«Μακαριώτατε, εκλαμπρότατε κε Γενικέ Πρόξενε, Σεβασμιώτατε, πρόεδρε της Σχολικής Εφορείας, Σεβαστοί Αρχιερείς , Σεβαστοί Πατέρες, Κυρίες και Κύριοι, αγαπητά παιδιά.
Οι εκδηλώσεις τιμής με τους καθιερωμένους πανηγυρικούς λόγους είναι ουσιαστικές, γιατί τονώνουν το εθνικό μας φρόνημα και καλλιεργούν την ιστορική μας συνείδηση. Είναι ικανοί να μας τροφοδοτήσουν με τις ηθικές αξίες και τα οράματα που καθοδήγησαν και ενέπνευσαν τους Έλληνες επαναστάτες του 1821.
H Επανάσταση του ’21 προετοιμάστηκε μεθοδικά, ύστερα από αρκετά, προηγούμενα, αποτυχημένα κινήματα, που ξεκίνησαν λίγο καιρό μετά την υποδούλωση από τους Οθωμανούς. Η ελληνική ψυχή κατάφερε να παραμείνει αδούλωτη για τετρακόσια χρόνια, να ξεσηκωθεί και να διεκδικήσει τα δίκαιά της. Άλλωστε, «πίστη σημαίνει σιγουριά γι΄ αυτά που ελπίζουμε και βεβαιότητα γι’ αυτά που δε βλέπουμε» διαβάζουμε στην Προς Εβραίους (11.1) Επιστολή του Αποστόλου Παύλου.
Η συμβολή της Θράκης στην εθνική μας παλιγγενεσία είναι παντελώς αποσιωπημένη και πλην ορισμένων αναφορών, η Θράκη απουσιάζει προκλητικά από την επίσημη έρευνα και γνώση για την Επανάσταση του 1821.
Ως γνήσιο τέκνο της Θρακικής γης – και δη της Σαμοθράκης- θα εστιάσω στην άγνωστη συνεισφορά της Θράκης στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και στην Ελευθερία που άργησε 100 χρόνια.
Αυτή η γεωγραφική περιοχή είχε το μειονέκτημα να βρίσκεται πολύ κοντά στην Κωνσταντινούπολη, την πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και στις θρακικές πόλεις στάθμευαν μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις των Τούρκων. Η γεωμορφολογία της περιοχής δεν βοηθούσε την ανάπτυξη μαζικού επαναστατικού κινήματος, εκμηδενίζοντας τη δυνατότητα για ανάπτυξη κλεφτοπόλεμου και διαφυγής στα βουνά. Παρόλα αυτά, η συμβολή του Θρακικού Ελληνισμού στην Επανάσταση του 1821 υπήρξε σημαντική.
Στην επανάσταση, στη Μολδοβλαχία συμμετείχε και ο Αθανάσιος Καραμπελιάς ή Μπελιάς από την Κορνοφωλιά του Έβρου. Αρχικά, είχε σχηματίσει δικό του αντάρτικο σώμα στο Σουφλί, αλλά αργότερα, αφού το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία· είχε τραγικό τέλος, έπεσε σε τουρκική ενέδρα, ενώ κατευθυνόταν προς το Νότο. Τραυματίστηκε σοβαρά, συνελήφθη, μεταφέρθηκε σιδηροδέσμιος στην Αδριανούπολη, όπου και απαγχονίστηκε. Ο θρύλος του «Μπελιά» αποτυπώνεται σε δημοτικό τραγούδι σε γνήσια κορνοφωλιώτικη διάλεκτο:
«Ποιός είδε ήλιον το βραδύ και άστρο το μεσημέρι,
ποιος είδε τον Καραμπελιά, του Καπετάν Θανάση,
η μάνα του, που κάθονταν σε ένα σταυροδρόμι,
όποιοι διαβάτες κι αν περνούν, όλους τους ερωτούσε :
Διαβάτες πού’ θεν έρχεσθε, μην είδατε τον γιό μ΄,
το γιό του Καραμπελιά, του Καπετάν Θανάση;…».
Στο κίνημα του Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία συμμετείχαν Θρακιώτες φοιτητές και εργαζόμενοι σε ευρωπαϊκές χώρες, πλαισιώνοντας τον Ιερό Λόχο, μαχόμενοι ηρωικά στη μάχη στο Δραγατσάνι.
Μετά την έναρξη της Επανάστασης του 1821 επαναστατικές ενέργειες παρατηρήθηκαν και στην Αίνο (τέλη Απριλίου-αρχές Μαΐου 1821), όταν οι Αινίτες κατέλαβαν προσωρινά το κάστρο. Στην απελευθέρωση της πόλης βοήθησαν πλοία των Ψαριανών και των Αινιτών και διακρίθηκε ο πλοίαρχος Χατζή Αντώνης Βισβίζης. Διοικούσε το μπρίκι ‘Καλομοίρα’ με πλήρωμα 140 ναύτες μαζί με τη γυναίκα του, Δόμνα Βισβίζη. Υποστήριξε με το καράβι του την επανάσταση του Εμμανουήλ Παπά στη Χαλκιδική, συμμετείχε στις ναυμαχίες του Άθω, της Λέσβου και της Σάμου. Μετά τον θάνατό του σε μάχη (21 Ιουλίου 1822), το έργο του συνέχισε η ηρωίδα γυναίκα του, Δόμνα Βισβίζη. Το επιβλητικό πλοίο ‘Καλομοίρα’ της οικογένειας, έκανε το τελευταίο του ταξίδι ως πυρπολικό για να ανατιναχθεί, από τον πυρπολητή Ανδρέα Πιπίνο στα στενά του Τσεσμέ, η φρεγάτα Χαζνέ Γκεμισί, το θησαυροφυλάκιο του τουρκικού στόλου.
Στις 18 Απριλίου 1821 απαγχονίστηκαν στην Αδριανούπολη 26 Έλληνες πρόκριτοι δίπλα στην πόρτα του μητροπολιτικού ναού. Ο πρώην οικουμενικός πατριάρχης Κύριλλος ΣΤ’ συνελήφθη στην Αδριανούπολη, διαπομπεύτηκε στους δρόμους της πόλης από γενιτσάρους και απαγχονίστηκε σε κιγκλίδωμα παραθύρου του μητροπολιτικού μεγάρου.
Στις 19 Απριλίου 1821, οι κάτοικοι της Σαμοθράκηςδήλωσαν στον διοικητή του νησιού ότι «του λοιπού είναι Έλληνες ελεύθεροι και κατά συνέπειαν, δεν έχουσι πλέον να πληρώσι φόρους εις τον Σουλτάνον». 1η Σεπτεμβρίου 1821, έφτασαν στη Σαμοθράκη 1.000-2.000 Οθωμανοί με το στόλο του σφαγέα της Χίου Καρα Αλή. Οι Οθωμανοί, διαδίδοντας ότι θα παραχωρούσαν αμνηστία, απέκλεισαν στη Χώρα τους Έλληνες και αφού επέλεξαν 700 εξ αυτών, τους δολοφόνησαν.
Τη σφαγή ακολούθησαν συγκλονιστικές ιστορίες γυναικών που, για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων, ρίχνονταν με τα παιδιά τους σε γκρεμούς. Γύρω στις 2.000 ήταν τα άμεσα θύματα των σφαγών, ενώ οι Σαμοθρακίτες πρόκριτοι κρεμάστηκαν από τους ιστούς των πλοίων του Γαλαξιδίου που είχε αιχμαλωτίσει ο οθωμανικός στόλος. Οι άνδρες αποκεφαλίζονται, εκτός από μερικούς που τους φυλάγουν, για να τους κρεμάσουν στα κατάρτια πλοίων, όταν θα γυρίζουν στην Κωνσταντινούπολη. Ακόμη οι Τούρκοι δεν ξέχασαν να στοιβάξουν σε σωρούς τα κομμένα κεφάλια κάτω από τα παράθυρα του Γάλλου υποπρόξενου».
Ο Ίωνας Δραγούμης, ο οποίος ήταν στις αρχές του 20ού αιώνα Πρόξενος στην Αλεξανδρούπολη, έφερε στο φως συγκλονιστικά στοιχεία για το Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης, ενώ έφερε το λογχισμένο Ευαγγέλιο,στο Εθνολογικό Μουσείο Αθηνών.Μόλις το 1980, η Ακαδημία Αθηνών τίμησε τη Σαμοθράκη με το χρυσό μετάλλιο, γιατί «…αυτή κατά τους Αγώνες της Εθνεγερσίας, ολοκαύτωμα υπό βαρβάρου Ασιάτη δυνάστη γενομένη, ουκ επαύσατο και σήμερα δια την αυτής ελληνικότητα αγωνιζομένη».
Ο AugusteVinchon εμπνεύστηκε από τα τραγικά γεγονότα και φιλοτέχνησε τον αριστουργηματικό πίνακα “AprèsleMassacredeSamothrace” («Μετά τη σφαγή της Σαμοθράκης”) (1827) που βρίσκεται στο Λούβρο.
1.800-2.000 άτομα έγιναν σκλάβοι, πουλήθηκαν σε αγορές της Ευρώπης, στην Αίγυπτο και την Ανατολή. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και οι Άγιοι μάρτυρες, οι πέντε μάρτυρες εκ Σαμοθράκης, οι οποίοι σκλαβώθηκαν και με τη βία αρνήθηκαν τον Χριστό και έγιναν μουσουλμάνοι. Μάλιστα ο Μανουήλ εις των πέντε πουλήθηκε στην Αίγυπτο, έμαθε και την αραβική γλώσσα και επιδόθηκε στη μελέτη του Κορανίου και των άλλων βιβλίων των Αράβων.
Επέστρεψαν στο νησί με φιρμάνι του Μαχμούτ Β΄. Κάποτε όμως ήρθε στη Σαμοθράκη ένας ιεροδικαστής που είχε πολλή εξουσία- καδής- ο οποίος ήταν άνθρωπος πολύ σκληρός και ωμός και αυστηρός τηρητής των νόμων. Έτσι διέταξε να συλληφθούν οι πέντε μάρτυρες και να οδηγηθούν στη Μάκρη, όπου ήταν η έδρα της διοίκησης. Όταν τους οδήγησαν μπροστά στον διοικητή τούς ρώτησε για την καταγωγή τους και τη ζωή τους.
Οι άγιοι με ήρεμο τρόπο του απάντησαν για την καταστροφή, την αποδοχή του Ισλάμ και την επιστροφή στο Χριστιανισμό «δεν δεχόμαστε με κανένα τρόπο να υποταχθούμε πάλι στην ασέβεια. Ο Χριστός είναι η ζωή μας, Τον οποίο ζούμε και θα ζήσουμε, για Τον οποίο προτιμούμε με κάθε προθυμία να πεθάνουμε, παρά τις πρόσκαιρες αμαρτωλές απολαύσεις, των οποίων το αποτέλεσμα είναι η αιώνια κόλαση. Κρατήστε για τον εαυτό σας τα αγαθά που μας προτείνετε, τα οποία φθείρονται. Εμείς είμαστε Χριστιανοί και Χριστιανοί θα παραμείνουμε, απατηθήκαμε κάποτε εξαιτίας ανωριμότητας και αρνηθήκαμε τον Χριστό, που είναι η αιώνια ζωή, Τον οποίο τώρα ομολογούμε και κηρύττουμε με θάρρος μπροστά σε όλους. Στον Χριστό πιστεύουμε και Χριστιανοί θα πεθάνουμε. Δεν πρόκειται να κατορθώσεις να μας απομακρύνεις από την αλήθεια».
Αφού βασανίστηκαν, θανατώθηκαν στις 6 Απριλίου 1835, Δευτέρα του Θωμά. Αντίγραφο του χειρογράφου της Ακολουθίας που έγραψε το 1843 ο μοναχός Ιάκωβος για τους Πέντε Νεομάρτυρες του νησιού (Εμμανουήλ, Μιχαήλ, Θεόδωρος, Γεώργιος και Γεώργιος) που δολοφονήθηκαν το 1835, αφού επέστρεψαν στην Ορθοδοξία.
Η Ελληνική Επανάσταση ανέδειξε ήρωες. Φαντάζουν ως υπερ- ήρωες στα μάτια μας. Αλλά δεν ήταν παρά μόνο άνθρωποι, που με πνεύμα αυτοθυσίας και χωρίς να περιμένουν καμία ανταπόδοση έπραξαν αυτό που έπρεπε, την ώρα που έπρεπε, έπραξαν τα πάντα για τους πάντες. «Πρέπει να σκέφτεται κανείς σαν ήρωας για να μπορεί να συμπεριφέρεται σαν ένας απλά αξιοπρεπής άνθρωπος». (MaySarton,1912-1995, Αμερικανίδα ποιήτρια).
Ο Έλλην κινείται στήν αιχμή μεταξύ Ζωής καί Θανάτου. Είναι πρότυπο Φιλοπατρίας καί Αρετής Παιδείας καί Καλοκαγαθίας. Ύψωση ηθική, έξαρση ψυχική, καθολικό πνεύμα αυταπάρνησης μέσα σε ολοκληρωτική απόφαση θυσίας, μέσα σε ολοσχερή κατάλυση φόβου, μέσα σε απόλυτη γενίκευση ηρωισμού που σπανιότατα έχει διαπιστώσει η Παγκόσμια Ιστορία. Τιμή και δόξα στους ήρωες!
«Ας μη βρέξει ποτέ
το σύννεφον, και ο άνεμος
σκληρός ας μη σκορπίσει
το χώμα το μακάριον
που σας σκεπάζει.»
(Ανδρ. Κάλβου, Ωδή τετάρτη [IV] Εις τον Ιερόν Λόχον)
Η συμμετοχή στο σημερινό εορτασμό αποτελεί ιδιαίτερη τιμή και χαρά για όλους μας, καθώς η Αγιοταφιτική Αδελφότητα και το ευλαβές Ποίμνιο, ανάμεσά τους και οι υπηρετούντες στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στα Ιεροσόλυμα, τιμούμε τα Ονομαστήρια του Προκαθήμενου της Σιωνίτιδος Εκκλησίας, της Αυτού Θειοτάτης Μακαριότητος, του Πατριάρχη Ιεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλου Γ΄.
Μακαριώτατε,
Εκ μέρους της Ελληνικής Πολιτείας, σας εκφράζουμε, τον σεβασμό, την αγάπη και την ευγνωμοσύνη της χώρας μας τόσο για το πολυσχιδές ποιμαντικό Σας έργο, όσο και για το σημαντικό εθνικό έργο της διαφύλαξης και ανάδειξης των Ιερών Προσκυνημάτων στην Αγία Γη.
Ταυτόχρονα, θα ήθελα να εκφράσω την ομόπνοη συμπαράσταση της Πατρίδας μας προς το καθ’ ημας Πατριαρχείο, ιδιαίτερα, μέσα στο τρέχον κλίμα γιγάντωσης της μισαλλοδοξίας, καταδικάζοντας, απερίφραστα, την πρόσφατη επίθεση στο Πανάγιο Προσκύνημα του Θεομητορικού Μνήματος στη Γεθσημανή, όπως και το δυστυχώς ογκούμενο κύμα βίας εναντίον χριστιανικών τόπων λατρείας στα Ιεροσόλυμα.
Για την Ελλάδα, η προάσπιση του θεσμού του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, των δικαίων και των δικαιωμάτων του, όπως και του Εθιμικού Προσκυνηματικού Καθεστώτος, αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα.
Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων είναι σταθερό σημείο αναφοράς για τον απανταχού Ελληνισμό, μάρτυρας και φάρος της μακραίωνης εδώ παρουσίας μας και Ποιμήν των Ελληνορθόδοξων πιστών στην Αγία Γη.
Για όλους εμάς, το Ιερό Καθίδρυμα είναι συνταυτισμένο με τη διατήρηση ακεραίων των Ιερών Προσκυνημάτων του Χριστιανισμού, τα οποία με αφοσίωση και αυταπάρνηση υπερασπίζεται.
Η σημερινή εορτή είναι μια επίκαιρη αφορμή να αναλογιστούμε όλα όσα «ἀκηκόαμεν», «ἅ ἑωράκαμεν καί αἱ χεῖρεις ἡμῶν ἐψηλάφησαν», κατά τον αγιογραφικό στίχο.
Οι εργώδεις προσπάθειές Σας για την αναστήλωση και ανάδειξη των Ιερών Προσκυνημάτων της Πίστης μας και για την πνευματική καθοδήγηση και ευημερία ενός ποιμνίου που υφίσταται σημαντικές προκλήσεις και δοκιμασίες, αναδεικνύουν τη διαχρονική σημασία του Ιερού Καθιδρύματος, για την τήρηση των απαραιτήτων ισορροπιών στο περιβάλλον της Αγίας Γης.
Ο λόγος και το έργο Σας αποτελεί, αναμφίβολα, έκφραση της αγάπης, της αγωνίας και της προσευχής για το μέλλον της Χριστιανικής Παρουσίας στην Αγία Γη, που εμπεριέχει τόσο τον πόνο και την αγωνία του Σταυρού, όσο και την ελπίδα και το φως της Ανάστασης.
Μέσα σε αυτές τις προκλήσεις, τόσο Εσείς, όσο και η Αγιοταφιτική Αδελφότητα, ενδυναμώνεστε από τη γνήσια πίστη και την αυθεντικότητα του χριστιανικού βιώματος, ώστε με γνώση και αντίληψη των περιστάσεων, με σθένος και αποφασιστικότητα, να μεριμνάτε για το παρόν και το μέλλον του παλαιφάτου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. Η αδιάλειπτη προσευχή και διακονία Σας στο ιερό θυσιαστήριο αποτελεί πηγή πνευματικής τροφοδοσίας και στήριξης τόσο των κληρικών όσο και του ποιμνίου Σας για το οποίο μεριμνάτε αόκνως.
Μακαριώτατε,
Στην ταραγμένη Αγία Γη, όπου η ζωή περικλείει, κάθε μέρα τον πόνο και την ελπίδα, τον θάνατο και τη ζωή, με όρους απτούς και όχι μεμακρυσμένους, η υψηλή αυτή αποστολή δεν επιτρέπει «ὕπνον τοῖς οφθαλμοῖς» και «τοῖς βλεφάροις νυσταγμόν» για τον Ποιμένα και εκκλησιαστικό ηγέτη.
Επιτρέψτε μου λοιπόν να Σας εκφράσω, τόσο εκ μέρους μου όσο και εκ μέρους των συνεργατών μου, την αναγνώριση και την εκτίμηση μας για το πολυσήμαντο έργο που επιτελείται εδώ, όπως και για την αφοσίωση, το ζήλο και την αυταπάρνηση των Μελών της Αδελφότητας για την προστασία και διατήρηση των Αγίων Προσκυνημάτων, αρετές τις οποίες διαπιστώσαμε πολλάκις και ποικιλοτρόπως κατά τις τακτικές εδώ επισκέψεις μας.
Τη γιορτινή τούτη μέρα, Σας απευθύνω τις πλέον ειλικρινείς και εγκάρδιες ευχές μας για υγεία, μακροημέρευση και από Κυρίου στήριξη, ώστε να συνεχίσετε να φέρετε εις πέρας την υψηλή αποστολή Σας προς Δόξαν Θεού, για την ευημερία του Πατριαρχείου, του Ιερού Κοινού του Παναγίου Τάφου, του Ελληνορθόδοξου Ποιμνίου Σας και της ειρήνης στη περιοχή. Χρόνια Πολλά και Ευλογημένα».
Σε κάθε ιστορική περίοδο υπάρχει ένα κομβικό γεγονός που την σημαδεύει, και γίνεται σημείο αναφοράς για όλους εμάς τους μεταγενέστερους. Η 25η Μαρτίου του 1821 αποτελεί αυτό το ορόσημο, για την Ιστορία του Ελληνισμού, των Βαλκανίων και της Ευρώπης, όταν οι Έλληνες, έπαιρναν την ηρωική απόφαση να ξεσηκωθούν, μη λογαριάζοντας τις αντιξοότητες, εναντίον της Οθωμανικής τυραννίας και να διεκδικήσουν την Ελευθερία, καταβάλλοντας, αγόγγυστα, το τίμημα του αίματος.
Αποτελεί συνεπώς για τον Γενικό Πρόξενο της Μητρός Πατρίδος, ξεχωριστή τιμή να απευθύνεται προς τη Γεραρά Αγιοταφιτική Αδελφότητα και τον Ελληνισμό της Αγίας Γης, επ’ ευκαιρία του εορτασμού της Εθνεγερσίας του 1821, ενός αγώνα, υπέρ βωμών και εστιών, σύμβολο για το Ελληνικό Έθνος που σηματοδότησε την αναγέννηση της Δημοκρατίας στην κοιτίδα της και την ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους.
Η 25η Μαρτίου 1821, κορυφαία στιγμή του μακραίωνου εθνικού μας βίου, υπήρξε η αρχή ενός επικού ξεσηκωμού ενάντια στον Οθωμανικό ζυγό, που στηρίχτηκε στο σθένος, την αποφασιστικότητα και τον πατριωτισμό των Ελλήνων. Αντλώντας δύναμη από την κληρονομιά και τη μακρά Παράδοση του Έθνους, η Επανάσταση του 1821 ξεπέρασε τα στενά όρια του χώρου και του χρόνου και αναδείχθηκε σε παγκόσμιο και διαχρονικό σύμβολο της αρετής και του αγώνα για την Πατρίδα και την Ελευθερία.
Σε εκείνους λοιπόν τους καιρούς, όπως σε κάθε δύσκολο καιρό, πολλοί ήταν εκείνοι που ξεπέρασαν εαυτούς και επέδειξαν ηρωισμό, υπεράνω αυτού που ονομάζουμε το καλώς νοούμενο καθήκον. Άνθρωποι απλοί, καθημερινοί, που βρέθηκαν ξαφνικά, στο προσκήνιο της Ιστορίας, χωρίς να ζητήσουν να γίνουν ήρωες κι όμως ανταποκρίθηκαν μέχρι ενός, στο κάλεσμα, χωρίς να κιοτέψουν, χωρίς να λακίσουν, σημαδεύοντας ανεξίτηλα τον ρου, την Ιστορία και τη ζωή του Ελληνισμού.
Με μέσα πενιχρά ή και ανύπαρκτα, με το θάρρος να αναπληροί την έλλειψη οπλισμού, έσπρωξαν για τα καλά το ρου της ιστορικής μας πορείας προς τη δικαιοσύνη και την ελευθερία. Σε αυτόν τον αγώνα όλοι υπηρέτησαν την ιδέα της ελευθερίας, με μοναδική φιλοπατρία, αυτοθυσία και αυταπάρνηση.
Γράφει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματά του: «όταν αποφασίσαμε να κάμωμε την Επανάσταση, δεν εσυλλογισθήκαμε ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πως δεν έχουμε άρματα, ούτε ότι οι Τούρκοι βαστούσαν τα κάστρα και τις πόλεις… αλλά ως μία βροχή έπεσε σε όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας». «Στο θαύμα και όχι στη λογική, χρωστάει την ανάστασή του το γένος», συμπληρώνει ο στρατηγός Μακρυγιάννης.
Αμέτρητα είναι τα παραδείγματα ηρωισμού και θυσίας στη διάρκεια της Εθνεγερσίας μας. Ας σταθούμε όμως για μια στιγμή στο παράδειγμα της γυναίκας, που έμεινε γνωστή στην Ιστορία μας ως “Ψωροκώσταινα”, της Πανωραίας Χατζηκώστα από τις Κυδωνιές της Μικράς Ασίας. Όταν η πόλη της καταστράφηκε από τους Οθωμανούς και ο σύζυγος της σκοτώθηκε, κατέφυγε στο Ναύπλιο.
Την περίοδο εκείνη, η Επανάσταση δοκιμαζόταν από την λαίλαπα του Ιμπραήμ, ο οποίος εκτός από τις άλλες καταστροφές άφηνε στο πέρασμά του και εκατοντάδες ορφανά που συγκεντρώνονταν στο Ναύπλιο. Παρά τα προβλήματά της, η Πανωραία ζήτησε και πήρε υπό την προστασία της παιδιά ορφανά. Για να τα θρέψει, περνούσε από σπίτι σε σπίτι και ζητιάνευε. Είχε παραμελήσει σε τέτοιο βαθμό τον εαυτό της, που τα παιδιά την πείραζαν και την φώναζαν “Ψωροκώσταινα”.
Το 1826 διεξήχθη έρανος για το Μαρτυρικό Μεσολόγγι στο Ναύπλιο. Η Πανωραία ήταν η πρώτη που κατέθεσε ό,τι της είχε μείνει, την ασημένια βέρα της κι ένα γρόσι, για τον Αγώνα. Μετά την ίδρυση Ορφανοτροφείου στην Αίγινα από τον Ιωάννη Καποδιστρία, προσφέρθηκε, να πλένει τα ρούχα των ορφανών χωρίς καμιά αμοιβή. Στην κηδεία της Πανωραίας Χατζηκώστα, ήταν τα παιδιά του ορφανοτροφείου που τη συνόδευσαν, ως τιμητικό άγημα, στην τελευταία της κατοικία.
Η Επανάσταση του 1821 και η ευτυχής έκβασή της αποτελεί το μεγάλο ιστορικό κατόρθωμα της πατρίδας μας που, κατά τον Οδυσσέα Ελύτη, «είναι μικρή στο χώρο αλλά απέραντη στο χρόνο». «Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο», κατά τον Γιώργο Σεφέρη, που την άνοιξη του 1821 αψήφησε τα δεδομένα που δεν ευνοούσαν τον αγώνα και ρίχτηκε ολόθυμα στη φωτιά.
Οι εθνικές επέτειοι είναι χρήσιμες για όλους μας και ιδιαίτερα για τους νέους, όταν αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη να ανανεώνουμε με παρρησία και αποφασιστικότητα την προσήλωσή μας στα ιδανικά, για τα οποία αγωνίστηκαν οι γεννήτορες της ελευθερίας μας και η συνειδητοποίηση ότι η δικαιοσύνη, η πρόοδος και η ευημερία μας μόνο με τις δικές μας προσπάθειες μπορούν να αποκτηθούν.
Μακαριώτατε,
Σεβασμιώτατοι,
Σεβαστοί πατέρες,
Κυρίες και κύριοι,
Η επανάσταση της 25η Μαρτίου 1821 αποτελεί κορυφαίο σταθμό της σύγχρονης ιστορίας του Γένους και τον ακρογωνιαίο λίθο της εθνικής μας υπόστασης. Ο ηρωισμός, η αυταπάρνηση και η αποφασιστικότητα των Αγωνιστών της Επανάστασης, καθορίζουν το πλαίσιο του αγώνα μας για τη διατήρηση των ηθικών και πνευματικών αξιών, που συγκροτούν μια ελεύθερη, δίκαιη και δημοκρατική Πατρίδα.
Το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, ως συστατικό κομμάτι της Ορθοδόξου πίστεώς μας και της Ελληνικής παρακαταθήκης μας υπήρξε και εξακολουθεί να παραμένει, θεματοφύλακας των ηθικών και πνευματικών αξιών της ελληνικής και ορθόδοξης μαρτυρίας στην Αγία Γη και αποτελεί πολύτιμη πηγή έμπνευσης και τρανό παράδειγμα καρτερίας και προσήλωσης στη διαφύλαξη, εδώ και δυο χιλιετίες, του Παναγίου Τάφου και των Ιερών Προσκυνημάτων της Πίστεώς μας.
Το υψηλό φρόνημα και οι αγώνες του, υπό αντίξοες συνθήκες, μέχρι σήμερα, αποτελούν για όλους μας ανεκτίμητο εθνικό κεφάλαιο και πηγή έμπνευσης και εμψύχωσης.
Για όλους μας, η ξεχωριστή επέτειος αυτή, αποτελεί μια εξαιρετική αφορμή, να αναλογιστούμε τις ευθύνες μας και να ανανεώσουμε την προσήλωσή μας στα ιδανικά, για τα οποία αγωνίστηκαν οι πρόμαχοι της ελευθερίας μας, «…από το χρέος μη κινούντες», ιδανικά για τα οποία πρέπει πάντα να αγωνιζόμαστε και ποτέ να μην τα θεωρούμε ως δεδομένα, μη λησμονώντας ότι το τίμημα της ελευθερίας είναι πάντοτε πολύ υψηλό και ότι η Πατρίδας μας μπορεί να είναι περήφανη, γιατί πάντα βρίσκονται αυτοί που το καταβάλλουν.
Με τις σκέψεις αυτές, καλώ όλους να αναφωνήσουμε:
Ζήτω η 25η Μαρτίου 1821!
Ζήτω η Ελλάδα!”.
Ἐκ τῆς Ἀρχιγραμματείας
ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ ΠΟΙΕΙ ΕΚΚΛΗΣΙΝ ΔΙΑ ΔΙΕΘΝΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΝ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΤΟΠΩΝ