Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ
Τό ἑσπέρας τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς, 20ῆς Απριλίου/3ης Μαΐου 2024, ἔλαβε χώραν εἰς τόν Πανίερον Ναόν τῆς Ἀναστάσεως ἡ μεγαλοπρεπής καί κατανυκτική τελετή τοῦ Ἐπιταφίου. Κατ’ αὐτήν εἰς τήν ἀρχήν ἐψάλη ὁ Κανών τοῦ Μεγάλου Σαββάτου «Κύματι Θαλάσσης», ἄχρις οὗ ἐνδυθῶσι διά τῶν πενθίμων ἀμφίων αὐτῶν ὁ Πατριάρχης καί οἱ Ἀρχιερεῖς.
Ἅμα τῇ λήξει τῆς Θ’ ᾠδῆς ἤρχισε ἀπό τῆς Ὡραίας Πύλης τοῦ Καθολικοῦ ἡ Ἁγία Εἴσοδος / Λιτανεία, ὁδεύουσα πρῶτον δεξιά πρός τό παρεκκλήσιον «Μή μου Ἅπτου» τῶν Φραγκισκανῶν καί ἀκολουθοῦσα εἰς τό παρεκκλήσιον τῶν Κλαπῶν, τοῦ Ἁγίου Λογγίνου, τῆς Εὑρέσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, τοῦ κίονος τῆς Φραγγελώσεως καί τοῦ Ἀκανθίνου Στεφάνου, μετά δεήσεως εἰς ἑκάστην αὐτῶν.
Ἠκολούθησεν ἡ ἄνοδος πρός τόν Φρικτόν Γολογθᾶν, ἔνθα ἀνεγνώσθη τό Εὐαγγέλιον τῆς Σταυρώσεως, ἀνεπέμφθη δέησις καί ἐγένετο προσκύνησις, συμμετέχοντος καί τοῦ ἐξοχωτάτου Γενικοῦ Προξένου τῆς Ἑλλάδος εἰς τά Ἱεροσόλυμα κ. Δημητρίου Ἀγγελοσοπούλου καί τῆς Προξένου κ. Ἄννης Μάντικα, ψαλλούσης τῆς χορῳδίας τοῦ Πανιέρου Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως.
Μετά ταῦτα, οἱ Ἀρχιερεῖς παρέλαβον τό ἅγιον εἱλητάριον τοῦ Ἐπιταφίου, τό ἡπλωμένον ἐπί τῆς Ἁγίας Τραπέζης ηὐτρεπισμένον δι’ ἀνθέων. Τοῦτο κατελθόντες ἥπλωσαν ἐπί τοῦ λίθου τῆς Ἁγίας Ἀποκαθηλώσεως, ὅπου ἀνεγνώσθη τό Εὐαγγέλιον ἐκ τοῦ Κατά Ἰωάννην, «ἐλθών Ιωσήφ ἀπό Ἀριμαθαίας…».
Μετά ταῦτα, οἱ Ἀρχιερεῖς ᾖραν ἐπί τῶν χειρῶν αὐτῶν τό εἱλητόν καί περιέφερον αὐτό πέριξ τοῦ ἁγίου Τάφου διά λιτανείας τρίς, ὕστερον δέ ἥπλωσαν αὐτό ἐπί τῆς πλακός τοῦ Ἁγίου Τάφου.
Τότε ἤρξατο ἡ Α.Θ.Μ. ὁ Πατήρ ἡμῶν καί Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος ἀπό τό Ἐνδότερον τοῦ Παναγίου Τάφου τήν Α’ Στάσιν τῶν Ἐγκωμίων: «Ἡ Ζωή ἐν Τάφῳ κατετέθης Χριστέ». Τήν Β’ Στάσιν «Ἄξιόν ἐστί μεγαλύνειν Σέ τόν Ζωοδότην» ἤρξατο ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καπιτωλιάδος κ. Ἡσύχιος καί τήν Γ’ Στάσιν «αἱ γενεαί πᾶσαι ὕμνον τῇ ταφῇ Σου προσφέρουσι, Χριστέ μου» ἤρξατο ὁ Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Γεράσων κ. Θεοφάνης καί ὁ μυρεψός Ἀρχιεπίσκοπος Ἀβήλων κ. Δωρόθεος, συμπροσευχομένων Ἁγιοταφιτῶν Ἱερομονάχων καί Ἱερέων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καί τοῦ Ἀρχιδιακόνου π. Μάρκου καί τῶν διακόνων π. Δοσιθέου καί π. Εὐλογίου.
Ἀκολούθως ἐξεφωνήθη τό κήρυγμα τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς ὑπό τοῦ τοῦ Γέροντος Ἀρχιγραμματέως Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντίνης κ. Ἀριστάρχου ὡς ἕπεται:
«Ἰδού ἐγώ ἐμβαλῶ εἰς τά θεμέλια Σιών
λίθον πολυτελῆ ἐκλεκτόν,
ἀκρογωνιαῖον ἔντιμον εἰς τά θεμέλια αὐτῆς
καί ὁ πιστεύων ἐπ’αὐτῷ οὐ μή καταισχυνθῇ
(Ἡσαΐου 28, 16 )».
Μακαριώτατε Πάτερ καί Δέσποτα,
Σεβασμία τῶν Ἱεραρχῶν χορεία,
Ἐκλαμπρότατε κ. Γενικέ Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος,
Εὐλαβεῖς ἱερεῖς,
Εὐσεβεῖς προσκυνηταί,
Ὁ λίθος οὗτος ὁ πολυτελής καί ἐκλεκτός, ὁ ἀκρογωνιαῖος καί ἔντιμος, διά τόν Ὁποῖον προεῖπε ὁ προφήτης Ἡσαΐας ὅτι ὁ Θεός θά Τόν ἐγκαταστήσῃ εἰς τά θεμέλια τῆς Σιών, εἶναι ὁ Ἴδιος, τόν Ὁποῖον Συμεών ὁ Θεοδόχος ἀνεγνώρισε ὡς «τό σωτήριον τοῦ Θεοῦ» καί εἶπε ὅτι «οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καί ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραήλ καί εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον», (Λουκ. 2, 30-34), εἰς πτῶσιν ἐκείνων οἱ ὁποῖοι Τόν ἀρνοῦνται καί εἰς ἀνάστασιν ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι Τόν ἀποδέχονται. Εἶναι Ἐκεῖνος, διά τόν Ὁποῖον ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν λέγει, «Θεός ἦν ἐν Χριστῷ κόσμον καταλλάσσων Ἑαυτῷ» (Β΄ Κορ. 5, 19) καί ὅτι ἐν «Αὐτῷ κατοικεῖ πᾶν τό πλήρωμα τῆς Θεότητος σωματικῶς», (Κολ. 2, 9).
Εἶναι ὁ Ἐνανθρωπήσας ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς Παρθένου Μονογενής Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ὁ προσλαβών τό ἀνθρώπινον φύραμα ἡμῶν, ὁ συναναστραφείς ἡμᾶς τούς ἀνθρώπους ὡς Θεός καί ἄνθρωπος, ὡς Θεάνθρωπος. Εἶναι ὁ μαρτυρηθείς ὑπό Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ ὡς «ὁ ἀμνός τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου» (Ἰω, 1,29), ὑπ’ Αὐτοῦ τοῦ Πατρός, ὅτε ἐβαπτίζετο ἐν Ἰορδάνῃ διά φωνῆς ἄνωθεν, «Σύ εἶ ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν σοί εὐδόκησα», (Μάρκ. 1,10) καί ὑπ’ Αὐτοῦ τοῦ Πνεύματος «καταβαίνοντος εἰς Αὐτόν ἐν εἴδει περιστερᾶς (Μάρκ. 1, 10) χρισθείς «Θεουργικῷ ἐλαίῳ ἀγαλλιάσεως».
Χρισθείς τῷ ἐλαίῳ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τῇ εὐδοκίᾳ τοῦ Πατρός, ἀνέλαβε ἐπί τῶν ὤμων Αὐτοῦ τήν σωτηρίαν ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων. « Ἐν τῷ προσώπῳ Αὐτοῦ ἡ ἀνθρωπότης ἑώρακε τόν Πατέρα (Ἰω. 14, 8). Ὤν, ὡς διεβεβαίωσεν ἡμᾶς, «ἡ ὁδός καί ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή» (Ἰω. 14, 6), ἐδίδαξεν ἡμᾶς τόν ἀληθινόν τρόπον ζωῆς, ὡς ζωῆς προσφορᾶς καί ἀγάπης πρός τόν πλησίον, ἔτι καί πρός τούς ἐχθρούς. Ἐθεράπευσε κωφούς καί ἀλάλους, συνέσφιγξε τά νεκρά μέλη παραλύτων, ὠμμάτωσεν ἀομμάτους, ἠλευθέρωσε κατεχομένους ὑπό πνευμάτων ἀκαθάρτων καί ἀνέστησε νεκρούς, ἐν οἷς τόν φίλον Αὐτοῦ Λάζαρον τόν τετραήμερον, «τήν κοινήν Ἀνάστασιν πρό τοῦ πάθους Αὐτοῦ πιστούμενος».
Ἐξ ἐλέους ἀμετρήτου καί φιλανθρωπίας ἀφάτου ἔφθασε καί εἰς τήν θυσίαν τοῦ σταυροῦ ὑπέρ ἡμῶν. Ἑκουσίως ἐδέχθη σταυρόν ὑπέρ ἡμῶν. Ἐνῷ κατά τόν ἀπόστολον Παῦλον «μόλις ὑπέρ δικαίου τις ἀποθανεῖται» (Ρωμ. 5,7), Ἐκεῖνος, «ἡμῶν ἁμαρτωλῶν ὄντων, ὑπέρ ἡμῶν ἀπέθανεν», (Ρωμ. 5,8). Ἐν ἐλευθέρᾳ καί αὐτοβούλῳ ὑπακοῇ ἀνέλαβε «νά τελειώσῃ τό ἔργον, ὅ δέδωκεν Αὐτῷ ὁ Πατήρ», (Ἰω. 17,4). Τόν θάνατον Αὐτοῦ τοῦτον ἐβίωσεν ὁ Κύριος ὡς ποτήριον, λέγων «τό ποτήριον τοῦτο, ὅ δέδωκε μοι ὁ Πατήρ οὐ μή πίω αὐτό;» (Ἰω. 18, 11). Τόν ἡμέτερον θάνατον ἀνήρεσε διά τοῦ ἰδίου Αὐτοῦ θανάτου. Ὁ θάνατος «ἐπατήθη θανάτῳ», ὡς νυχθημερόν ψάλλει ἡ Ἐκκλησία. Ἦτο θάνατος ἀτιμωτικός, ἐπονείδιστος, ὀδυνηρός καί πικρός. Ὁ Κύριος ἐφώνησεν ἀπό τοῦ σταυροῦ «διψῶ», ἀλλ’ ἡ ἀνθρωπότης, ἐν τῷ προσώπῳ τῶν ἀπογόνων τῶν υἱῶν τοῦ νόμου καί τῶν υἱῶν τῶν ἐθνῶν προσέφερεν Αὐτῷ «ὄξος» (Ἰω. 18, 29) «καί γευσάμενος οὐκ ἤθέλησε πιεῖν», (Ματθ, 27, 34). Εἰς τήν φιλανθρωπίαν τοῦ Θεοῦ, ὁ ἄνθρωπος ἀνταπέδωσεν ἀπανθρωπίαν, διότι κατά τόν ἔγκριτον Θεολόγον μακαριστόν Πρεσβύτερον Γεώργιον Φλορόφσκη «ἦτο ἀπάνθρωπον καί δαιμονικόν ὅλον τό ξέσπασμα τῆς μανίας κατά τοῦ Χριστοῦ».
Οὐχ ἧττον διά τοῦ σταυροῦ ὁ Κύριος κατῆλθεν εἰς τόν Ἅιδην, «τάφῳ δέ διαφθοράν οὐκ οἶδε τό ἄχραντον Σῶμα τοῦ λυτρωτοῦ τῶν ψυχῶν ἡμῶν».
Αὐτεξουσίως ὡς Θεός ἐσύλησεν ἀπό τοῦ Ἅιδου τούς ἀπ’ αἰώνων δεσμίους αὐτοῦ, λέγων «εἰσάγεσθε πάλιν εἰς τόν παράδεισον», δηλαδή ἀπολαύετε ἄνευ βασάνων ἐν χαρᾷ καί ἀγαλλιάσει τήν ἄληκτον καί αἰώνιον ζωήν. Διά τοῦτο ἀπό τοῦ σταυροῦ τοῦ Κυρίου καί ἐντεῦθεν, ὡς διακηρύσσει ἡ Ἐκκλησία κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς, «οὐκ ἔστιν θάνατος, ἐκδημούντων ἡμῶν ἀπό τοῦ σώματος καί πρός τόν Κύριον ἐνδημούντων, ἀλλά μετάστασις ἀπό τῶν λυπηροτέρων ἐπί τά χρηστότερα καί θυμηδέστερα καί ἀνάπαυσις καί χαρά». «Ἰδού γάρ ἦλθε διά τοῦ σταυροῦ χαρά ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ». Τό ζωοποιόν Αὐτοῦ αἷμα, Θεήρρυτον αἷμα, ὡς ψάλλει ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας καί ὡς ἀναγράφεται ἐπί τῆς πλακός τῆς Ἁγίας Τραπέζης τοῦ Γολγοθᾶ, ἔρρευσεν, ὅτε αἱ πέτραι τῆς φύσεως, τοῦ Τόπου Κρανίου, ἐσχίσθησαν καί διά τῶν ρωγμῶν αὐτῶν ἔρρευσε τό αἷμα Αὐτοῦ τό ἄχραντον καί ἀπέπλυνε τόν ρύπον τοῦ ἐνταῦθα ἐνταφιασμένου Προπάτορος ἡμῶν καί ὅλων τῶν ἀπογόνων αὐτοῦ. Ἐπί τοῦ αἵματος Αὐτοῦ ὡσαύτως ὁ Κύριος ἐθεμελίωσε τήν Ἐκκλησίαν, τό Σῶμα Αὐτοῦ, ὥστε «αἱ πύλαι τοῦ Ἅιδου νά μήν ἔχουν ἰσχύν ἐπ’ αὐτῆς». (Ματθ. 16,18). «Ἐρυθραῖς δέ βαφαῖς» τοῦ τιμίου αἵματος Αὐτοῦ ὑπέγραψε τήν Καινήν Διαθήκην Αὐτοῦ, τήν Διαθήκην μετά πάντων τῶν λαῶν τῆς γῆς, «μή καταλύουσαν, ἀλλά συμπληροῦσαν τήν Παλαιάν», (Ματθ. 5, 17), λέγων: «τοῦτό ἐστι τό αἷμά μου τῆς Διαθήκης», (Ματθ. 26, 28) καί «τοῦτο τό ποτήριον ἡ Καινή Διαθήκη ἐν τῷ αἵματί μου», (Λουκ. 22, 20). Ἐκ τοῦ θανάτου τοῦ σταυροῦ ἐπήγασε ζωή διά τόν ἄνθρωπον, δύναμις ζωῆς ἀκαταλύτου, κρουνοί ζωῆς καί σωτηρίας. Τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ, τό ἐκχυθέν ἅπαξ ἐπί τοῦ Φρικτοῦ Γολγοθᾶ, ἐκχέεται καθ’ ἑκάστην καί εἰς τό αἷμα τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καί σωτηρίας, ζωοποιοῦν καί ἁγιάζον τάς ψυχάς καί τά σώματα ἡμῶν.
Διά τοῦ σταυροῦ τοῦ Υἱοῦ Αὐτοῦ ὁ Θεός ἀπήντησεν εἰς τούς ἀστοχήσαντας νά γνωρίσουν Αὐτόν Ἕλληνας «διά τῆς σοφίας» καί εἰς τούς Ἰουδαίους διά τῆς αἰτήσεως «σημείου». Ὁ Θεός ηὐδόκησε νά σώσῃ ἀμφοτέρους, Ἰουδαίους πρῶτον καί Ἕλληνας ἔπειτα διά τοῦ σημείου τοῦ σταυροῦ.
Ἐν τῇ θεμελιωθείσῃ ἐπί τοῦ αἵματος Αὐτοῦ Ἐκκλησίᾳ καί τῇ ὑπογραφείσῃ ὑπ’Αὐτοῦ Καινῇ Διαθήκῃ Αὐτοῦ ἥνωσε τούς δύο κόσμους, τόν Ἰουδαϊκόν καί τόν Ἑλληνικόν. Οἱ πιστεύοντες εἰς Αὐτόν Ἰουδαῖοι καί Ἕλληνές εἰσι εἷς ἐν Χριστῷ, καθ’ ὅτι «ἐν Χριστῷ οὐκ ἔνι πλέον Ἰουδαῖος καί Ἕλλην, βάρβαρος, Σκύθης, ἐλεύθερος», (Κολ. 3,11). Ὁ Χριστός ἐσταυρώθη ἑκουσίως ὑπέρ αὐτῶν καί πάντες σώζονται ἐν αὐτῷ, ἔτι καί οἱ σταυρωταί Αὐτοῦ μετανοοῦντες. Ἄν τοῦτο διά τούς Ἰουδαίους ἀποτελεῖ «σκάνδαλον» καί διά τούς Ἕλληνας «μωρίαν», διά τούς δεχομένους αὐτό ἐν πίστει ἀποτελεῖ «Θεοῦ δύναμιν καί Θεοῦ σοφίαν».
Τοῦτο τό μυστήριον, ταύτην τήν δωρεάν, ταύτην τήν εὐεργεσίαν, προσφέρει ὁ Χριστός εἰς τόν κόσμον διά τῆς Ἐκκλησίας, λέγων «θαρσεῖτε, ἐγώ νενίκηκα τόν κόσμον». Ὁ σταυρικός θάνατος τοῦ Κυρίου ἀποτελεῖ τήν δόξαν Αὐτοῦ. Διά τοῦ σταυροῦ ὁ Κύριος εἰσῆλθεν εἰς τήν δόξαν Αὐτοῦ. Ὁ Ἴδιος, πορευόμενος ὡς Ἀναστάς πρός Ἐμμαούς εἶπε Λουκᾷ καί Κλεόπᾳ ὅτι «Ἔδει ταῦτα παθεῖν τόν Χριστόν καί εἰσελθεῖν εἰς τήν δόξαν Αὐτοῦ». (Λουκ. 24, 26). Ὁ σταυρός εἶναι ἡ δόξα τοῦ Χριστοῦ καί τό καύχημα τῆς Ἐκκλησίας, «ἐμοί δέ μή γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μή ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου», λέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Γαλ. 6, 13). Ὁ σταυρός εἶναι ἡ δύναμις τῶν κοπιώντων καί πεφορτισμένων, τῶν καταδιωκομένων καί πολεμουμένων. Μέ τό σύμβολον τοῦ σταυροῦ ὡς λάβαρον Βυζαντινοί αὐτοκράτορες κατετρόπωσαν βαρβάρους. Εἰς τόν τόπον τοῦτον ὁ αὐτοκράτωρ Ἡράκλειος ἐπανέφερεν ἐκ τῆς Περσικῆς αἰχμαλωσίας τόν Πατριάρχην Ἱεροσολύμων Ζαχαρίαν καί ἐπανύψωσε τόν Τίμιον Σταυρόν. Μέ τήν δύναμιν τοῦ σταυροῦ οἱ πρόγονοί μας ἀπήλλαξαν τό ἔθνος μας ἀπό πικρᾶς δουλείας. Ἡ δύναμις τοῦ σταυροῦ ἀνέδειξε πληθύν μαρτύρων καί νεομάρτυρας καί διεφύλαξε τήν Ρωμαιόρθοξον ταυτότητα τοῦ ἔθνους ἡμῶν.
Μέ τήν δύναμιν τοῦ τιμίου σταυροῦ τό Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων καί ἡ ἐν αὐτῷ Ἁγιοταφιτική Ἀδελφότης ὑπό τόν Ἡγούμενον αὐτῆς καί Μακαριώτατον Πατριάρχην Ἱεροσολύμων κ. Θεόφιλον, Προεξάρχοντα τῆς πανηγύρεως ἡμῶν, δίδουν τόν ἀγῶνα αὐτῶν διά τήν προστασίαν τῶν ἀπαραγράπτων Προσκυνηματικῶν δικαιωμάτων τοῦ γένους ἡμῶν ἐξ ἐπιβουλῶν ἀλλοτρίων καί ἀπευθύνουν ἔκκλησιν ὑπέρ παύσεως πάσης ἐχθροπραξίας καί ἐπικρατήσεως πνεύματος συνδιαλλαγῆς καί εἰρήνης εἰς τήν Ἁγίαν Γῆν καί τόν κόσμον ὅλον.
Εἰς τήν σεβάσμιον, πένθιμον ἐν πένθει χαροποιῷ καί σεπτήν ἡμέραν ταύτην ὁ σταυρός τοῦ Χριστοῦ κατά τό ἱερόν Τριῴδιον ἤδη «φωτοβολεῖ τάς αὐγάς τῆς Ἀναστάσεως Χριστοῦ», τῆς ὁποίας πάντες εἴθε ἐν ὑγιείᾳ καί ἀγαλλιάσει νά ἀξιωθῶμεν. Γένοιτο».
Ἠκολούθησαν τά Εὐλογητάρια, οἱ Αἶνοι, ἡ Δοξολογία, ἡ εἴσοδος εἰς τό Καθολικόν μετά τοῦ εἱλητοῦ, ὅπου ἀνεφωνήθη τό «Πρόσχωμεν», «Εἰρήνη Πᾶσι», «Σοφία» καί ἐν ᾧ ἐψάλλετο τό «ὁ εὐσχήμων Ἰωσήφ ἀπό τοῦ ξύλου καθελών τό Ἄχραντόν Σου Σῶμα», ἀπό τοῦ Ἱεροῦ Βήματος τό εἰλητάριον ἡπλώθη ἐπί τῆς Ἁγίας Τραπέζης τοῦ Καθολικοῦ. Ἀνεγνώσθησαν αἱ Προφητεῖαι καί τά Βιβλικά Ἀναγνώσματα καί ἐγένετο Ἀπόλυσις καί ἄνοδος ἐν πενθίμῳ κρούσει τῶν κωδώνων εἰς τό Πατριαρχεῖον, δι’ ἀνάπαυσιν.
Ἐκ τῆς Ἀρχιγραμματείας