Προσφώνησις Γέροντος Ἀρχιγραμματέως

Ἀρχιεπ. Κωνσταντίνης κ. Ἀριστάρχου

ἐπί τοῖς ὀνομαστηρίοις τοῦ Μακαριωτάτου

Πατριάρχου Θεοφίλου Γ΄ (9^η Μαρτίου 2007)

Μακαριώτατε Πάτερ καί Δέσποτα,

Εὐχάριστον καί χαροποιόν γεγονός ἑορτάζει  σήμερον προσωπικῶς ἡ Ὑμετέρα Μακαριότης ὡς φέρουσα τό ὄνομα τοῦ ἁγίου μάρτυρος Θεοφίλου, ἑνός τῶν ἁγίων τεσσαράκοντα καλλινίκων μαρτύρων, τῶν ἐν Σεβαστείᾳ τῇ λίμνῃ μαρτυρησάντων. Μεθ΄ Ὑμῶν εὐφροσύνως συνεορτάζει καί ἡ γεραρά ἡμῶν Ἁγιοταφιτική Ἀδελφότης, καθ΄ὅτι Ὑμεῖς εἶσθε ὁ ἡγούμενος αὐτῆς καί τό εὐσεβές ἡμῶν ὀρθόδοξον ποίμνιον, καθ΄ὅτι Ὑμεῖς εἶσθε ὁ Πατήρ αὐτοῦ καί Πατριάρχης. Λόγῳ τῆς ἰδιότητος Ὑμῶν ταύτης, τό ἑόρτιον  τοῦτο γεγονός ἐξέρχεται τῶν προσωπικῶν ὁρίων καί καθίσταται πρωτίστως ἐκκλησιαστικόν καί προσκυνηματικόν.

Διά τόν λόγον τοῦτον ἐν ἑνί σώματι, σώματι Χριστοῦ, ἐν Ἐκκλησίᾳ, καί ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ, ἐτελέσαμεν τήν θείαν λειτουργίαν τῶν Προηγιασμένων εἰς τήν πηγήν τῆς ζωῆς ἡμῶν, τόν τόπον τοῦ σταυροῦ καί τῆς ἀναστάσεως τοῦ Λυτρωτοῦ τῶν ψυχῶν ἡμῶν, ἐν τῷ πανιέρῳ Ναῷ τῆς Ἀναστάσεως. Κοινωνήσαντες τοῦ ἀχράντου σώματος καί τοῦ τιμίου αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ἐνεδυναμώθημεν, ἐζωοποιήθημεν καί ἐνισχύθημεν ἐν τῇ στερεώσει τῆς κοινωνίας ἡμῶν μετά τοῦ Θεοῦ καί τῆς μετ΄ ἀλλήλων ὡς ἀδελφῶν.

Τήν κοινωνίαν ταύτην προεκτείνοντες νῦν ὀρθοδόξῳ καί ἁγιοταφιτικῷ τῷ ἔθει καί εἰς τήν αἴθουσαν ταύτην τοῦ Ἱεροσολυμιτικοῦ Θρόνου, προσάπτομεν εἰς τοὐς  προσευχητηρίους τῆς ἀκολουθίας λόγους, ἡμεῖς μέν εὐχητηρίους υἱϊκούς, Ὑμεῖς δέ, Μακαριώτατε, πατρικούς,  ἵνα ἡ χαρά ἡμῶν ἦ πεπληρωμένη.

Τό πλήρωμα τῆς χαρᾶς ἡμῶν ταύτης ὀφείλεται εἰς τό  ὅτι ὁ Θεός ἡμῶν ἤγαγεν ἡμᾶς εἰς τήν ἀγαθήν καί εὐλογημένην κατάστασιν ταύτην, νά διακονῶμεν δηλαδή τήν σώζουσαν ἀλήθειαν τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ Αὐτοῦ εἰς τά ἅγια σκηνώματα Αὐτοῦ, ἅτινα ἡγίασεν ἡ παρουσία Αὐτοῦ. Τοῦτο δέ πολλῷ μᾶλλον ἐν τῇ συγκυρίᾳ τῶν ἡμερῶν ἡμῶν, ὅτε κλυδωνισθέντες, οὐκ ἐβυθίσθημεν, δυσφημισθέντες, οὐ κατῃσχύνθημεν, πολεμηθέντες καί ἀπό κοινοῦ ἀγωνισθέντες, οὐκ ἐνικήθημεν, ἀλλά κανονικαῖς ἁγιοταφιτικαῖς, συνοδικαῖς καί πανορθοδόξοις διαδικασίαις ἤχθημεν εἰς τήν ὁμόφωνον καί ἐπαξίαν ἐκλογήν τῆς Ὑμετέρας σεπτῆς Μακαριότητος.

Ἔκτοτε ἐν ἀγαστῇ συνεργασίᾳ τῆς Ὑμετέρας πνευματικῆς Πατριαρχικῆς κορυφῆς μετά τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου, τῆς Ἁγιοταφιτικῆς Ἀδελφότητος καί τῶν ἐκπροσώπων τοῦ ρωμαϊκοῦ-ὀρθοδόξου ἡμῶν ποιμνίου, τό σκάφος τῆς Σιωνίτιδος μητρός τῶν Ἐκκλησιῶν εὐθυδρομεῖ. Διασχίζει τά παρεμβαλλόμενα μικρά ἤ ὑπερυψούμενα μεγάλα κύματα καί ἐπιτελεῖ  τήν ἀποστολήν αὐτοῦ ἐν τῇ δικαιοδοσίᾳ αὐτοῦ ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γῇ ἀνταξίως τῆς ἱστορίας αὐτοῦ καί τῶν ἀπαιτήσεων τῶν καιρῶν.

Τῆς ἐπιτελέσεως τῆς ἀποστολῆς ταύτης πρόσφατα ἀξιομνημόνευτα τεκμήρια  τυγχάνουν ἡ ἐπίσκεψις τῆς Ὑμετέρας Μακαριότητος εἰς τήν ἐν Θεσσαλονίκῃ  τόν παρελθόντα Δεκέμβριον συγκληθεῖσαν  ΣΤ΄ Τακτικήν Συνέλευσιν τοῦ Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ, ἡ ὑπό τήν αἰγίδα Ὑμῶν, τῇ συμμετοχῇ καί τῶν ἄλλων χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Ἁγίας Γῆς πρό τῶν Χριστουγέννων πραγματοποιηθεῖσα ἐπίσκεψις συμπαραστάσεως τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κανταρβουρίας εἰς τήν γενέτειραν τοῦ Κυρίου πόλιν Βηθλεέμ, ἡ κατά τόν μῆνα Ἰανουάριον πραγματοποιηθεῖσα ποιμαντική Ὑμῶν ἐπίσκεψις εἰς Κάρακ τῆς Ἰορδανίας διά τά ἐγκαίνια τοῦ ἀνακαινισθέντος ἡγουμενείου, καθ΄ ἥν καί θερμῆς ἐτύχετε ὑποδοχῆς ἐν τῷ πανεπιστημίῳ Μότα τῆς πόλεως ταύτης καί ἡ προχθές μόλις λαβοῦσα χώρα ἐπίσκεψις τῆς Ὑμετέρας Μακαριότητος εἰς Ἰορδανίαν διά τήν ἐν Μαδηβᾷ, Κάρακ καί Ἰορδάνῃ ποταμῷ συνάντησιν Ὑμῶν μετά τοῦ ὑφυπουργοῦ Ἐξωτερικῶν κ. Θεοδώρου Κασσίμη, ἔργοις καί λόγοις βοηθοῦντος τῷ ἡμετέρῳ Πατριαρχείῳ. Ἀξία μνήμης ὡσαύτως καί  ἡ προσφάτως ἐν συνεργασίᾳ μετά τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐπιτευχθεῖσα ποιμαντική διευθέτησις τοῦ, ὡς μή ὤφελε, χρονίσαντος προβλήματος τῶν ἐν ΗΠΑ ἀραβοφώνων Κοινοτήτων τοῦ ἡμετέρου Πατριαρχείου. Ἡ οἰκονομική ἐνίσχυσις τῶν κοινοτήτων Ἀμπούντ, Μπιρζέτ καί Μπουρκίν καί τῶν καθ΄ ἡμέραν προσερχομένων τῷ Πατριαρχείῳ ἐνδεῶν ἀποτελοῦν ἐπίσης δείγματα τῆς ποιμαντικῆς καί φιλανθρώπου διαθέσεως καί τοποθετήσεως Ὑμῶν. Ἡ διά τοῦ προσωπικοῦ ἐνδιαφέροντος τῆς Ὑμετέρας Μακαριότητος καί διά δαπάνης τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Κοινοῦ, ἁγιοταφιτῶν ἀδελφῶν, τοῦ “Συνδέσμου Οἱ Φίλοι τοῦ Παναγίου Τάφου” καί τοῦ Ἑλληνικοῦ Προξενείου, ὁλοκληρωθεῖσα ἀνακαίνισις τῶν γραφείων τῆς Ἀρχιγραμματείας ἐγγυᾶται τήν ἀποδοτικωτέραν ἐργασίαν τοῦ προσωπικοῦ αὐτῆς καί τήν εὐπρεπεστέραν καί ἀξιοπρεπεστέραν παρουσίασιν τοῦ ἡμετέρου Πατριαρχείου.

Ἐπιτελοῦντες ταῦτα, Μακαριώτατε, δέν ἐφησυχάζομεν. Γνωρίζομεν ὅτι πολλά εἰσέτι τά κενά, πολλά εἰσέτι τά ἐλλείποντα, τήν ἀναπλήρωσιν ἀναμένοντα.  Τοῦτο δέ καθ΄ ὅν χρόνον  ἐχθροί τοῦ Πατριαρχείου παραμονεύουν ἔξω καί ἐχθροί ἐμφωλεύουν ἔσω. Ἄτομα καί ὀργανώσεις προσωπικῶν ἰδιοτελῶν συμφερόντων προσβλέπουν εἰς τό Πατριαρχεῖον ὡς εἰς ἐπιχειρηματικήν μονάδα καί προσπαθοῦν νά ἀποδυναμώσουν τοῦτο, ἵνα μή ἐκπληροῖ τόν ἐκκλησιαστικόν, κοινωνικόν, πολιτιστικόν καί συμφιλιωτικόν αὐτοῦ ρόλον ἐν τῇ τεταραγμένῃ περιοχῇ τῆς δικαιοδοσίας αὐτοῦ. Ἄνθρωποι γνωρίζοντες τήν παλαιάν τέχνην τοῦ ” διαίρει καί βασίλευε”, ἐνσπείρουν διαβολάς ἀναμέσον ἡμῶν, κλονίζοντες τήν ἐναπομείνασαν ἡμῖν ἐκ τῆς κρίσεως ἐμπιστοσύνην, ἵνα ἡμεῖς, ὑποπτευόμενοι ἀλλήλους, μή συνεργαζώμεθα, ὡς δεῖ, καί ἐξυπηρετῶνται τά συμφέροντα ἐκείνων.

Καιρός, λοιπόν, διά τοῦτο, ἀνανήψεως, ἐπαγρυπνήσεως καί συνεργασίας ἐν τῷ παραδείγματι τῆς ὑπό τοῦ Θεοῦ ταχθείσης ἁρμονικῆς λειτουργίας τῶν μελῶν τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος, ἐν συναρτήσει, ἀλληλοεξαρτήσει καί ἀλληλοεξυπηρετήσει μόνον ὑπαρχόντων.

Ἐν μιᾷ τοιαύτῃ σχέσει θεωροῦντες ἑαυτούς ὡς συνειδητοί Ἁγιοταφῖται, Μακαριώτατε, εὐχόμεθα Ὑμῖν ἐνθέρμως ἐπί τοῖς ὀνομαστηρίοις Ὑμῶν σήμερον ὑγιείαν καί δύναμιν, δωρουμένην Ὑμῖν πλουσιοπαρόχως ἄνωθεν, ἵνα δύνησθε νά ἀνταπεξέρχησθε ἐπιτυχῶς εἰς τάς ποικίλας ὑποχρεώσεις τῆς Πατριαρχικῆς καθέδρας,  ἧς ἴδιον “τό πολυτάραχον καί πολυμέριμνον” κατά τόν μέγαν Φώτιον, καί κρατῆτε τό Πατριαρχεῖον εἰς τό ἁρμόζον ὕψος τῆς ἀποστολῆς αὐτοῦ. Γένοιτο.

Μακαριώτατε Πάτερ καί Δέσποτα,

Σιών ἡ Ἁγία, ἡ Μήτηρ τῶν Ἐκκλησιῶν, πανηγυρίζει εὐφροσύνως σήμερον. Ἡ ἐν αὐτῇ Ἁγιοταφιτική Ἀδελφότης, ὁ κλῆρος καί  τό πλήρωμα Αὐτῆς ἐν χαρᾷ, ἀγαλλιάσει καί εὐγνωμοσύνῃ  Δοξολογίαν ἀνέπεμψαν τῶ παναγάθῳ Θεῷ εἰς τό σέμνωμα τῆς πίστεως ἡμῶν, τόν πανίερον Ναόν τῆς Ἀναστάσεως, ἐπί τῇ ἀναμνήσει τῆς πρό ἔτους Ἐνθρονίσεως τῆς Ὑμετέρας Μακαριότητος μετά τήν ὁμόφωνον κανονικήν ἐκλογήν Αὐτῆς εἰς τόν ἔνδοξον καί τετιμημένον Θρόνον τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου. Τό γεγονός τοῦτο, ὡς συνέχον καί διασφαλίζον τήν ὑγιᾶ λειτουργίαν, τήν εἰρήνην, τήν εὐστάθειαν καί τήν ἑνότητα τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας, ἀξίως συγκαταλέγεται καί προβάλλεται  μεταξύ τῶν ἑορτῶν αὐτῆς.

Τήν δοξολογικήν τελετήν ἐπί τῷ χαρμοσύνῳ γεγονότι τούτῳ περαίνοντες νῦν ἐν τῆ αἰθούσῃ  ταύτῃ τοῦ Θρόνου, προσάπτομεν αὐτῇ προσφωνήσεις καί εὐχάς Ὑμῖν τῷ Πατρί καί Πατριάρχῃ ἡμῶν οὐχ ἧττον μετά μνείας τῶν ἀξιομνημονεύτων πεπραγμένων ἀπό τῆς ἡμέρας ἀναλήψεως τῶν Πατριαρχικῶν Ὑμῶν καθηκόντων. Μέ γνώμονα τήν ἀρχήν ὅτι οἱ λόγοι ὀφείλουν νά εἶναι  ἀντικατοπτρίσεις τῆς πραγματικότητος, δυνάμεθα μετριοπαθῶς  νά εἴπωμεν ὅτι κατά τό ἔτος τοῦτο τῆς Πατριαρχίας Ὑμῶν ἡ Ἀδελφότης καί τό Πατριαρχεῖον ἐλειτούργησαν συμφώνως τῇ μοναχικῇ καί ἐκκλησιαστικῇ τάξει καί παραδόσει, τῆ Ὑμετέρᾳ πεποιθήσει, καθοδηγήσει καί διοικήσει. Ὑμεῖς ἐπανεφέρατε εἰς τήν κανονικήν αὐτοῦ λειτουργίαν τόν συνοδικόν θεσμόν, οὐχί κατεξουσιάζοντες αὐτοῦ, ἀλλά  μᾶλλον ἐλαττοῦντες Ἑαυτόν, ἵνα ἐνισχύσητε τοῦτον. Αἱ θύραι τοῦ Πατριαρχικοῦ Γραφείου παρέμειναν ἀνοικταί πᾶσι τοῖς προσερχομένοις, ἐπισήμοις καί ἀσήμοις, πτωχοῖς καί ἐνδεέσι. Ἡ Ὑμετέρᾳ Μακαριότης ἐξῆλθεν εἰς ποιμαντικάς ἐπισκέψεις μετά συνοδείας ἀρχιερέων εἰς πλείστας ἀκριτικάς  περιοχάς τῆς δικαιοδοσίας τοῦ Πατριαρχείου. Εἰς κώμας τῆς Πτολεμαϊδος εὐθύς ἀμέσως, ὡς αὗται ἐπλήγησαν ἐκ τῆς Λιβανο-Ἰσραηλινῆς συρράξεως. Εἰς τάς ἀκριτικάς περιοχάς τῆς Νεαπόλεως, Τουμπάς,  Ζαμπάπδε καί Μπουρκίν. Εἰς Τουλκάρεμ εὐθύς ἀμέσως, ὡς ἐκάη ἡ Ἐκκλησία τῆς ἐκεῖ Ὀρθοδόξου Κοινότητος ἡμῶν. Εἰς Ἰορδανίαν  ὡσαύτως, ἐν Ἀμμάν, ἐν Φχές, ἐν Χούσουν, ἐν Ἴρμπετ, ἐν Μαδηβᾶ. Εἰς τάς ἐπισκέψεις ταύτας ἐλειτουργήσατε, ἐκηρύξατε θεολογικῶς καί ἁγιοπατερικῶς,  διενείματε  τό Κυριακόν φυλλάδιον «Φῶς Χριστοῦ- Νούρ -΄Ιλ- Μασίχ»,  ἠκροάσθητε μετ΄ εὐαισθησίας  τῆς φωνῆς  τοῦ λαοῦ καί  ἐπροτείνατε λύσεις εἰς προβλήματα. Ἐβοηθήσατε οὶκονομικῶς  φοιτηταῖς, μαθηταῖς, πτωχοῖς.

Ὅσον ἀφορᾷ τάς ἄλλας  Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας, ἐκαλλιεργήσατε σχέσεις  ἀγαθάς, προωθούσας τήν ἐν Χριστῷ ἑνότητα μετ΄αὐτῶν. Ἤδη ἐπετελέσατε τήν πρώτην εἰρηνικήν Ὑμῶν ἐπίσκεψιν εἰς τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ἐν ᾗ ἀνενεώθησαν καί ἐδραιώθησαν ἐπί τῶν στερεῶν παραδοσιακῶν κανονικῶν βάσεων αἱ σχέσεις καί ἡ συνεργασία τῶν δύο πρεσβυγενῶν Πατριαρχείων. Ἡ Ὑμετέρα Μακαριότης μετέσχε μετά συνοδείας ἀρχιερέων τῆς ἐν Γενεύῃ ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου συγκληθείσης  Διηυρυμένης Συνόδου, λαβούσης ἀπόφασιν ἐπιλύσεως  τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ προβλήματος τῆς ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, δρομολογήσασαν τήν πρόσφατον  ἐκλογήν νέου αὐτῆς Ἀρχιεπισκόπου. Ἐπί τῇ εὐκαιρίᾳ ταύτῃ ἐπεσκέφθητε τό ΠΣΕ, ἐν ᾧ ἐπαναπροσδιωρίσατε καί ἀνεβαθμίσατε τήν θέσιν τοῦ Πατριαρχείου μετ΄ αὐτοῦ.

Τῇ καθοδηγήσει Ὑμῶν ἐπετεύχθη πρόοδος εἰς τόν τομέα τῶν Οἰκονομικῶν, οὐχί φυσικῶς διά τόν ἐμπλουτισμόν ἀλλά διά τήν ἀξιοπρεπῆ συντήρησιν τοῦ Πατριαρχείου. Διά τῆς ἐργασίας  τῆς  Οἰκονομικῆς Ἐπιτροπῆς καί τῆς ἐν Ἑλλάδι Ἐξαρχίας τοῦ ἡμετέρου Πατριαρχείου καί τῆς χρηστῆς καί διαφανοῦς διαχειρίσεως ἀφ΄ ἑνός μέν ἡ περιουσία τοῦ Πατριαρχείου κατοχυροῦται ὁσημέραι, ἀφ΄ ἑτέρου δέ οἱ Ἀγιοταφῖται Πατέρες, ὁ ἔγγαμος κλῆρος καί οἱ διδάσκαλοι λαμβάνουν ἐγκαίρως καί ἄνευ καθυστερήσεως  τήν μηνιαίαν αὐτῶν εὐλογίαν ἤ μισθοδοσίαν παρά  τό γεγονός ὅτι οἱ τραπεζικοί καί οἱ οἰκονομικοί λογαριασμοί  τοῦ Πατριαρχείου κρατοῦνται κεκλεισμένοι καί ἐσφραγισμένοι. Διά συναφθέντος πρό ἔτους  δανείου ὑπό τοῦ Πατριαρχείου, δι΄ἀξιοποιήσεως διασωθείσης δωρεᾶς καί διά προσφάτου ἰσχυρᾶς οἰκονομικῆς ἐπιχορηγήσεως τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως  ἐξωφλήθη τό εἰς 9.000.000$ ἀνελθόν χρέος τοῦ Πατριαρχείου ἐκ τῆς  συμφωνίας τοῦ  Ἄμποῦ-Τόρ καί ἀπετράπη ὁ κίνδυνος  κατασχέσεως τῆς περιουσίας ἡμῶν ἐκεῖ καί  ἀλλαχοῦ.

Διά τῆς ἐπισκέψεως τῆς Ὑμετέρας Μακαριότητος εἰς τόν Πρόεδρον τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας καί ἀκολούθως τόν Πρωθυπουργόν τῆς Ἑλλάδος καί τήν Ὑπουργόν καί τόν Ὑφυπουργόν Ἐξωτερικῶν ἑδραιώθησαν αἱ σχέσεις ἐκεῖναι, αἱ ὁποῖαι ἀνέκαθεν ὑπῆρχον μεταξύ Πατριαρχείου καί Ἑλλάδος ὡς διαδόχου τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας προστάτιδος τῶν Ἁγίων Τόπων. Ἐν ἀμοιβαιότητι πρός τό ἔμπρακτον ἐνδιαφέρον τῆς Ἑλλάδος διά τό Πατριαρχεῖον ἀνταποκρινόμενος, Ὑμεῖς Μακαριώτατε, κατωχυρώσατε διά συνοδικῆς ἀποφάσεως τήν ὁλοκλήρωσιν τῆς ὑπό τοῦ μακαριστοῦ Πατριάρχου Βενεδίκτου πράξεως ἐκχωρήσεως τεμαχίου γῆς ἐκτάσεως πέντε στρεμμάτων τοῦ Πατριαρχείου παρά τῷ ξενοδοχείῳ Κίνγκ Ντέϊβιντ πρός ἀνέγερσιν Ἑλληνικοῦ Προξενείου.

Αἱ σχέσεις τοῦ Πατριαρχείου ἡμῶν μέ τάς ἄλλας Χριστιανικάς  Κοινότητας τῆς Ἁγίας Γῆς ἐπανῆλθον εἰς τήν ὑπό τοῦ προσκυνηματικοῦ καθεστῶτος  ρυθμιζομένην κατάστασιν αὐτῶν. Ἀπόδειξις ἡ διά τῆς Ὑμετέρας πρωτοβουλίας ἐπικρατήσασα λύσις εἰς τό δημιουργηθέν, ὡς μή ὤφελε, πρόβλημα τῆς κλειδός τῆς Βασιλικῆς τῆς Βηθλεέμ, ἀποτελοῦσα προηγούμενον καί διά τήν ἐπίλυσιν ἄλλων προσκυνηματικῶν προβλημάτων.

Ταῦτα ἐπιτελεσθέντα ὑπό τῆς Ὑμετέρας Μακαριότητος συμπαραστατουμένης καί βοηθουμένης ὑπό τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου καί τῆς Ἁγιοταφιτικῆς ἡμῶν Ἀδελφότητος, μαρτυροῦν ὅτι τό Πατριαρχεῖον βαίνει τήν ἀνοδικήν αὐτοῦ πορείαν, διαδραματίζον τόν θρησκευτικόν, κοινωνικόν, πολιτιστικόν, συμφιλιωτικόν καί εἰρηνευτικόν  ρόλον, τόν ὁποῖον διεδραμάτιζε διά μέσου τῶν αἰώνων εἰς τήν φυσικήν καί ἐκκλησιαστικήν δικαιοδοσίαν αὐτοῦ τῆς Ἁγίας Γῆς. Διά τοῦτο καί τό κῦρος καί ἡ ἀξιοπιστία αὐτοῦ ὁσημέραι ἀποκαθίστανται. Ταῦτα ἀναφέρομεν οὐχί βεβαίως ὑπερηφανευόμενοι, γέγραπται γάρ  ὅτι,  « ὅταν ποιήσητε πάντα τά  διαταχθέντα ὑμῖν, λέγετε ὅτι δοῦλοι ἀχρεῖοί ἐσμεν  ὅτι ὅ ὠφείλομεν ποιῆσαι πεποιήκαμεν» (Λουκ. 16, 10). Ταῦτα ἡμεῖς ποιοῦντες, προσάπτομεν τῆ Ἐκκλησία, ἥτις εἶναι κεκλημένη νά δίδῃ μαρτυρίαν περί τῆς ἐν αὐτῇ πίστεως καί ἐλπίδος ἐν ἔργοις ἀγαθοῖς, ἵνα μή κλονίζηται ἡ ἐμπιστοσύνη τῶν ἀνθρώπων πρός αὐτήν καί μωμῆται ἡ πίστις ἡμῶν. Ταῦτα ποιήσαντες, γνωρίζομεν ὅτι ἔχομεν νά ἐπιτελέσωμεν πολλά εἰσέτι καί ὅτι πολλή ἀφ΄ ἡμῶν ἡ ὁδός.

Εἰς τήν ἀρχήν ὅμως τῆς ὁδοῦ ταύτης, Μακαριώτατε, ἔχομεν εἰσέλθει ἀνεπιστρεπτί ὑπό τήν ἄγρυπνον καί ὀξυδερκῆ  ποιμαντικήν Ὑμῶν καθοδήγησιν. Δεσμευμένοι συνειδητῶς, συμπορευθησόμεθα μεθ΄ Ὑμῶν ἀταλαντεύτως ἄχρι τέλους, ἀγωνιζόμενοι ἕκαστος ἡμῶν τόν ἑαυτοῦ προσωπικόν πνευματικόν ἀγῶνα τῆς ἐν Χριστῶ τελειώσεως ἄνευ τοῦ ὁποίου καί ὁ ἁγιοταφιτικός καθίσταται ἀναποτελεσματικός καί βαθύνοντες τάς πνευματικάς ἡμῶν ρίζας εἰς τά ζωοποιούς πηγάς τῆς εὐαγγελικῆς καί πατερικῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως, ἵνα «φέρωμεν καρπόν πολύν» (Ἰω. 15, 5).

Ταῦτα, Μακαριώτατε, «πόρρω θωπείας δουλοπρεποῦς», ἵνα κατά τόν Μέγαν Βασίλειον εἴπω, πεποιθότως ἀναγράφων Ὑμῖν, ὑψῶ τό ποτήριον, εὐχόμενος ἐξ ὀνόματος τῆς Ἀδελφότητος, ὅπως ὑγιαίνητε ἐπί ἔτη πλεῖστα, χαίροντες  καί εὐτυχοῦντες βλέποντες τήν Ἀδελφότητα καί τό ποίμνιον ἐν ἑνότητι καί συνεργασίᾳ ἐπιτελοῦντας τήν ἀποστολήν αὐτῶν ἐν τῆ Ἁγίᾳ Γῇ πρός σωτηρίαν ψυχῶν, ἔπαινον τοῦ εὐλογημένου γένους τῶν Ὀρθοδόξων Ρωμαίων καί δόξαν τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ ἡμῶν.

Ἐξεφωνήθη ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντίνης Ἀρίσταρχο, στήν Ἡμερίδα Ἀγῶνος κατά τοῦ Ἀντισημιτισμοῦ, τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας τοῦ Ἰσραήλ, στό Μουσεῖο Χωρῶν τῆς Βίβλου, τήν 26η Ἰανουαρίου 2004.

Ἀξιότιμε κ. ραβίνε,

Ἀξιότιμοι κ. ὑπουργοί,

Κυρίες, κύριοι,

Ὁ ἀντισημιτισμός ὡς ἀντίθεση ἤ προκατάληψη ἤ μίσος ἤ καταδίωξη ἐναντίον τοῦ Ἰουδαϊκοῦ ἔθνους εἶναι πανάρχαιο φαινόμενο. Ἀπαντᾶται στούς χρόνους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί τῆς Καινῆς καί τούς μετέπειτα μέχρι καί σήμερα. Τά αἴτια τοῦ φαινομένου τούτου εἶναι θρησκευτικά, φυλετικά καί πολιτικο-οικονομικά. Τά ἀποτελέσματά του ἦταν γιά τό Ἰουδαϊκό γένος ἄλλοτε ἐπιζήμια κι ἄλλοτε καταστροφικά, ὅπως π.χ. ἡ καταστροφή τοῦ Ναοῦ τοῦ Σολομῶντος τό 70 μ.Χ. ἐπί Τίτου, ἡ καταστροφή τῶν Ἑβραϊκῶν Κοινοτήτων ἀπό τούς Σταυροφόρους κι ἡ ἐξόντωση τῶν ἕξι ἑκατομμυρίων Ἑβραίων στή Γερμανία καί τίς χῶρες τῆς Γερμανικῆς κατοχῆς κατά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Σήμερα στό Συνέδριο αὐτό, πού ἔχει ὡς θέμα του τήν καταπολέμηση τοῦ ἀντισημιτισμοῦ, ζητεῖται σαφῶς κι ὁ λόγος τῆς Ἐκκλησίας. Ζητεῖται ἡ στάση της ἔναντι τοῦ ἀνησυχητικοῦ τούτου φαινομένου. Μετά βεβαιότητος, νομίζω, μπορεῖ νά εἰπωθεῖ ὅτι ὁ ἀντισημιτισμός καταδικάζεται κατηγορηματικά ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ἡ στάση τῆς Ἐκκλησίας ἔναντι τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ καί τῶν ὀπαδῶν του εἶναι εὐμενής καί συμπαθής. Ἡ Ἐκκλησία ὡς κοινότητα, ὡς πνευματικό θεῖο καί ἀνθρώπινο καθίδρυμα, ἀναγνωρίζει ὅτι ἔχει τά θεμέλιά της ἐπί τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ. Ἡ Ἐκκλησία δέχεται ὅλα τά βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὡς θεόπνευστα κι ὡς ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Οἱ Πατριάρχες Ἀβραάμ, Ἰσαάκ καί Ἰακώβ, οἱ δίκαιοι κι οἱ προφῆτες τοῦ Ἰσραήλ, εἶναι ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Ἰσραήλ εἶναι ὁ περιούσιος λαός τοῦ Θεοῦ κεκλημένος γιά τό Μεσσία. Ἡ Ἐκκλησία θεωρεῖ ἑαυτήν ὡς τήν ἀγριέλαιο, ἡ ὁποία ἐνεκεντρίσθη στήν κατά φύσιν καλλιέλαιο τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ. Δέχεται ὅτι δέ βαστάζει αὐτή τή ρίζα, ἀλλά ὅτι ἡ ρίζα βαστάζει ἐκείνη (Ρωμ. 11, 18).

Ταυτόχρονα βεβαίως ἡ Ἐκκλησία δέχεται ὡς θεόπνευστα καί τά βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης. Βλέπει τίς προφητεῖες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης νά ἐκπληρώνονται στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναζωραίου. Στό σημεῖο αὐτό Ἰουδαϊσμός καί χριστιανισμός, συναγωγή καί ἐκκλησία, διΐστανται. Παρά τή διάσταση αὐτή, ἡ Ἐκκλησία σέ καμμία περίπτωση δέ συμμερίζεται τήν καταδίωξη Ἰουδαίων ἤ ἄλλων ἀνθρώπων, πού δέν εἶναι ἕτοιμοι νά δεχθοῦν τό μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου. Συμμερίζεται τή στάση τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ὅταν λέγει ὅτι: ᾆηὐχόμην ἀνάθεμα εἶναι αὐτός ἐγώ ἀπό τοῦ Χριστοῦ ὑπέρ τῶν ἀδελφῶν μου κατά σάρκα, οἵτινές εἰσιν Ἰσραηλῖται, ὧν ἡ υἱοθεσία καί ἡ δόξα καί αἱ διαθῆκαι καί ἡ νομοθεσία καί ἡ λατρεία καί αἱ ἐπαγγελίαι, ὧν οἱ πατέρες καί ἐξ ὧν ὁ Χριστός τό κατά σάρκα” (Ρωμ., 9, 2-5).

Μέ αὐτή τήν πίστη ξεκίνησε ἡ Ἐκκλησία τήν ἡμέρα τῆς  Πεντηκοστῆς ἀπό τά Ἱεροσόλυμα καί διέγραψε ἀνά τόν κόσμο μία ἱστορική πορεία δύο χιλιάδων ἐτῶν. Στή διάρκεια τῆς πορείας αὐτῆς συνέβησαν καί λυπηρά γεγονότα: διεξήχθησαν ἀγῶνες μεταξύ ρευμάτων καί κλίσεων, πού παρεξέκλιναν ἀπό τήν ὁδό τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὀρθοδοξίας. Ἡ παρέκκλιση αὐτή ἔδωσε τή δυνατότητα νά ἀναπτυχθοῦν ἑρμηνευτικές κι ἀπολογητικές, πού δικαίωσαν ἀλλαγές, οἱ ὁποῖες οὐδέποτε ἔλαβαν τήν εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας. Ἀνάμεσα σ᾿ αὐτές δημιουργήθηκε αὐτονόητα μία τέτοια σχέση μέ τόν Ἰουδαϊσμό, ἕνας ἀντισημιτισμός, πού δέν εἶχε τή θέση του στίς πηγές. Ὑπῆρξαν μεμονωμένα θρησκευτικά πρόσωπα, ὁμάδες καί κύκλοι, πού παρεξέκλιναν σέ πολεμική, βία καί καταδίωξη ἐν ἀντιθέσει πρός τό πνεῦμα τῆς ἀνεκτικότητας τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ἀναγνωρίσεως στούς Ἰουδαίους τῆς ἐθνικῆς ἤ θρησκευτικῆς τους ταυτότητας. Οἱ παρεκκλίσεις αὐτές δέ βρῆκαν δικαίωση ἀπό τήν Ἐκκλησία ὡς συλλογικό σῶμα. Οἱ περιπτώσεις ὑποτονικῆς ἀντιδράσεως στίς ἐκδηλώσεις ἀντισημιτισμοῦ ἀφοροῦν ἑπομένως τή Δυτική Ἐκκλησία τοῦ παρελθόντος καί ὄχι τήν Ὀρθόδοξη Ἀνατολική. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εὐτυχῶς δέν ἔχει νά παρουσιάσει συμπτώματα ἀντισημιτισμοῦ ἄξια μνείας. Ἀπεναντίας ἡ Ἑλληνική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί τό Ἑλληνικό Ἔθνος ἔνιωσαν ὡς ἀνθρώπινο καί χριστιανικό χρέος τους τή διάσωση ὅσο τό δυνατό περισσοτέρων Ἑβραίων κατά τούς χρόνους τῆς Γερμανικῆς Κατοχῆς στήν Ἑλλάδα. Ὁ τότε Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Δαμασκηνός συνεκάλεσε τούς ἀντιπροσώπους τῶν Ἀνωτάτων Πνευματικῶν Ἱδρυμάτων, τῶν Ἐπιστημονικῶν καί Ἐπαγγελματικῶν Ὀργανώσεων καί ἀπηύθυναν ἀπό κοινοῦ ἔντονο ὑπόμνημα πρός τόν πληρεξούσιο τοῦ Ράϊχ, τό ὁποῖο κατέληγε ὡς ἑξῆς: ᾆ ἐν ὀνόματι τῶν ἀκραιφνῶν ἐκείνων ἰδεῶν, τάς ὁποίας τό Ἑλληνικόν Πνεῦμα καί ἡ ὑψηλή καλλιέργεια τῆς πατρίδος σας ἀνύψωσαν εἰς συνθήματα πανανθρωπίνου ἀκτινοβολίας καί ἀσυζητήτου ἐπιβολῆς, ἐξαιτούμεθα, ὅπως ἡ ὑφ᾿ ἡμῶν ζητουμένη χάριν τῶν Ἰσραηλιτῶν συνυπηκόων μας ἀναστολή τῆς διώξεώς των πραγματοποιηθῇ τάχιστα.” Ἄξιο μνήμης ἐπίσης εἶναι ὅτι ὁ τότε Διευθυντής Ἀστυνομίας Πόλεων τῆς Ἑλλάδας, Ἄγγελος Ἔβερτ, πατέρας τοῦ σημερινοῦ πολιτικοῦ, κ. Μιλτιάδη Ἔβερτ, ἐξέδιδε γιά τούς Ἑλληνοεβραίους ἑλληνικές ταυτότητες μέ χριστιανικά ὀνόματα, προκειμένου νά ἀποτρέψει τήν ἀποπομπή τους στά στρατόπεδα συγκεντρώσεως κι ὅτι ὁ Ἑλληνοεβραῖος Μαρδοχαῖος Φριζῆς, συνταγματάρχης τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ, ἔπεσε ἡρωϊκῶς μαχόμενος κατά τῶν Ἰταλῶν καί τιμᾶται ἀπό τήν Ἑλλάδα ὡς ἥρωας.

Παρόμοιες στάσεις ἐπεκράτησαν κατά τή διάρκεια τοῦ ὁλοκαυτώματος καί στή Βουλγαρία, ἡ Ἐκκλησία τῆς ὁποίας ἐξέδωσε συνοδική ἀπόφαση, ἐξαιτίας τῆς ὁποίας διασώθηκαν οἱ Ἰουδαῖοι πολίτες της ἀπό τήν ἐξόντωση. Στή Σερβία, πού κι ἐκείνη δέχτηκε ὅμοια καταστροφή, ἔγιναν προσπάθειες ἀνωτάτου ἐπιπέδου γιά τή διάσωση τοῦ Ἰουδαϊκοῦ ἔθνους, πού ἔγινε δεκτό ὡς ἰσότιμο μέ τό Σερβικό πληθυσμό. Ὅσον ἀφορᾶ τή Ρωσία, οἱ σχέσεις τῆς ὁποίας μέ τό Ἰουδαϊκό ἔθνος εἶναι τόσο ἀμφιλεγόμενες, κατά τή διάρκεια καί τήν ἐπαύριο τῶν ἀγριοτήτων τοῦ Κισίνιεβ, ἀπευθύνθηκε στό ἔθνος του ὁ ἀρχιεπίσκοπος τοῦ Κιέβου μέ λόγους ἀποφασιστικούς, πού καταδικάζουν τίς πράξεις αὐτές κι ἐξεφώνησε λόγο ἄνευ προηγουμένου ὑπέρ τῶν Ἰουδαίων. Μέ αὐτό τόν τρόπο ἐξέφρασε ὁ ἀνώτατος ἐκκλησιαστικός ἄρχοντας τῆς Οὐκρανίας ἐπίσημα τή στάση τῆς Ἐκκλησίας χωρίς ἐπιφυλάξεις ἤ περιστροφές.

Ἄς εὐχηθοῦμε τό πνεῦμα αὐτό τῆς συμπαραστάσεως, τῆς ἀλληλεγγύης καί τῆς συνεργασίας, πού ἀποπνέουν τά παραπάνω παραδείγματα, νά καθορίζει καί στό ἑξῆς τίς σχέσεις Ἰουδαϊσμοῦ καί Χριστιανισμοῦ γιά ἀμοιβαία ὑποστήριξη, πρόοδο κι ἐπιτυχία καί προσφορά στό κοινωνικό σύνολο.

Μετά τό τέλος τῆς διαλέξεως, ἐρώτηση:

Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπ. Κωνσταντίνης κ. Ἀρίσταρχε,

Ἡ Ἐκκλησία ἔχει μεγάλη δύναμη.

Ἔχει πολλούς πιστούς, θρησκευτικό λόγο κι ἠθικές ἀξίες. Ἐάν θέλει, μπορεῖ νά προωθήσει θέματα καί νά κατευθύνει μεγάλες δημόσιες διαδικασίες. Κατά τό παρελθόν γνώριζε ἡ Ἐκκλησία νά παραμένει οὐδέτερη καί νά μή λαμβάνει θέση γιά φλέγοντα θέματα, πού ἀπασχολοῦσαν τήν ἀνθρωπότητα.

Ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας κατά τήν περίοδο τοῦ ὁλοκαυτώματος, ἰδιαίτερα ὅπως προκύπτει ἀπό πολλές ἔρευνες τῶν τελευταίων ἐτῶν, ἦταν πολύ προβληματικός, ὅσον ἀφορᾶ τούς Ἰουδαίους κι ἄν ἀκόμη χρησιμοποιήσουμε τήν πιό ἤπια γλώσσα.

Σεβασμ. Ἀρχιεπίσκοπε, Ἀρχιγραμματέα τῆς Ἑλληνορθόδοξης Ἐκκλησίας στό Ἰσραήλ,

Σέ ποιά ἔκταση σήμερα ἡ Ἐκκλησία, τό Βατικανό κι ἄλλοι θρησκευτικοί παράγοντες δεσμεύονται σ᾿ ἕνα ἀγώνα φανερό, δημόσιο, τηλεοπτικό καί θρησκευτικό ἐναντίον τοῦ ἀντισημιτισμοῦ σ᾿ ὅλες του τίς ἐκφάνσεις;

Μήπως καί σήμερα πάλι ἡ Ἐκκλησία προτιμᾶ νά ἔχει ἥσσονα ἀντίδραση, νά οὐδετεροποιεῖται ἤ νά ἔχει παθητική στάση;

Ἀπάντηση:

Οἱ περίοδοι τῆς ἱστορίας τῆς Ἐκκλησίας παραλάσσουν μεταξύ τους ἀνάλογα μέ τίς περιστάσεις τῶν καιρῶν. Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία ἀπό τήν ἀρχή τῆς ἱδρύσεώς της μέχρι καί τό 312 βρισκόταν ἡ ἴδια ὑπό διωγμό. Γεννήθηκε ὡς μία διωκόμενη κοινότητα. Δέν μπόρεσε νά προστατέψει τόν ἴδιο τόν ἑαυτό της. Σ᾿ αὐτή τήν περίοδο ἀπέκτησε ἑκατομμύρια μάρτυρες. Μέ τό διωγμό  ἡ Ἐκκλησία ἔγινε ὁμοιοπαθής μέ τό διωκόμενο Ἰσραήλ καί τοῦ συμπαραστάθηκε στό μέτρο τῶν δυνάμεών της. Ἡ Ἐκκλησία ἔβλεπε στήν ἀρχή τόν ἑαυτό της ὡς μέρος τοῦ Ἰσραήλ. Οἱ διαχωριστικοί προσδιορισμοί εἶναι μεταγενέστεροι. Τό στοιχεῖο αὐτό τοῦ διωγμοῦ ἀνήκει στό ἦθος τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι τό ἦθος τῶν προφητῶν. Ὁ Μωϋσῆς ἀρνήθηκε νά ὀνομάζεται υἱός θυγατρός Φαραώ καί προτίμησε νά συγκακουχεῖται μέ τό λαό τοῦ Θεοῦ (Ἑβρ. 11, 24). Ἡ Ἐκκλησία δέν προκαλεῖ τό διωγμό, τό δέχεται ὅμως, ὅταν ὁ Θεός τόν ἐπιτρέπει νά ἔλθει. Ἡ Ἀνατολική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία βρέθηκε ὑπό διωγμό ὁρισμένες φορές ἀκόμη καί στό πλαίσιο τοῦ χριστιανικοῦ Βυζαντινοῦ κράτους. Προτίμησε ὅμως νά διώκεται κι ὄχι νά διώκει. Γι᾿ αὐτό κι ἡ ἱεραποστολή τῆς Ἐκκλησίας αὐτῆς εἶναι ἀνεκτική καί πολιτισμένη.

Τό πρόβλημα ἀρχίζει, ὅταν μέ τό σχίσμα τῆς Ἐκκλησίας, μία ὁρισμένη Ἐκκλησία, ἡ Δυτική, ἀπελευθερώνει τόν ἑαυτό της ἀπό τήν καταδίωξη, χειραφετεῖται ἀπό τό κράτος, ἀποκτᾶ ἡ ἴδια κοσμική δύναμη καί θεωρεῖ τόν ἑαυτό της ὡς νικητή. Μέ τή νοοτροπία τοῦ νικητοῦ ἡ Δυτική Ἐκκλησία δέν μπόρεσε ὁρισμένες φορές στό παρελθόν νά ἀποφύγει νά καταδιώξει ἀνθρώπους, πού ἀντιστέκονταν στή θέλησή της, ἀνάμεσα στούς ὁποίους καί Ἰουδαίους. Στό ἐρώτημα, ἄν ἡ Ἐκκλησία σήμερα εἶναι διατεθειμένη νά ἀναλάβει ἐπίσημα φανερό ἀγώνα ἐναντίον τοῦ ἀντισημιτισμοῦ, μπορῶ νά ἀπαντήσω θετικά, ὅσον ἀφορᾶ τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, στήν ὁποία ἀνήκω καί στήν ἱστορία τῆς ὁποίας, ὅπως ἀνέφερα στήν ἀνακοίνωσή μου, δέν ὑπῆρξαν κρούσματα ἀντισημιτισμοῦ ἄξια μνείας, ἀλλά ἀπεναντίας ἐκδηλώσεις συμπαραστάσεως καί ἀλληλεγγύης πρός τούς Ἰουδαίους. Ὅσον ἀφορᾶ τό Βατικανό, στό ὁποῖο δέν ἀνήκω, νομίζω ὅτι ὁ ἀγώνας του ἐναντίον τοῦ ἀντισημιτισμοῦ θά εἶναι πιό φανερός καί πιό ἀποτελεσματικός, ὅσο περισσότερο ἀποβάλλει ἀπό τό πνεῦμα τῆς δυνάμεως τοῦ νικητοῦ καί ἐπιστρέφει στό πνεῦμα τῆς ἀποδοχῆς τοῦ διωγμοῦ τῆς πρώτης Ἐκκλησίας.

Ἡ δήλωση τῆς Ἀλεξανδρείας ἀποτελεῖ ἕνα ἀξιόλογο κείμενο, πού μπορεῖ νά ἀποτελέσει τή βάση γιά διαπραγματεύσεις καί τήν ἐπίτευξη τῆς εἰρήνης.

Στό κείμενο αὐτό κατέληξαν οἱ μέτοχοι τῆς Διασκέψεως, ὕστερα ἀπό συζητήσεις, διαπραγματεύσεις, ἀντιθέσεις καί διαφωνίες δύο ἡμερῶν. Ἀξίζει νά ἀναφερθοῦν στιγμιότυπα ἀπό τίς συζητήσεις. Στή Διάσκεψη αὐτή διαβάστηκε μήνυμα τοῦ Προέδρου Ἀραφάτ ἀπό τό Σεΐχη Ταλάλ. Στό μήνυμα αὐτό ἀκούστηκαν παράπονα καί διαμαρτυρίες, ὅπως ὁ θάνατος ἀθώων Παλαιστινίων ἀπό τίς Ἰσραηλινές ἐπιθέσεις, ἡ καταστροφή ἀγρῶν καί οἰκιῶν, ἡ ἐκδίωξη τῶν Παλαιστινίων ἀπό τά πάτρια ἐδάφη τους, ὁ στόχος τῶν Παλαιστινίων νά δημιουργήσουν ἀνεξάρτητο κράτος μέ πρόεδρο τόν Ἀραφάτ καί μέ πρωτεύουσα τήν Ἱερουσαλήμ, πόλη τῆς εἰρήνης μέ ἐλεύθερη πρόσβαση γιά ὅλες τίς θρησκεῖες βάσει τῶν διεθνῶν συνθηκῶν 242, 33 καί 425, 194, ἐπιστροφή τοῦ Ἰσραήλ στά σύνορα πρό τοῦ 1967.

Ὁ Σεΐχης Ταμίμη ἀνέφερε ἐν συνεχεία ὅτι στό Κοράνιο δέ χωρίζονται τά ἔθνη. Ὅτι ἡ δικαιοσύνη εἶναι τό θεμέλιο τῆς ἰδιοκτησίας. Ἡ δικαιοσύνη μετά φίλων καί ἐχθρῶν σέ καιρό εἰρήνης καί σέ καιρό πολέμου. Ὅτι πρέπει νά γίνει ἄρση τοῦ δόλου. Ὅτι στούς Παλαιστινίουυς ἐπεβλήθη δόλος ἱστορικός τό 1948. Ἐκδιώχτηκαν οἱ Παλαιστίνιοι τῶν οἰκιῶν τους. Ἀπαγορεύεται ἡ προσευχή στά τεμένη καί τίς ἐκκλησίες.Ὅτι ἀπαγορεύεται ἡ μετακίνηση ἀπό πόλη σέ πόλη. Ὁ Ἀραφάτ εἶναι πολιορκημένος καί δέν μπορεῖ νά μεταβεῖ στή Βηθλεέμ. Οἰκίες καταστράφηκαν. Ζητᾶμε τήν ἄρση τοῦ δόλου καί τῆς ἀπάτης. Τό Ἰσλάμ εἶναι θρησκεία τοῦ ἐλέους καί τῆς συγχωρήσεως. Πρίν ἀπό ὅλα πρέπει νά γίνει ἄρση τῶν δεσμῶν, τῶν φόνων, τῶν καταστροφῶν τῶν οἰκιῶν καί τῶν ἀπαγορεύσεων τῆς μεταβάσεως στά τεμένη. Ἀναγνώρισις τοῦ κράτους τῶν Παλαιστινίων μέ πρωτεύουσα τά Ἱεροσόλυμα.

Στά λόγια τοῦ Ταμίμη ἀνταπάντησε ὁ Μελχιόρ λέγοντας . Θά μπορούσαμε κι ἐμεῖς νά κάνουμε πολεμική, ὅπως ὁ Ταμίμη. Θά μπορούσαμε νά ποῦμε τόν πόνο μας. Ὑπάρχει τεῖχος δακρύων. Ἀγαπῶ τό Ἰσραήλ καί τούς Παλαιστινίους. Πρόσφατα σκοτώθηκε Ἰσραηλινός στήν Μπετζάλλα. Ἐάν δέν ὑπάρχει εἰρήνη στούς Παλαιστινίους, δέν θά ὑπάρχει καί στούς Ἰσραηλινούς. Πολλές φορές ἡ θρησκεία ἐξάπτει, καταστρέφει, ἐνῷ πρέπει νά λυτρώνει. Ὑπάρχει περιθώριο πνευματικότητας. Ε·μαστε πιστοί. Πρέπει νά βοηθήσουμε τούς πολιτικούς.

Ὁ Ραβίνος Δαβίδ Ρόζεν εἶπε ὅτι τήν ἀπόλυτη δικαιοσύνη τήν ἔχει μόνο ὁ Θεός. Πῶς συμβιβάζεται ἡ εἰρήνη μέ τή δικαιοσύνη. Διά τοῦ συμβιβασμοῦ.

Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Καντερβουρίας εἶπε, ἄν μποροῦμε νά πᾶμε πέρα ἀπό τόν πόνο μας. Νά συγχωρέσουμε ἀλλήλους. Θά κατακριθοῦμε ἀπό τά παιδιά μας.

Ὁ Μουάλιμ εἶπε ὅτι ἔχουμε ἱστορική ἀποστολή. Ὅτι ὀφείλουμε νά ἐπιτύχουμε ἐκεῖ, ὅπου ἀπέτυχαν οἱ πολιτικοί.Ὅτι δικαιοσύνη καί εἰρήνη κατεφίλησαν. Ὅτι ἡ ἄκρα δικαιοσύνη εἶναι ἄκρα ἀδικία.

Ἀπό πλευρᾶς Ἰσραηλινῶν ἀκούστηκαν λόγοι, ὅπως ὅτι πρέπει νά κλάψουμε μαζί γιά τά ὅσα συμβαίνουν, γιά τούς νεκρούς μας. Ὅτι κατά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο καί μετά ἀπ᾿ αὐτόν τό νά εἶναι κανείς Ἰουδαῖος, ἰσοδυναμοῦσε μέ τό δαίμονα. Καί σήμερα ἀκόμη ὑπάρχει ἀντισημιτισμός, ὑπάρχει ἔλλειψη γνώσεως τῶν Ἰουδαίων. Συνέβηκαν τρομερά γεγονότα, ὅπως ἡ ἔκρηξη στό Ἔλ-Ἄκσα. Ὅμως καί ἀπίστευτα. Ποιός θά μποροῦσε νά πιστέψει στήν ἔλευση τοῦ Σαντάντ στήν Ἑβραϊκή Βουλή. Ἀναμένουμε παρά ταῦτα νά ἔλθει ὁ Μεσίας, ὁπότε θά συμβοσκηθεῖ ὁ λύκος μέ τό ἀρνί.

Ἐν Ὀνόματι τοῦ Μεγαλοδύναμου καί Ἐλεήμονος Θεοῦ οἱ θρησκευτικοί ἀρχηγοί τῶν τριῶν μεγάλων θρησκειῶν, Ἰουδαϊσμοῦ, Χριστιανισμοῦ καί Ἰσλάμ στήν Ἁγία Γῆ δεσμεύονται νά θέσουν τέρμα στή βία καί τήν αἱματοχυσία, ἡ ὁποία ἀναιρεῖ τό δικαίωμα τοῦ ἀνθρώπου στή ζωή καί τήν ἀξιοπρέπεια. Ὁ θάνατος ἀθώων ἐν ὀνόματι τοῦ Θεοῦ εἶναι βεβήλωση τοῦ ὀνόματός Του καί δυσφήμηση τῆς θρησκείας ἀνά τόν κόσμο. Ἡ βία στήν Ἁγία Γῆ εἶναι κακό, ἐναντίον τοῦ ὁποίου πρέπει νά ἀντιταχθοῦν ὅλοι οἱ ἀληθινοί πιστοί. Ἀναζητοῦμε νά ζοῦμε μαζί ὡς γείτονες σεβόμενοι Ὁ ἕνας τήν ἀκεραιότητα τῶν ἱστορικῶν καί θρησκευτικῶν δικαιωμάτων τοῦ ἄλλου. Κάνουμε ἔκκληση πρός ὅλους νά ἀντιταχθοῦν στήν ὑποδαύλιση, τό μίσος καί τήν παρερμηνεία τοῦ ἄλλου καί προσευχόμαστε γιά τήν ἀληθινή εἰρήνη τῆς Ἱερουσαλήμ καί τῆς Ἁγίας Γῆς.

Οἱ Ἅγιοι Τόποι μέ κέντρο τήν Ἱερουσαλήμ ἀποτελοῦν ἐδῶ καί αἰῶνες τό σημεῖο ἀναφορᾶς, τόν πόλο ἕλξεως, τόν τόπο συναντήσεως πολλῶν γενεῶν διαφόρων λαῶν καί θρησκειῶν. Ἑκατομμύρια ἀνθρώπων ἔζησαν τή ζωή τους μέ τή δύναμη, πού ἄντλησαν ἀπό τήν ἐπίσκεψη στήν Ἱερουσαλήμ ἤ ἀπό τό ὄνειρο τῆς ἐπίσκεψης σ᾿ αὐτήν, ἔστω κι ἄν αὐτή δέν πραγματοποιήθηκε. Τή νοσταλγία τῆς κάθε ἀνθρώπινης ψυχῆς γιά τά Ἱεροσόλυμα ἐκφράζει καλλίτερα ἀπό κάθε ἄλλο κείμενο ὁ ψαλμός τοῦ Δαβίδ, “ἐάν ἐπιλάθωμαί σου Ἱερουσαλήμ, κολληθείη ἡ γλῶσσά μου τῷ λάρυγγί μου.” (137, 5-6).

Τί εἶναι ἄραγες ἐκεῖνο, πού προκαλεῖ τή γοητεία καί τή νοσταλγία γιά τήν Ἱερουσαλήμ; Τί εἶναι ἐκεῖνο πού ἑλκύει τούς πολυάριθμους προσκυνητές, παρά τό ὅτι ἀκούγονται σ᾿ αὐτή καί φόνοι καί μάχες καί κλοπές καί μοιχεῖες, ὅπως ἔχει πεῖ κι ὅ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης τόν 4 μ.Χ. αἰ. στό ἔργο του “Περί τῶν ἀπιόντων εἰς Ἱεροσόλυμα” κι ὅπως ἐμεῖς σήμερα γινόμαστε μάρτυρες;

Σύμφωνα μέ τό βλέμμα ἑνός χριστιανοῦ κι εἰδικά ὀρθοδόξου ἐκεῖνο πού προκαλεῖ τήν ἕλξη εἶναι ὅτι ἀνεξάρτητα ἀπό τίς ἀνθρώπινες ἀδυναμίες καί παρανομίες ἡ Ἱερουσαλήμ κι οἱ ἄλλοι Ἅγιοι Τόποι εἶναι ἅγιοι, γιατί σ᾿ αὐτούς ἔλαβαν χώρα θεῖα γεγονότα κινούμενα ἀπό τό Θεό γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Στούς Ἁγίους Τόπους γράφτηκε ἀπό τό Θεό ἡ Ἱερά ἱστορία. Ἡ ἱστορία, πού εἶχε ὡς σκοπό τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου.

Στήν Ἱερουσαλήμ ὁ βασιλιάς Σολομών ἔκτισε τό Ναό τοῦ Θεοῦ. Σ᾿ αὐτό λάτρευσαν τόν ἕνα Θεό γιά μία χιλιετία οἱ Ἰουδαῖοι. Σ᾿ αὐτόν κήρυξαν οἱ προφῆτες καί προετοίμασαν τό λαό τοῦ Θεοῦ γιά τήν ὑποδοχή τοῦ Χριστοῦ. Στό ναό αὐτό κήρυξαν καί προσευχήθηκαν ὁ ἴδιος ὁ Χριστός κι οἱ ἀπόστολοι.

Στήν Ἱερουσαλήμ τέλεσε τό Μυστικό Δεῖπνο κι ἱερούργησε τή Νέα Διαθήκη μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρωπότητας, σταυρώθηκε κι ἀναστήθηκε ὁ ἱδρυτής τῆς χριστιανικῆς θρησκείας κι ἐκκλησίας. Ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ στάλθηκαν οἱ ἀπόστολοι “νά κηρύξουν τό εὐαγγέλιον πάσῃ τῇ κτίσει”(Μάρκ.16,15). Στήν Ἱερουσαλήμ προετράπησαν νά παραμείνουν μέχρις νά ἐνδυθοῦν δύναμιν ἐξ ὕψους. (Λουκ. 24, 49). Στήν Ἱερουσαλήμ κατῆλθε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς (Πράξ. 2), γενέθλια ἡμέρα τῆς ἐκκλησίας κι ἀπαρχή τῆς ἐξόδου της πρός τόν κόσμο. Στήν Ἱερουσαλήμ σχηματίστηκε ἡ πρώτη χριστιανική κοινότητα καί βιώθηκε ἔμπρακτα ἡ ἀγάπη κι ἡ κοινοκτημοσύνη τῶν ἀγαθῶν. Στήν Ἱερουσαλήμ συγκλήθηκε ὑπό τόν πρῶτο ἐπίσκοπό της Ἰάκωβο τόν Ἀδελφόθεο τό 49 μ.Χ. ἡ πρώτη Ἀποστολική Σύνοδος, πού ἀποτέλεσε τό πρότυπο συγκλήσεως ὅλων τῶν τοπικῶν καί οἰκουμενικῶν συνόδων τῆς ἐκκλησίας.

Τά γεγονότα αὐτά σημάδεψαν μιά γιά πάντα τήν Ἱερουσαλήμ στή χριστιανική συνείδηση καί τήν ἀνέδειξαν σέ μητέρα, μητρόπολη τοῦ χριστιανισμοῦ.

Ἐφόσον τά γεγονότα αὐτά εἶναι ἅγια, ἑπόμενο εἶναι νά θεωροῦνται ἅγιοι κι οἱ τόποι, στούς ὁποίους αὐτά ἔλαβαν χώρα, γιατί ἔγιναν δεκτικοί τῆς ἐνεργείας ἤ τῆς ἐμφανείας τοῦ Θεοῦ. Τοῦτο εἶναι σύμφωνο μέ τή Βίβλο κατά τό, “Μωϋσῆ, Μωϋσῆ, λῦσαι τό ὑπόδημα ἐκ τῶν ποδῶν σου, ὁ γάρ τόπος ἐν ᾦ σύ ἔστηκας, γῆ ἁγία ἐστί” (Ἐξ. 3, 6).

Γι᾿ αὐτό, ὅταν ἡ ἐκκλησία ἐλευθερώθηκε ἀπό τή βία τῶν διωγμῶν καί βγῆκε ἀπό τά ὑπόγεια στήν ἐπιφάνεια τῆς γῆς, θέλησε νά διατηρήσει στή μνήμη της τούς τόπους αὐτούς ὡς τό περιέχον, τό γεωγραφικό περιβάλλον τῶν θείων καί σωτηριωδῶν γεγονότων. Γιά τή διατήρησή τους ἀνήγειρε ναούς, μεγαλοπρεπεῖς, ὅπως τό Ναό τῆς Ἀναστάσεως, τόν πρῶτο μεγάλο ἱστορικό ναό τῆς χριστιανοσύνης, πού οἰκοδόμησε ἡ Ἁγία Ἑλένη ἀπό τό 326-336 στόν τόπο τῆς σταυρώσεως καί τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Ἡ οἰκοδομική αὐτή δραστηριότητα ἐπεκτάθηκε στή Βηθλεέμ, τό Χωρίο τῶν Ποιμένων, τή Ναζαρέτ, τή Τιβεριάδα καί σ᾿ ἄλλους τόπους, πού συνδέονταν μέ γεγονότα τῆς ζωῆς τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Μέ τόν τρόπο αὐτό τά συγκεκριμένα θεῖα καί ἱστορικά γεγονότα βιώνονταν στόν τόπο, στόν ὁποῖο ἅπαξ συνέβηκαν, καθιστάμενα ζωηρότερα στή συνείδηση τῶν πιστῶν. Μέ τήν ἀνέγερση ναοῦ ὁ χῶρος καθίστατο λειτουργικός, προσκύνημα, τόπος λατρείας. Ἔπαυε νά εἶναι ἕνας φυσικός τόπος ἤ ἀρχαιολογικός χῶρος. Οἱ πιστοί ἁγιάζονταν ἀπό τήν ἁγιότητα τῶν τόπων ἀλλά κι ἀπό τήν ἁγιαστική δύναμη κι ἐνέργεια τῶν τελουμένων μυστηρίων καί τῶν ἄλλων ἐκκλησιαστικῶν πράξεων.

Ἀπό μία τέτοια ἀντίληψη γιά τούς ἁγίους τόπους, σύμφωνα δηλαδή μέ τήν ὁποία αὐτοί εἶναι ἅγιοι καί μέσα σ᾿ αὐτούς οἱ πιστοί μετέχουν σέ ἁγιαστικά γεγονότα, ξεπροβάλλει τό αἴτημα τῆς ἐπισκέψεως σ᾿ αὐτούς, γιά τή θέαση, τή θεωρία, τήν προσκύνηση τῶν θείων πράξεων, τή μετοχή σ᾿ αὐτές καί τόν ἁγιασμό. Γι᾿ αὐτό ἀπό τόν 4ο μ.Χ. αἰ. κι ἔπειτα παρατηρεῖται ἀθρόα ἡ προσέλευση προσκυνητῶν στούς Ἁγίους Τόπους. Τό ἐνδιαφέρον τῶν πιστῶν δέν περιορίζεται μόνο στούς τόπους, στούς ὁποίους ἔχουν συμβεῖ σωτήρια γεγονότα, ἀλλ᾿ ἐπεκτείνεται καί πρός τά μοναστήρια τῆς ἐρήμου γιά τή συνάντηση ἁγίων ἀνδρῶν καί τήν ἐξαίτηση τῶν προσευχῶν του καί τῶν συμβουλῶν τους. Ἡ προσκύνηση αὐτή τῶν ἁγίων τόπων γιά ἕνα ὀρθόδοξο χριστιανό συνιστᾶται ὡς ἐνισχυτική, βοηθητική  κι ἐμπεδωτική τῆς πίστεως, ὄχι ὅμως κι ὡς ἕνας ἀπό τούς ὅρους γιά τή σωτηρία, ὅπως θεωρήθηκε ἀργότερα στό Ρωμαιοκαθολικισμό οὔτε πάλι ὡς ἀπορριπτέα, ὅπως στόν Προτεσταντισμό.

Χαρακτηριστικά πατερικά κείμενα, πού ἀπηχοῦν τή συνείδηση τῆς ἐκκλησίας γιά τούς ἁγίους τόπους ἀποτελοῦν τά κάτωθι ἀποσπάσματα τοῦ ἁγίου Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης καί τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ.

Κατά τόν ἅγιο Κύριλλο Ἱεροσολύμων στίς Κατηχήσεις του οἱ ἅγιοι τόποι εἶναι οἱ μάρτυρες τῆς ἱστορικότητας τῶν θείων γεγονότων: “Μαρτυρεῖ ὁ μακάριος τῆς φάτνης τόπος….. Μαρτυρεῖ ὁ Ἰορδάνης ἐν ποταμοῖς…… Μαρτυρεῖ θάλασσα Τιβεριάδος ἐν θαλάσσαις…… Τό ὄρος τῶν Ἐλαιῶν μαρτυρεῖ το Ἅγιον” ( Ἁγ. Κυρίλλ. Ἱεροσ., Κατηχ. Φωτιζ. Ί, 19).

Παρόμοια στούς “ἐν Ἱεροσολύμοις τόπους” βλέπει ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης τά “σύμβολα τῆς διά σαρκός ἐπιδημίας τοῦ Κυρίου (Περί τῶν ἀπιόντων εἰς Ἱεροσόλυμα, Ἔκδ. Jaeger, VIΙ, Ι, ΙΙ, σ. 14, στ. 12), βλέπει “τά γνωρίσματα καί τά ὑπομνήματα τῆς τοῦ δεσπότου ὑπέρ ἡμῶν φιλανθρωπίας” (Ταῖς κοσμιωτάταις, ἔκδ. Jaeger, τόμ. VIΙ, ΙΙ, σ. 20, στ. 1 καί στ. 22-23). Ἡ χαρά του ἐκ τούτου εἶναι μεγάλη. Ἀκόμη ὅμως μεγαλύτερη εἶναι ἡ χαρά του, ὅταν βλέπει “ἐναργῆ τά σημεῖα” τῶν ἁγίων τόπων στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων, γιατί πιστεύει ὅτι “ ἡ Βηθλεέμ, ὁ Γολγοθᾶς, ὁ Ἐλαιών, ἡ Ἀνάστασις εἶναι ἀληθῶς ἐν τῇ καρδίᾳ τοῦ τόν Θεόν ἔχοντος.” (Ἔνθ. ἀνωτ., στ. 8-9). Ἡ γεωγραφική θέση καί γλωσσική σημασία καί γνώση τῶν ἁγίων τόπων χρησιμοποιεῖται ἀπό τόν Ἅγιο Γρηγόριο Νύσσης ὡς βάθρο γιά τή μετάβαση στήν πνευματική-ἀλληγορική ἑρμηνεία τους. Ἔτσι π.χ. στήν Ζ́ ὁμιλία του στόν Ἐκκλησιαστή μᾶς πληροφορεῖ γιά τό Ὄρος Σιών ὅτι εἶναι “ὄρος τῆς τῶν Ἱεροσολύμων Ἄκρας ὑπερφαινόμενον”( Ἔκδ. Jaeger, τόμ. Φ, σ. 398, στ. 12-13 ), τό ὁποῖο μᾶς “προτρέπει νά φθάσωμεν εἰς τήν ἀκρόπολιν τῶν ἀρετῶν, ἥν τῷ ὀνόματι Σιών παραδηλοῖ δι᾿ αἰνίγματος”(ἔνθ. ἀνωτ., στ. 14-16). Πάλι τά ὄρη Βαιθήλ, πού σημαίνουν στήν Ἑβραϊκή διάλεκτο τόν οἶκο Θεοῦ, δηλώνουν κατά τόν αὐτό πατέρα “τόν ὑψηλόν καί οὐράνιον βίον” (Λόγ. έ, ἔκδ. Jaeger, τόμ. VI, σ. 143, στ. 13-16). Οἱ δύο πηγές τοῦ Ἰορδάνη Σενίρ καί Ἑρμών “ὑποφαίνουν τό μυστήριο τῆς ἀναγεννήσεως, ἐπειδή τό ἐκ τῶν πηγῶν τούτων ρεῖθρον ἀρχή γέγονε τῆς πρός τό θεῖον ἡμῶν μεταποιήσεως.” (Λόγ. ζ́, Jaeger, τόμ.VI, σ. 250, στ. 10).

Κατά τόν Ἅγιο Ἰωάννη τό Δαμασκηνό οἱ ἅγιοι τόποι θεωροῦνται καί τόποι Θεοῦ, ἐπειδή σ᾿ αὐτούς “ἔκδηλος ἡμῖν γέγονε ἡ αὐτοῦ ἐνέργεια εἴτε διά σαρκός εἴτε ἄνευ σώματος.” (Ἔκδ. Ὀρθοδ. πίστεως, 13, 24-26).

Ἐφόσον οἱ Ἅγιοι Τόποι ἔχουν αὐτή τή θεολογική σημασία στή συνείδηση τῆς ἐκκλησίας, ἦταν ἑπόμενο νά ἐγερθεῖ τό θέμα τῆς φυλακῆς τους, τῆς διαφυλάξεώς τους καί γιά τό λόγο τοῦτο ἱδρύθηκε στήν Ἱερουσαλήμ ἕνα ἀπό τά πρῶτα μοναχικά τάγματα τῆς χριστιανοσύνης, τό τάγμα στό ὁποῖο ἀνήκει κι ὁ ὁμιλῶν, τό τάγμα τῶν μοναχῶν τοῦ Ἁγίου Τάφου, τῆς Ἁγιοταφιτικῆς Ἀδελφότητας, ἀπό τά μέσα τοῦ 4ου μ.Χ. αἰ. μέχρι σήμερα. Τό τάγμα τοῦτο ὑπαγόμενο στό Πατριαρχεῖο Ἱεροσολύμων ἔχει τήν εὐθύνη τῆς διαφυλάξεως τῶν ἁγίων τόπων καί τῆς ὑποδοχῆς καί τῆς ξεναγήσεως τῶν προσκυνητῶν σ᾿ αὐτούς. Χάριν τῶν ἁγίων τόπων κι ἡ ἐκκλησία Ἱεροσολύμων ἀνυψώθηκε σέ Πατριαρχεῖο ἀπό τήν 4η Οἰκουμενική Σύνοδο τῆς Χαλκηδόνος τό 451 μ.Χ. μέ πρῶτο Πατριάρχη τόν ἅγιο Ἰουβενάλιο καί 140ο τό νεοκλεγέντα Πατριάρχη Εἰρηναῖο. Τό Πατριαρχεῖο Ἱεροσολύμων εἶναι ἡ πρώτη χριστιανική ἀποστολική Ἐκκλησία, ἡ Μητέρα τῶν Ἐκκλησιῶν, ἡ ὁποία ἔχει τή δικαιοδοσία της στούς Ἁγίους Τόπους. Ἐπεκτείνεται, ζεῖ καί δρᾶ στούς τόπους, στούς ὁποίους ἔζησαν κι ἔδρασαν ὁ Κύριος κι οἱ ἀπόστολοι. Οἱ Τόποι αὐτοί εἶναι οἱ τρεῖς Παλαιστίνες, ἡ ά, β́ καί γ́, οἱ περιοχές δηλαδή τῆς Ἰουδαίας, Σαμαρείας καί Γαλιλαίας ἤ μέ τά σημερινά δεδομένα οἱ περιοχές τοῦ Ἰσραήλ καί τῆς Ἰορδανίας. Οἱ περιοχές αὐτές ἐκχωρήθηκαν στήν ἐκκλησία Ἱεροσολύμων μέ τήν ἀπόφαση τῆς Δ́ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τοῦ 451. Τό Πατριαρχεῖο Ἱεροσολύμων ἐπιβλέπει, διοικεῖ, ἐπιστατεῖ καί συντηρεῖ τούς ἁγίους τόπους εἰδικά μέσω τῆς Ἁγιοταφιτικῆς Ἀδελφότητας.

Τό ἔργο τῆς διαφυλάξεως τῶν Ἁγίων Τόπων ἔχει καταστεῖ συχνά διά μέσου τῶν αἰώνων ἐξαιρετικά ἐπίπονο, λόγω τῶν ἐπιβουλῶν ἐκ μέρους τῶν ἄλλων χριστιανικῶν δογμάτων γιά καταπάτηση κι ἁρπαγή τῶν δικαιωμάτων τῶν ὀρθοδόξων, οἱ ὁποῖοι εἶναι οἱ φυσικοί καί νόμιμοι κάτοχοι τῶν Ἁγίων Τόπων. Πολλοί ἁγιοταφίτες ἐκδαπανήθηκαν κι ἐκδαπάνησαν στόν ἀγώνα αὐτό τῆς διαφυλάξεως τῶν προσκυνημάτων ὡς ὀρθοδόξων.

Στό ἔργο του αὐτό τό Πατριαρχεῖο εἶχε ἀνέκαθεν ἀρωγό τό γένος μας. Τό γένος τῶν ὀρθοδόξων Ρωμαίων τροφοδοτεῖ τήν Ἁγιοταφιτική Ἀδελφότητα μέ ἄγαμους κληρικούς. Ἀρκετοί ἀπ᾿ αὐτούς ἦταν καί εἶναι Κύπριοι καί μάλιστα λόγιοι, καθηγητές τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Σταυροῦ. Ἕνας ἀπ αὐτούς ἦταν ὁ Νεόφυτος ὁ Κύπριος, λόγιος κληρικός τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τῶν ἀρχῶν τοῦ αἰώνα μας μέ ἀξιόλογο συγγραφικό προσκυνηματικό ἔργο. Οἱ Κύπριοι ἁγιοταφίτες κληρικοί διακρίθηκαν στό ἀνακαινιστικό ἔργο, ὅπως ὁ μακαριστός Τιβεριάδος Γρηγόριος καί ὁ νῦν Ἀσκάλωνος Ἀρκάδιος. Ὁ Κύπριος ἱερομόναχος Φιλούμενος ἔδωσε καί τή ζωή του στό Φρέαρ τοῦ Ἰακώβ.

Πέρα ἀπό τό ἔμψυχο ὑλικό σημαντική εἶναι κι ἡ ὑλική βοήθεια, πού λαμβάνουν τό Πατριαρχεῖο, τά Προσκυνήματα κι οἱ Μονές ἀπό τήν Ἑλλάδα καί τήν Κύπρο. Τοῦτο γίνεται μέσω τῶν κρατικῶν ὀργανισμῶν εἴτε ἀπό τήν Ἑλλαδική καί τήν Κυπριακή Ἐκκλησία. Οἱ προσκυνητές ἐπίσης φθάνοντας στούς Ἁγίους Τόπους στηρίζουν τό Πατριαρχεῖο στή συντήρηση τῶν προσκυνημάτων εἴτε μέ τίς δωρεές τους σ᾿ ἐκκλησιαστικά εἴδη εἴτε μέ τόν ὀβολό τους εἴτε μέ τρόφιμα ε·τε μέ τήν ἀφιέρωση περιουσιῶν. Οἱ ἀφιερώσεις περιουσιῶν γίνονταν κυρίως μέσω τῶν Ἐξαρχιῶν τοῦ Παναγίου Τάφου σέ πολλές χῶρες τῆς ὀρθόδοξης ἐπικράτειας. Στό ἔργο αὐτό τοῦ Πατριαρχείου συμβάλλουν σύλλογοι, ὅπως ὁ δικός σας, σκοπός τοῦ ὁποίου εἶναι ἡ ἐνημέρωση τοῦ λαοῦ γιά τά προσκυνήματα, ἡ διέγερση τοῦ ἐνδιαφέροντος γιά ἐπίσκεψη σ᾿ αὐτά, ἡ διατήρηση στενῶν σχέσεων μεταξύ τῶν μελῶν τῶν δύο ἐκκλησιῶν Κύπρου κι Ἱεροσολύμων κι ἡ ὑλική ἐνίσχυση τῶν προσκυνημάτων, πού βρίσκονται σέ ἀνάγκες, πού δέν μποροῦν νά καλυφθοῦν ἀπό τό Πατριαρχεῖο. Ὁ σύλλογός σας, πού ἱδρύθηκε πρόσφατα, κι εὐλογήθηκε ἀπό τόν Πατριάρχη, ἔχει καί τήν συμπαράσταση τοῦ Πατριαρχείου στό θεάρεστο ἔργο, πού ἐπιτελεῖ. Ἐκ μέρους τοῦ Πατριάρχη, τῆς Ἁγιοταφιτικῆς Ἀδελφότητας καί προσωπικά εὔχομαι τήν ἐπιτυχία τῶν στόχων σας μέχρι τέλους καί τήν ἀντάμειψη τῶν κόπων σας μέ πολλαπλασίονα πνευματικά καί ὑλικά ἀγαθά.

Οἱ ἄνθρωποι στό ροῦ τῆς ἱστορίας τους ἄλλοτε μεγαλούργησαν κι ἄλλοτε ἐγκλημάτησαν στούς ἁγίους τόπους καί γιά χάριν τῶν ἁγίων τόπων. Ἀνεξάρτητα ἀπό τή συμπεριφορά τῶν ἀνθρώπων τό βέβαιο εἶναι ὅτι τό μήνυμα τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο στούς ἁγίους τόπους εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ κι ἡ συγκατάβασή του γιά τόν ἄνθρωπο, ἡ ἀγάπη τοῦ ἀνθρώπου πρός τό συνάνθρωπο κι ἡ ἀνεκτικότητα πρός τόν πλησίον. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ Ἱερουσαλήμ κι οἱ ἅγιοι τόποι της ἔχουν μεγάλη σημασία γιά τούς ὀπαδούς τῆς κάθε θρησκείας καί τούς χριστιανούς τῶν περισσσοτέρων ὁμολογιῶν, ἀλλ᾿ ἐξ ἴσου εἶναι ἀλήθεια ὅτι “πνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν” (Ἰω. 4, 24) καί ὅτι “τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καί τό πλήρωμα αὐτῆς” (Ψαλμ. 23(24), 1).

Σήμερα μπορεῖ κανείς, νομίζω, νά πεῖ ὅτι εἶναι ἁρμονικότερη ἡ συμβίωση σ᾿ αὐτούς μέ γνώμονα τήν προσπάθεια τήρησης τοῦ status quo.

Ἱεροσόλυμα, 7.7.01

The Israel Interfaith Association.

«Ἡ Ἱερουσαλήμ κι οἱ ἅγιοι τόποι της»  ἀποτελοῦν ἐδῶ καί αἰῶνες τό σημεῖο ἀναφορᾶς, τόν πόλο ἕλξεως, τόν τόπο συναντήσεως πολλῶν γενεῶν διαφόρων λαῶν καί θρησκειῶν. Ἑκατομμύρια ἀνθρώπων ἔζησαν τή ζωή τους μέ τή δύναμη, πού ἄντλησαν ἀπό τήν ἐπίσκεψη στήν Ἱερουσαλήμ ἤ ἀπό τό ὄνειρο τῆς ἐπίσκεψης σ᾿ αὐτήν, ἔστω κι ἄν αὐτή δέν πραγματοποιήθηκε. Τή νοσταλγία τῆς Ἰουδαϊκῆς ἀλλά καί κάθε ἀνθρώπινης ψυχῆς γιά τά Ἱεροσόλυμα ἐκφράζει καλλίτερα ἀπό κάθε ἄλλο κείμενο ὁ ψαλμός τοῦ Δαβίδ, «ἐάν ἐπιλάθωμαί σου Ἱερουσαλήμ, κολληθείη ἡ γλῶσσά μου τῷ λάρυγγί μου» (137, 5-6).

Τί εἶναι ἄραγες ἐκεῖνο, πού προκαλεῖ τή γοητεία καί τή νοσταλγία γιά τήν Ἱερουσαλήμ; Τί εἶναι ἐκεῖνο πού ἑλκύει τούς πολυάριθμους προσκυνητές, παρά τό ὅτι ἀκούγονται σ᾿ αὐτή καί φόνοι καί μάχες καί κλοπές καί μοιχεῖες, ὅπως ἔχει πεῖ κι ὅ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης τόν 4 μ.Χ. αἰ. στό ἔργο του «Περί τῶν ἀπιόντων εἰς Ἱεροσόλυμα»  κι ὅπως ἐμεῖς σήμερα γινόμαστε μάρτυρες;

Σύμφωνα μέ τό βλέμμα ἑνός χριστιανοῦ καί δή ὀρθοδόξου, ἐκεῖνο πού προκαλεῖ τήν ἕλξη εἶναι ὅτι ἀνεξάρτητα ἀπό τίς ἀνθρώπινες αὐτές ἀδυναμίες καί παρανομίες ἡ Ἱερουσαλήμ εἶναι ἅγια, γιατί σ᾿ αὐτή ἔλαβαν χώρα θεῖα γεγονότα κινούμενα ἀπό τό Θεό γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Στήν Ἱερουσαλήμ γράφτηκε ἀπό τό Θεό μεγάλο μέρος τῆς ἱερᾶς ἱστορίας. Τῆς ἱστορίας, πού εἶχε ὡς σκοπό τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου.

Στήν Ἱερουσαλήμ ὁ Σολομών ἔκτισε τό Ναό τοῦ Θεοῦ. Σ᾿ αὐτό λάτρευσαν τόν ἕνα Θεό γιά μία χιλιετία οἱ Ἰουδαῖοι. Σ᾿ αὐτόν κήρυξαν οἱ προφῆτες καί προετοίμασαν τό λαό τοῦ Θεοῦ γιά τήν ὑποδοχή τοῦ Χριστοῦ. Στό ναό αὐτό κήρυξαν καί προσευχήθηκαν ὁ ἴδιος ὁ Χριστός κι οἱ ἀπόστολοι.

Στήν Ἱερουσαλήμ τέλεσε τό Μυστικό Δεῖπνο κι ἱερούργησε τή Νέα Διαθήκη μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρωπότητας, σταυρώθηκε κι ἀναστήθηκε ὁ ἱδρυτής τῆς χριστιανικῆς θρησκείας κι ἐκκλησίας. Ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ στάλθηκαν οἱ ἀπόστολοι «νά κηρύξουν τό εὐαγγέλιον πάσῃ τῇ κτίσει» (Μάρκ.16,15). Στήν Ἱερουσαλήμ προετράπησαν νά παραμείνουν μέχρις νά ἐνδυθοῦν δύναμιν ἐξ ὕψους. (Λουκ. 24, 49). Στήν Ἱερουσαλήμ κατῆλθε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς (Πράξ. 2), γενέθλια ἡμέρα τῆς ἐκκλησίας κι ἀπαρχή τῆς ἐξόδου της πρός τόν κόσμο. Στήν Ἱερουσαλήμ σχηματίστηκε ἡ πρώτη χριστιανική κοινότητα καί βιώθηκε ἔμπρακτα ἡ ἀγάπη κι ἡ κοινοκτημοσύνη τῶν ἀγαθῶν. Στήν Ἱερουσαλήμ συγκλήθηκε ὑπό τόν πρῶτο ἐπίσκοπό της Ἰάκωβο τόν Ἀδελφόθεο τό 49 μ.Χ. ἡ πρώτη Ἀποστολική Σύνοδος, πού ἀποτέλεσε τό πρότυπο συγκλήσεως ὅλων τῶν τοπικῶν καί οἰκουμενικῶν συνόδων τῆς ἐκκλησίας.

Τά γεγονότα αὐτά σημάδεψαν μιά γιά πάντα τήν Ἱερουσαλήμ στή χριστιανική συνείδηση καί τήν ἀνέδειξαν σέ μητέρα, μητρόπολη τοῦ χριστιανισμοῦ.

Ἐφόσον τά γεγονότα αὐτά εἶναι ἅγια, ἑπόμενο εἶναι νά θεωροῦνται ἅγιοι κι οἱ τόποι, στούς ὁποίους αὐτά ἔλαβαν χώρα, γιατί ἔγιναν δεκτικοί τῆς ἐνεργείας ἤ τῆς ἐμφανείας τοῦ Θεοῦ. Τοῦτο εἶναι σύμφωνο μέ τή Βίβλο κατά τό, «Μωϋσῆ, Μωϋσῆ, λῦσαι τό ὑπόδημα ἐκ τῶν ποδῶν σου, ὁ γάρ τόπος ἐν ᾦ σύ ἔστηκας, γῆ ἁγία ἐστί» (Ἐξ. 3, 6).

Γι᾿ αὐτό, ὅταν ἡ ἐκκλησία ἐλευθερώθηκε ἀπό τή βία τῶν διωγμῶν καί βγῆκε ἀπό τά ὑπόγεια στήν ἐπιφάνεια τῆς γῆς, θέλησε νά διατηρήσει στή μνήμη της τούς τόπους αὐτούς ὡς τό περιέχον, τό γεωγραφικό περιβάλλον τῶν θείων καί σωτηριωδῶν γεγονότων. Γιά τή διατήρησή τους ἀνήγειρε ναούς, μεγαλοπρεπεῖς, ὅπως τό Ναό τῆς Ἀναστάσεως, τόν πρῶτο μεγάλο ἱστορικό ναό τῆς χριστιανοσύνης. Ἡ οἰκοδομική αὐτή δραστηριότητα ἐπεκτάθηκε στή Βηθλεέμ, Ναζαρέτ καί σ᾿ ἄλλους τόπους, πού συνδέονταν μέ γεγονότα τῆς ζωῆς τοῦ Ἰησοῦ. Μέ τόν τρόπο αὐτό τά συγκεκριμένα θεῖα καί ἱστορικά γεγονότα βιώνονταν στόν τόπο, στόν ὁποῖο ἅπαξ συνέβηκαν, καθιστάμενα ζωηρότερα στή συνείδηση τῶν πιστῶν. Μέ τήν ἀνέγερση ναοῦ ὁ χῶρος καθίστατο λειτουργικός, προσκύνημα, τόπος λατρείας. Ὁ πιστός ἁγιαζόταν ἀπό τήν ἁγιότητα τῶν τόπων ἀλλά κι ἀπό τήν ἁγιαστική δύναμη κι ἐνέργεια τῶν τελουμένων μυστηρίων καί τῶν ἄλλων ἐκκλησιαστικῶν πράξεων.

Οἱ τόποι ὡς τοιοῦτοι ἀπαιτοῦσαν τή φυλακή, τή διαφύλαξη καί γιά τό λόγο τοῦτο ἱδρύθηκε στήν Ἱερουσαλήμ ἕνα ἀπό τά πρῶτα τάγματα τῆς χριστιανοσύνης, τό τάγμα στό ὁποῖο ἀνήκει κι ὁ ὁμιλῶν, τό τάγμα τῶν μοναχῶν τοῦ Ἁγίου Τάφου ἀπό τά μέσα τοῦ 4ου μ.Χ. αἰ. μέχρι σήμερα. Τό τάγμα τοῦτο ὑπαγόμενο στό Πατριαρχεῖο Ἱεροσολύμων ἔχει τήν εὐθύνη τῆς διαφυλάξεως τῶν ἁγίων τόπων καί τῆς ὑποδοχῆς καί τῆς ξεναγήσεως τῶν προσκυνητῶν σ᾿ αὐτούς. Χάριν τῶν ἁγίων τόπων κι ἡ ἐκκλησία Ἱεροσολύμων ἀνυψώθηκε σέ Πατριαρχεῖο ἀπό τήν 4η Οἰκουμενική Σύνοδο τῆς Χαλκηδόνος τό 451 μ.Χ. μέ πρῶτο Πατριάρχη τόν ἅγιο Ἰουβενάλιο.

Ἀπό μία τέτοια ἀντίληψη γιά τούς ἁγίους τόπους, σύμφωνα δηλαδή μέ τήν ὁποία αὐτοί εἶναι ἅγιοι καί μέσα σ᾿ αὐτούς οἱ πιστοί μετέχουν σέ ἁγιαστικά γεγονότα, ξεπροβάλλει τό αἴτημα τῆς ἐπισκέψεως σ᾿ αὐτούς, γιά τή θέαση, τή θεωρία, τήν προσκύνηση τῶν θείων πράξεων, τή μετοχή σ᾿ αὐτές καί τόν ἁγιασμό. Γι᾿ αὐτό ἀπό τόν 4ο μ.Χ. αἰ. καί ἔπειτα παρατηρεῖται ἀθρόα ἡ προσέλευση προσκυνητῶν στούς ἁγίους τόπους. Τό ἐνδιαφέρον τῶν πιστῶν δέν περιορίζεται μόνο στούς τόπους, στούς ὁποίους ἔχουν συμβεῖ σωτήρια γεγονότα, ἀλλ᾿ ἐπεκτείνεται καί πρός τά μοναστήρια τῆς ἐρήμου γιά τή συνάντηση ἁγίων ἀνδρῶν καί τήν ἐξαίτηση τῶν προσευχῶν του καί τῶν συμβουλῶν τους Ἡ προσκύνηση αὐτή τῶν ἁγίων τόπων γιά ἕνα ὀρθόδοξο χριστιανό συνιστᾶται ὡς ἐνισχυτική, βοηθητική  κι ἐμπεδωτική τῆς πίστεως, ὄχι ὅμως κι ὡς ἕνας ἀπό τούς ὅρους γιά τή σωτηρία, ὅπως θεωρήθηκε ἀργότερα στό Ρωμαιοκαθολικισμό οὔτε πάλι ὡς ἀπορριπτέα, ὅπως στόν Προτεσταντισμό.

Χαρακτηριστικά πατερικά κείμενα, πού ἀπηχοῦν τή συνείδηση τῆς ἐκκλησίας γιά τούς ἁγίους τόπους ἀποτελοῦν τά κάτωθι ἀποσπάσματα τοῦ ἁγίου Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης καί τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ.

Κατά τόν ἅγιο Κύριλλο Ἱεροσολύμων στίς Κατηχήσεις του οἱ ἅγιοι τόποι εἶναι οἱ μάρτυρες τῆς ἱστορικότητας τῶν θείων γεγονότων: «Μαρτυρεῖ ὁ μακάριος τῆς φάτνης τόπος….. Μαρτυρεῖ ὁ Ἰορδάνης ἐν ποταμοῖς…… Μαρτυρεῖ θάλασσα Τιβεριάδος ἐν θαλάσσαις…… Τό ὄρος τῶν Ἐλαιῶν μαρτυρεῖ το Ἅγιον» ( Ἁγ. Κυρίλλ. Ἱεροσ., Κατηχ. Φωτιζ. Ί, 19).

Παρόμοια στούς «ἐν Ἱεροσολύμοις τόπους» βλέπει ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης τά «σύμβολα τῆς διά σαρκός ἐπιδημίας τοῦ Κυρίου (Περί τῶν ἀπιόντων εἰς Ἱεροσόλυμα, Ἔκδ. Jaeger, VIΙ, Ι, ΙΙ, σ. 14, στ. 12), βλέπει «τά γνωρίσματα καί τά ὑπομνήματα τῆς τοῦ δεσπότου ὑπέρ ἡμῶν φιλανθρωπίας» (Ταῖς κοσμιωτάταις, ἔκδ. Jaeger, τόμ. VIΙ, ΙΙ, σ. 20, στ. 1 καί στ. 22-23). Ἡ χαρά του ἐκ τούτου εἶναι μεγάλη. Ἀκόμη ὅμως μεγαλύτερη εἶναι ἡ χαρά του, ὅταν βλέπει «ἐναργῆ τά σημεῖα» τῶν ἁγίων τόπων στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων, γιατί πιστεύει ὅτι « ἡ Βηθλεέμ, ὁ Γολγοθᾶς, ὁ Ἐλαιών, ἡ Ἀνάστασις εἶναι ἀληθῶς ἐν τῇ καρδίᾳ τοῦ τόν Θεόν ἔχοντος.» (Ἔνθ. ἀνωτ., στ. 8-9). Ἡ γεωγραφική θέση καί γλωσσική σημασία καί γνώση τῶν ἁγίων τόπων χρησιμοποιεῖται ἀπό τόν Ἅγιο Γρηγόριο Νύσσης ὡς βάθρο γιά τή μετάβαση στήν πνευματική-ἀλληγορική ἑρμηνεία τους. Ἔτσι π.χ. στήν Ζ́ ὁμιλία του στόν Ἐκκλησιαστή μᾶς πληροφορεῖ γιά τό Ὄρος Σιών ὅτι εἶναι «ὄρος τῆς τῶν Ἱεροσολύμων Ἄκρας ὑπερφαινόμενον» ( Ἔκδ. Jaeger, τόμ. V, σ. 398, στ. 12-13 ), τό ὁποῖο μᾶς «προτρέπει νά φθάσωμεν εἰς τήν ἀκρόπολιν τῶν ἀρετῶν, ἥν τῷ ὀνόματι Σιών παραδηλοῖ δι᾿ αἰνίγματος» (ἔνθ. ἀνωτ., στ. 14-16). Πάλι τά ὄρη Βαιθήλ, πού σημαίνουν στήν Ἑβραϊκή διάλεκτο τόν οἶκο Θεοῦ, δηλώνουν κατά τόν αὐτό πατέρα «τόν ὑψηλόν καί οὐράνιον βίον» (Λόγ. έ, ἔκδ. Jaeger, τόμ. VI, σ. 143, στ. 13-16). Οἱ δύο πηγές τοῦ Ἰορδάνη Σενίρ καί Ἑρμών «ὑποφαίνουν τό μυστήριο τῆς ἀναγεννήσεως, ἐπειδή τό ἐκ τῶν πηγῶν τούτων ρεῖθρον ἀρχή γέγονε τῆς πρός τό θεῖον ἡμῶν μεταποιήσεως.» (Λόγ. ζ́, Jaeger, τόμ.VI, σ. 250, στ. 10).

Κατά τόν Ἅγιο Ἰωάννη τό Δαμασκηνό οἱ ἅγιοι τόποι θεωροῦνται καί τόποι Θεοῦ, ἐπειδή σ᾿ αὐτούς «ἔκδηλος ἡμῖν γέγονε ἡ αὐτοῦ ἐνέργεια εἴτε διά σαρκός εἴτε ἄνευ σώματος» (Ἔκδ. Ὀρθοδ. πίστεως, 13, 24-26).

Ἐφόσον οἱ ἅγιοι τόποι ἔχουν αὐτή τή θεολογική σημασία στή συνείδηση τῆς ἐκκλησίας, εἶναι ἑπόμενο νά ἔχουν ἀποτελέσει διά μέσου τῶν αἰώνων τό ἀντικείμενο τῆς εὐσεβείας, ἐπισκέψεως, προστασίας καί βοηθείας τῶν ἁπλῶν χριστιανῶν ἀλλά καί πατριαρχῶν, βασιλέων, αὐτοκρατόρων καί κρατῶν. Πολλές φορές ἔγιναν καί τό πεδίον διαμαχῶν καί διαπληκτισμῶν τῶν διαφόρων χριστιανικῶν ὁμολογιῶν μεταξύ τους. Σήμερα μπορεῖ κανείς, νομίζω, νά πεῖ ὅτι εἶναι ἁρμονικότερη ἡ συμβίωση σ᾿ αὐτούς μέ γνώμονα τήν προσπάθεια τήρησης τοῦ στατυσ ρυο.

Οἱ ἄνθρωποι στό ροῦ τῆς ἱστορίας τους ἄλλοτε μεγαλούργησαν κι ἄλλοτε ἐγκλημάτησαν στούς ἁγίους τόπους καί γιά χάριν τῶν ἁγίων τόπων. Ἀνεξάρτητα ἀπό τή συμπεριφορά τῶν ἀνθρώπων τό βέβαιο εἶναι ὅτι τό μήνυμα τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο στούς ἁγίους τόπους εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ κι ἡ συγκατάβασή του γιά τόν ἄνθρωπο, ἡ ἀγάπη τοῦ ἀνθρώπου πρός τό συνάνθρωπο κι ἡ ἀνεκτικότητα πρός τόν πλησίον. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ Ἱερουσαλήμ κι οἱ ἅγιοι τόποι της ἔχουν μεγάλη σημασία γιά τούς ὀπαδούς τῆς κάθε θρησκείας καί τούς χριστιανούς τῶν περισσσοτέρων ὁμολογιῶν, ἀλλ᾿ ἐξ ἴσου εἶναι ἀλήθεια ὅτι «πνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν» (Ἰω. 4, 24) καί ὅτι «τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καί τό πλήρωμα αὐτῆς» (Ψαλμ. 23(24), 1).

Ἱεροσόλυμα, 7.7.01

Τhe Israel Interfaith Association. Focus Jerusalem- its Holy Places.