Ὑπό Ἀρχιμανδρίτου Κωνσταντίνου καθηγουμένου Ἱερᾶς Μονῆς Χοζεβᾶ

Εἰς μνημόσυνον αἰώνιον ἔσται δίκαιος…

Μακαριστός καθηγούμενος Ἱερᾶς Μονῆς Χοζεβᾶ

Ἀρχιμανδρίτης Ἀντώνιος (†1993)

Φέτος συμπληρώνονται τριάντα ἔτη ἀπό τῆς αἰφνιδίου καί τραγικῆς ἐκδημίας τοῦ μακαριστοῦ καθηγουμένου τῆς ἱστορικῆς Ἱερᾶς Λαύρας τοῦ Χοζεβᾶ, Ἀρχιμανδρίτου Ἀντωνίου. Ὁ π. Ἀντώνιος Ἰωσηφίδης ἐκ τοῦ χωρίου Αὐλές τῶν Σερβίων Κοζάνης, γεννήθηκε τό ἔτος 1958 καί ἔλαβε τό ὄνομα Ἀπόστολος. Ὁ τρίτος γιός εὐλαβῶν γονέων, παιδί ἀνήσυχο τῷ πνεύματι, δυναμικό, τολμηρό, ἄφοβο! Εἶχε τήν εὐλογία νά τοῦ διδάξουν οἱ καλοί γονεῖς του τά νάματα τῆς πίστεως καί ὅταν τό 1966 μετοίκησαν στήν Θεσσαλονίκη, νά τόν ὁδηγήσουν στό Κατηχητικό τῆς Ἐνορίας τους, τόν Ἅγιο Ἀθανάσιο Εὐόσμου, ὅπου ὁ μακαριστός π. Ἀλέξανδρος Καλπακίδης, μετέπειτα Μητροπολίτης Σταυροπηγίου, πολύ ἐργάστηκε στήν παιδική τοῦ ψυχή! Ὁ ἴδιος ὁ π. Ἀντώνιος ἔγραφε:

«Μέ λυπήθηκε [ὁ Θεός],  Πολυεύσπλαχνος ὤν καί δέν θέλει τόν θάνατο τοῦ ἁμαρτωλοῦ καί μέ φύλαξε καί ἐδῶ εἶναι Γέροντά μου τό θαῦμα τό μεγάλο, γιατί τώρα βλέποντας πίσω μου μέ καθαρή πλέον διάνοια μένω ἄφωνος ἰχθύς. Τώρα καταλαβαίνω τήν προστασία, τήν διαφύλαξη τοῦ Θεοῦ σέ μένα προσωπικά, τώρα βλέπω καί τό λέω ὅτι τόν Χριστό τόν γνώρισα μέσω ἐσένα, μιλοῦσε μέσα μου ὁ Χριστός μέ τήν δική σου φωνή, μέ τό κήρυγμά σου καί ἡ ζωή σου ἦταν γιά μένα παράδειγμα… Εἶχες σκάψει στήν ψυχή μου πολύ βαθιά ἀπό τήν τρυφερή ἡλικία καί φύτεψες τόν Λόγο τοῦ Εὐαγγελίου πού μέ τόν καιρό, μέ τό κήρυγμά σου ἀφομοιώθηκε καί ἔγινε δεύτερη φύση καί ὅταν ἤθελα νά κάνω κάτι καλό ἤ κακό, τό ζύγιζα μέ τό Εὐαγγέλιο, καί αὐτό μέ φύλαξε ἀπό πολλές μεγάλες ἁμαρτίες». 1

Ἀκολουθῶν τήν κλήση καί τήν κλίση τῆς καρδιᾶς του, κατεύθυνε τά βήματά του στήν Λαύρα τοῦ Ἁγίου Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου, τό ἔτος 1985, σέ ἡλικία 27 ἐτῶν. Ὡς Μοναχός διακρίθηκε στήν ὑπακοή, τήν ὑποδειγματική αὐταπάρνηση, μά καί τόν σεβασμό καί τήν ἀγάπη  πρός πάντας. Ἔλαβε τόν πρῶτο βαθμό τῆς Ἱερωσύνης ὑπό τοῦ μακαριστοῦ Πατριάρχου Ἱεροσολύμων κυροῦ  Διοδώρου τόν Δεκέμβριο τοῦ 1985, κατά τήν κυριώνυμο ἡμέρα τῆς Πανηγύρεως τῆς Ἱερᾶς Λαύρας καί ἕνα ἀκριβῶς ἔτος ἀργότερα ἔλαβε τόν δεύτερο βαθμό τῆς Ἱερωσύνης. Τό 1990 τοποθετεῖται Ἱερεύς στό Μπετ Σαχούρ – τό λεγόμενο χωρίον τῶν Ποιμένων –  ὅπου κερδίζει τήν ἀγάπη καί τήν ἐκτίμηση ὅλου τοῦ Ἀραβοφώνου ποιμνίου. Τό αὐτό ἔτος ἐπιδεικνύει ἄκρα ὑπακοή στόν Πατριάρχη κυρό Διόδωρο καί μεταβαίνει ἅμα τῇ Πατριαρχικῇ ἐντολῇ στήν Ἱστορική τοῦ Χοζεβᾶ Λαύρα, λόγῳ κενοῦ στήν ἡγουμενία. Προσέφερε ἐπί τριετίαν τά μέγιστα στήν ἀναδιοργάνωση τῆς Μονῆς, τόσο ἀπό ὑλικῆς πλευρᾶς, ὅσο καί ἀπό πνευματικῆς. Μερίμνησε γιά τήν ἀνακαίνιση τῶν ὑποδομῶν, τήν συντήρηση τῶν ὑπαρχόντων καί τήν ἀνοικοδόμηση νέων χώρων καί ἰδιαιτέρως μοναχικῶν κελλίων. Τό σπουδαιότερο ὡστόσο ἦταν ὅτι προχώρησε στήν θέσπιση καί πιστή τήρηση προγράμματος μοναχικοῦ: καθημερινή τέλεση Θείας Λειτουργίας καί ὅλων τῶν Ἀκολουθιῶν τοῦ εἰκοσιτετραώρου κατά τήν μοναστικήἐκκλησιαστική τάξη. Τό παράδειγμα πού ὁ ἴδιος ἔδινε στούς τότε ἐγκαταβιοῦντας στήν Μονή ἦταν ἕνα λίαν καταλυτικό ἐπιχείρημα, ὥστε ὅλοι νά πεισθοῦν νά τό ἀκολουθήσουν!

Τό νῆμα τῆς ἐπιγείου ζωῆς τοῦ κόπηκε νωρίς, διότι ἀνῆκε εἰς τούς «ἠγορασμένους ἀπό γῆς». 2

Τήν 14^η /27^η Δεκεμβρίου 1993, μετά τό πέρας τῆς Θείας Λειτουργίας, κατά τήν διάρκεια χειρωνακτικῆς ἐργασίας σέ χῶρο τῆς Μονῆς, «… ξαφνικά… ἕνας ἐκκωφαντικός κρότος… Θεέ μου, τί φοβερός κρότος… Θόρυβος δυνατός, σάν κάτι νά εἶχε καταρρεύσει καί ἕνα πυκνό σύννεφο σκόνης… Μέ ἕνα ἀστραπιαῖο ἅλμα ὁ Ὑποτακτικός {π. Γερμανός} ὁρμᾷ μέσα στό δωμάτιο. Ὁ τοῖχος ἔχει ὑποχωρήσει ἤ, σωστότερα, ἕνα τμῆμα τοῦ βράχου ἔχει ἀποκολληθεῖ κι ἔχει καταπλακώσει τόν Γέροντα, ἀφήνοντας ὡστόσο, ἀνέπαφο τό κεφάλι του! … ὁ π. Ἀντώνιος διατηρεῖ πλήρως τίς αἰσθήσεις του καί  μιλᾶ! … Δίχως νά διστάσει λεπτό {ὁ π. Γερμανός}, ἤ να ἀποθαρρυνθεῖ ἀπό τόν ὄγκο καί τό βάρος τῶν γρανιτένιων ὀγκόλιθων, ἀρχίζει νά τούς ἁρπάζει ἕναν-ἕναν καί νά τούς πετᾷ πέρα μέ τά χέρια του, σέ μιά ὑπεράνθρωπη προσπάθεια ν’ ἀπεγκλωβίσει τόν τραυματία. Ὅταν τά καταφέρνει, τόν σηκώνει προσεκτικά καί τόν μεταφέρει, ὅσο πιό ἁπαλά μπορεῖ, σ’ ἕνα κρεβάτι. Ἴχνη ἀπό ἐξωτερικό τραυματισμό δέν βλέπει, ἀλλά ὁ Γέροντας, μέ κόπο, ἐπαναλαμβάνει:

-«Πονάω… πονάω… στή μέση…»

Ἀρχίζει νά φοβᾶται στ’ ἀλήθεια τώρα ὁ π. Γερμανός! Ἴσως γιά πρώτη καί τελευταῖα φορά στή ζωή του δοκιμάζει αὐτός, ὁ λεοντόκαρδος, τί θά πεῖ «φόβος»!… Ἀργότερα, μέσα στό ταξί, τόν κρατᾶ σφιχτά, ἀλλά προσεκτικά, να μήν τόν πονέσει καί φοβᾶται ὁ Γερμανός! Φοβᾶται πολύ τώρα, διότι ἀκούει κάτι σάν ρόγχο κι ἡ ἀναπνοή τοῦ Γέροντός του δυσκολεύει… δυσκολεύει… γίνεται ὅλο καί πιό βαρειά, πιό βαρειά… ὥσπου σταματᾶ ἐντελῶς…!» 3

Ὡς λέγει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης στόν ἐπικήδειο λόγο τοῦ Ἁγίου Μελετίου Ἀντιοχείας, ὁ π. Ἀντώνιος «ἀπέθετο τούς δερματίνους χιτῶνας, οὐδέ γάρ ἐστί χρεία τοῖς ἐν παραδείσῳ διάγουσι τῶν τοιούτων χιτώνων, ἀλλ’ ἐνδύματα, ἅ τῇ καθαρότητι τοῦ βίου αὐτοῦ ἐξυφάνας ἐπεκοσμήσατο». 4

Πράγματι, ὁ ἀδελφός καί πατήρ ἡμῶν Ἀντώνιος βρίσκεται ἀνάμεσά μας τῷ πνεύματι! Οἱ ἀξίες καί οἱ ἀρχές του, ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο ἐπολιτεύθη, ἡ ἀπαράμιλλος ὑπακοή καί ἡ Μοναχική ξενιτεία του, ὁ δυναμισμός κι ὁ αὐθορμητισμός του, ἀποτελοῦν «λύχνο τοῖς ποσίν» ἡμῶν. Στίς δυσκολίες μας ἐπικαλούμεθα τήν εὐχή του, προσπαθοῦμε νά σκεφθοῦμε τί θά ἔπραττε, πῶς θά ἀπαντοῦσε, πῶς θά ἀντιδροῦσε ἐκεῖνος… Ἡ λεβεντιά του μᾶς συγκινεῖ, ἡ ἀγάπη πρός τόν πλησίον, ἡ ἐλεήμων καρδιά του μᾶς ὠθεῖ νά τόν μιμηθοῦμε. Ἡ ἀσκητικότης του μᾶς διδάσκει… Ἡ Μοναχική του ἀποταγή μᾶς καθοδηγεῖ… Ἡ αἰσιοδοξία καί ὁ Θεῖος Ἔρως πού ἀπέρρεαν ἀπό τά λεγόμενα καί τά πραττόμενα ὑπ’ αὐτοῦ, μᾶς πλημμυρίζουν μέ τήν χαρά καί τήν προσδοκία τῆς κοινῆς τῶν κεκοιμημένων Ἀναστάσεως!…

«Ἀνάμεσά μας»

Σάν ἀπολειτουργήσαμε τά ἀποξημερώματα

κατεβήκαμε ἀπ’ τήν Ἐκκλησιά στόν κῆπο,

στόν τάφο τοῦ π. Ἀντωνίου

ἀπό ΄να κερί κρατώντας (ὁ καθένας).

Ἦταν εἰς ᾃδου κάθοδος…

Κατεβήκαμε θλιμμένοι μέν, ἀπελπισμένοι ὄχι.

Ἦταν ἀνάμεσά μας ὁ π. Ἀντώνιος

πιό παρών κι ἀπ’ τούς παρόντες.

Δύναμη ὁ θάνατος ἐπάνω του δέν εἶχε!» 5

 

Ἀς εἶναι αἰωνία τοῦ ἡ μνήμη!

 

 

 

Παραπομπές

1.Ἀρχιμανδρίτου Κωνσταντίνου Χοζεβίτου Μορφές τοῦ Χοζεβᾶ σ.σ. 266,267 Ἐκδόσεις Ἑπτάλοφος 2020

2.Ἀποκ.14,3

3.Ἀρχιμανδρίτου Κωνσταντίνου Χοζεβίτου Μορφές τοῦ Χοζεβᾶ σ.σ. 337,338 Ἐκδόσεις Ἑπτάλοφος 2020

4.Migne P.G. 46,852

5. Ἐπί τῷ 40νθημέρῳ μνημοσύνῳ τοῦ π. Ἀντωνίου ποίημα, ποιηθέν ὑπό τοῦ Γέροντος Ἀρχιγραμματέως Σεβασμιωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντίνης κ. Ἀριστάρχου.

Κατά τήν σημερινήν συνάντησιν Αὐτοῦ μετά τοῦ Πάπα Φραγκίσκου εἰς το Βατικανόν, ὁ Μακαριώτατος Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος Γ’ μετέφερε τήν δέσμευσιν τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων διά διαμεσολάβησιν, ἐνθάρρυνσιν τοῦ διαλόγου καί θεραπείαν εἰς τήν  Οὐκρανίαν καί τήν Ρωσίαν. Αὕτη ἡ πρωτοβουλία στοχεύει νά  ἀντιμετωπίσῃ τήν συνεχιζομένην σύγκρουσιν μεταξύ  Ρωσίας καί Οὐκρανίας καί τήν ἀπειλήν σχίσματος ἐντός τοῦ σώματος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ἀναγνωρίζων τήν βαθυτάτην ὀδύνην, ὁ Μακαριώτατος ἐδήλωσεν ὅτι τό Ρωμαιο-Ὀρθόδοξον Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων, ὡς Μήτηρ πασῶν τῶν Ἐκκλησιῶν, ἐνισχύει τήν Χριστιανικήν ἑνότητα καί ἀνησυχεῖ τά μέγιστα διά τάς Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας παγκοσμίως. Ἡ συνεχιζομένη σύγκρουσις  μεταξύ Ρωσίας καί Οὐκρανίας καί τό ἐνδεχόμενον σχίσμα ἐν τῷ σώματι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐπηρεάζει οὐ μόνον τούς Ὀρθόδοξους Χριστιανούς ἀλλ’ ὁλόκληρον τόν Χριστιανικόν κόσμον καί τούς ἀνθρώπους καλῆς θελήσεως.

Τό Πατριαρχεῖον, ριζωμένον εἰς αἰῶνας προσπαθειῶν συμφιλίωσεως καί εἰρήνης, προσφέρει χεῖρα καλῆς θέλησεως καί διαμεσολαβήσεως εἰς ἀδελφάς καί ἀδελφούς εἰς τήν Οὐκρανίαν καί τήν Ρωσίαν.  Αὕτη ἡ πρωτοβουλία ἐπιδιώκει νά προωθήσῃ τόν διάλογον, ὁ ὁποῖος μπορεῖ νά ὁδηγήσῃ εἰς τό τέλος τῶν δεινῶν καί  νά προωθήσῃ τήν θεραπείαν ἐντός τῆς Ὀρθοδόξου οἰκογενείας.

Ἀναγνωρίζον τάς προκλήσεις καί τάς βαθείας διαιρέσεις, τό Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων δεσμεύεται εἰς τήν  πνευματικήν ἀποστολήν τοῦ διαλόγου καί τῆς συμφιλιώσεως. Ὡς διακηρύττει ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος: «ὁ Χριστός ἐστι ἡ εἰρήνη ἡμῶν», ὁμοίως καί τό Πατριαρχεῖον εἶναι ἕτοιμον νά συνεισφέρῃ παντί τρόπῳ εἰς τήν παῦσιν τῶν συγκρούσεων καί τῶν δεινῶν.

Ὁ Μακαριώτατος Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος Γ’, ἐποίησεν ἕν σημαντικόν βῆμα πρός τήν προώθησιν τοῦ διαλόγου καί τῆς συμφιλιώσεως εἰς τήν συνεχιζομένην σύγκρουσιν μεταξύ Ρωσίας καί Οὐκρανίας. Κατά τήν ἐπίσκεψιν Αὐτοῦ εἰς τό Βατικανόν, ἵνα παρευρεθῇ εἰς τήν τελετήν τῆς προαγωγῆς τοῦ Λατίνου Πατριάρχου εἰς Ἱεροσόλυμα κ. Pizzaballa εἰς τό Ἱερόν Κονκλάβιον τῶν Καρδιναλίων, ὁ Πατριάρχης Θεόφιλος συνηντήθη μετά τοῦ Πάπα Φραγκίσκου καί ἀπό τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων ἥπλωσε χεῖρα καλῆς θελήσεως διαμεσολαβήσεως διά τήν ἔναρξιν ἑνός νέου διαλόγου, στόχος τοῦ ὁποίου θά εἶναι ἡ λῆξις τῶν δεινῶν καί ἡ προώθησις θεραπείας ἐντός τῆς Ὀρθοδόξου Οἰκογενείας.

Εἰς τήν δήλωσιν Αὐτοῦ, ὁ Πατριάρχης Θεόφιλος ἐτόνισε τήν σημασίαν τῆς Χριστιανικῆς ἑνότητος, δηλῶν ὅτι τό Ὀρθόδοξον Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων, ὡς Μήτηρ πασῶν τῶν Ἐκκλησιῶν, ἐνισχύει τήν  Χριστιανικήν ἑνότητα καί ἐκδηλώνει βαθύ ἐνδιαφέρον διά πάσας τάς Ἐκκλησίας ἀνά τόν κόσμον. Ἀνεγνώρισε τόν βαθύν ἀντίκτυπον, τόν ὁποῖον προκαλεῖ ἡ Ρωσο-ουκρανική σύρραξις, οὐ μόνον εἰς τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς ἀλλά καί εἰς ἅπασαν τήν οἰκουμενικήν Χριστιανικήν Κοινότητα.

Ἡ πρωτοβουλία αὕτη ἐκπηγάζει ἐκ τοῦ πλουσίου ἱστορικοῦ τῶν προσπαθειῶν συμφιλιώσεως καί εἰρηνεύσεως ὑπό τοῦ Πατριαρχείου. Ἐπιδιώκει νά ἀντιμετωπίσῃ τάς προκλήσεις, τάς ὁποίας δημιουργεῖ ὁ  βαθύς διαχωρισμός καί αἱ προκληθεῖσαι πληγαί ὑπό τῆς συρράξεως. Τό Πατριαρχεῖον δεσμεύεται εἰς τήν πνευματικήν ἀποστολήν τοῦ διαλόγου καί τῆς συμφιλιώσεως, ἀπηχοῦν τούς λόγους τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: «Ὁ Χριστός ἐστι ἡ εἰρήνη ἡμῶν», (Ἐφ. 2,14).

Ἐκφράζων τήν εὐγνωμοσύνην Αὐτοῦ κατά τήν διάρκειαν τῆς συναντήσεως, ὁ Μακαριώτατος ἐπῄνεσε τόν Πατριάρχην Pizzaballa διά τήν ἀκλόνητον ποιμαντικήν του ἀφοσίωσιν εἰς τό ἔργον τῆς διατηρήσεως τῆς Χριστιανικῆς παρουσίας εἰς τήν περιοχήν τῶν Ἁγίων Τόπων. Ἀνεγνώρισε τάς προκλήσεις, τάς ὁποίας ἀντιμετωπίζουν οἱ Χριστιανοί καί ἡ Χριστιανική κληρονομία εἰς τούς Ἁγίους Τόπους, ἰδιαιτέρως  μετά τήν ἔξαρσιν τῶν Ἰσραηλινῶν ριζοσπαστικῶν ὁμάδων. Ὁ Πατριάρχης Θεόφιλος ἐπεσήμανεν ὅτι αἱ ὁμάδες αὗται ὑπονομεύουν συστηματικῶς τό νόμιμον «Status Quo» καί τήν πολυεθνικήν, πολυπολιτισμικήν καί πολυθρησκευτικήν φύσιν τῆς περιοχῆς. «Τά ἐγκλήματα μίσους, αἱ παράνομοι κτήσεις περιουσίας, οἱ βανδαλισμοί Χριστιανικῶν χώρων καί ἡ αὐξανομένη πίεσις ἀποτελοῦν σημαντικάς ἀπειλάς», εἶπεν ὁ Μακαριώτατος.

Τό Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων εἶναι εὔγνωμον διά τήν ὑποστήριξιν τῆς Αὐτοῦ Μεγαλειότητος τοῦ Βασιλέως Ἀμπντάλλα Β’ τῆς Ἰορδανίας, θεματοφύλακος τῶν Ἱερῶν Τόπων, εἰς τάς προσπαθείας διατηρήσεως τοῦ Χριστιανικοῦ καί Μουσουλμανικοῦ χαρακτῆρος τῆς Ἱερουσαλήμ ἐν μέσῳ τῶν προκλήσεων αὐτῶν.

Ὁ Μακαριώτατος ὡλοκλήρωσε τήν συνάντησιν Αὐτοῦ μετά τοῦ Πάπα Φραγκίσκου, τονίζων ὅτι ἡ πορεία πρός τόν διάλογον καί τήν συμφιλίωσιν εἶναι ἀναμφιβόλως προκλητική, ἀλλά τό Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων εἶναι ἕτοιμον νά συνεισφέρῃ μέ κάθε δυνατόν τρόπον, ὥστε νά δοθῇ ἕν τέλος εἰς τάς συγκρούσεις καί τά δεινά.

Ὁ Μακαριώτατος μεταξύ ἄλλων εἶπε τά ἑξῆς:

«Ἁγιώτατε,

Μεταφέρομεν πρός Ὑμᾶς τούς χαιρετισμούς τῶν ἀδελφῶν Προϊσταμένων τῶν Ἐκκλησιῶν τῶν Ἁγίων Τόπων καί τήν εὐλογίαν τοῦ Παναγίου Τάφου τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Ἐκφράζομεν τήν χαράν Ἡμῶν διά τήν προαγωγήν τοῦ ἀδελφοῦ ἡμῶν Πατριάρχου Pizzaballa ἐν τῷ Ἱερῷ Κονκλαβίῳ τῶν Καρδιναλίων καί διαβεβαιώνομεν Ὑμᾶς διά τάς προσευχάς καί τήν ὑποστήριξιν τῶν Προϊσταμένων τῶν Ἐκκλησιῶν τῶν Ἁγίων Τόπων καί τῶν Χριστιανικῶν Κοινοτήτων.

Ὡς Κουστωδός τῶν Ἁγίων Τόπων καί νῦν ὡς Λατῖνος Πατριάρχης, ὑπῆρξε σταθερός ἐν τῷ ποιμαντικῷ αὐτοῦ ζήλῳ διά τήν Χριστιανικήν παρουσίαν εἰς τήν περιοχήν ἡμῶν καί ἀποφασιστικός εἰς τήν θέσιν αὐτοῦ ἐναντίον πασῶν τῶν δυνάμεων τῶν ὑπονομευουσῶν τήν ἀκεραιότητα τοῦ Χριστιανικοῦ χαρακτῆρος τῆς Ἱερουσαλήμ καί τῆς Ἁγίας Γῆς.

Ὡς ἡ Ἁγιότης Ὑμῶν ἐπίσταται, ἀντιμετωπίζομεν βαθυτέρας προκλήσεις καί ἀντιξοότητας. Ἐν ᾧ ἡ πλειοψηφία τῶν Ἑβραίων, Χριστιανῶν καί Μουσουλμάνων εἰς τούς Ἁγίους Τόπους ἀναγνωρίζει τήν πολυεθνικήν, πολυπολιτισμικήν καί πολυθρησκευτικήν πραγματικότητα τῆς περιοχῆς ἡμῶν, τά τελευταῖα ἔτη παρατηροῦμεν τήν ἔξαρσιν τῶν Ἰσραηλινῶν ριζοσπαστικῶν ὁμάδων, αἱ ὁποῖαι δροῦν συστηματικῶς διά νά ὑπονομεύσουν τό νόμιμον Status Quo  καί νά ἀναδιαμορφώσουν τήν κοινήν ἡμῶν ζωήν.  Τά ἐγκλήματα μίσους, ἡ κρυφή καί παράνομος καταπάτησις Χριστιανικῶν ἱστορικῶν περιουσιῶν, αἱ ὁποῖαι εὑρίσκονται εἰς στρατηγικάς τοποθεσίας, οἱ βανδαλισμοί καί ἡ βεβήλωσις κτιρίων, Ἐκκλησιῶν καί ἱερῶν Προσκυνημάτων, καί ἡ αὐξανομένη πίεσις εἰς διάφορα ἐπίπεδα εἶναι ἀπόδειξις τοῦ μεγαλυτέρου κινδύνου, τόν ὁποῖον διατρέχει ἡ ζωή ἡμῶν.

Ὁ Πατριάρχης Pizzaballa ὑπῆρξε, καί συνεχίζει νά εἶναι, μία ἰσχυρά παρουσία καί φωνή ἐναντίον ὅλων τῶν ὡς ἄνω προαναφερθέντων  καί κατά τά παρελθόντα ἔτη ἦτο ὑπεύθυνος διά τήν ἀνάπτυξιν ἐμπιστοσύνης καί ἀποτελεσματικῆς συνεργασίας μεταξύ τῶν δύο Μοναστικῶν Ἀδελφοτήτων ἡμῶν, ὥστε να δυνάμεθα νά ὁμιλῶμεν καί νά ἐνεργῶμεν ἡνωμένῃ τῇ φωνῇ.

Παραμένομεν ἡνωμένοι καί σταθεροί εἰς τήν ἐξάλειψιν τούτου τοῦ ὑπαρξιακοῦ κινδύνου καί ἐνθαρρυνόμεθα ἐκ τῆς ὑπερβαλλούσης ὑποστηρίξεως, τήν ὁποίαν ἰδιαιτέρως λαμβάνομεν μέσῳ τῆς  Χασημιτικῆς Κηδεμονίας τῶν Ἁγίων Τόπων.

Σᾶς εὐχαριστοῦμεν Ἁγιώτατε, ἐξαιτίας τῆς διαρκοῦς ὑποστηρίξεως  Ὑμῶν διά μίαν ζωτικήν καί ζωντανήν Χριστιανικήν παρουσίαν εἰς τήν Μέσην Ἀνατολήν. Εἴθε ὁ Θεός νά συνεχίσῃ νά εὐλογῇ Ὑμᾶς καί ὁ Θεός νά εὐλογῇ πάντας τούς λαούς τῶν ἠγαπημένων Ἡμῖν Ἁγίων Τόπων.

Ὡς Μήτηρ πασῶν τῶν Ἐκκλησιῶν, τό Ὀρθόδοξον Πατριαρχεῖον τῆς Ἱερουσαλήμ ἐπιδεικνύει ἰδιαιτέραν μέριμναν διά τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας καί ἰδιαιτέρως τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν εἰς ἅπαντα τόν κόσμον καί εἰς τήν Ἱερουσαλήμ. Ἡ συνεχιζομένη σύγκρουσις μεταξύ Ρωσίας καί Οὐκρανίας καί ἡ ἀπειλή τοῦ σχίσματος, εἰς τό σῶμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, εἶναι θέματα βαθέως πόνου καί δυσκολίας οὐ μόνον διά τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, ἀλλά δι’ ἅπαντα τόν  Χριστιανικόν κόσμον καί δι’ ἅπαντας τούς ἀνθρώπους καλῆς θελήσεως.

Ἐν τῇ ζωῇ καί τῇ μαρτυρίᾳ Ἡμῶν εἰς τούς Ἁγίους Τόπους ἐπιδιώκομεν διαρκῶς τήν συμφιλίωσιν καί τήν εἰρήνην. Ἐπιστάμεθα ὅτι ὁ ἀληθινός διάλογος εἶναι ἡ μόνη ὁδός πρός τήν ἀποτελεσματικήν συμφιλίωσιν καί τήν διαρκῆ εἰρήνην καί αὕτη ὑπῆρξεν ἡ συνεχής δέσμευσις ἡμῶν.

Ἐν τοιούτῳ πνεύματι καί τοιαύτῃ συνειδήσει ἁπλώνομεν τήν χεῖρα καί τήν προσπάθειαν τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων πρός τούς ἀδελφούς καί ἀδελφάς ἡμῶν εἰς τήν Οὐκρανίαν καί τήν Ρωσίαν, διά νά μεσολαβήσωμεν ὥστε νά πράξωμεν τά βέλτιστα πρός ἔναρξιν ἑνός διαλόγου,  ὁ ὁποῖος δύναται νά  ὁδηγήσῃ εἰς τό τέλος τῶν δεινῶν καί εἰς τήν θεραπείαν ἐντός τῆς Ὀρθοδόξου οἰκογενείας.

Τό ἐγχείρημα τοῦτο δέν θά εἶναι εὔκολον. Αἱ ὑπάρχουσαι διαιρέσεις, αἱ ὁποῖαι ἔχουν λάβει χώραν μετά πάροδον δεκαετιῶν εἶναι βαθεῖαι. Αἱ πληγαί τῆς συγκρούσεως χρειάζονται χρόνον διά την θεραπείαν αὐτῶν. Καί ὅταν διαρραγῇ ἡ ἐμπιστοσύνη, εἶναι δύσκολον νά ἀποκατασταθῇ.

Ὅμως, τό Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων, τό ἱδρυθέν ἐπί τοῦ λυτρωτικοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ κατανοεῖ πλήρως πάντα ταῦτα. Ἡ ζωή ἡμῶν εἰς γενεάν καί γενεάν ἐσφυρηλατήθη ἐν τῷ ἰδίῳ χωνευτηρίῳ.  Δέν εἴμεθα ξένοι οὔτε εἰς τήν διαφοράν ἡμῶν οὔτε εἰς τήν δυνατότητα  ἑνός νέου βίου πέραν αὐτῆς, ὡς ὑπενθυμίζει ἡμῖν ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος εἰς τήν Πρός Ἐφεσίους Ἐπιστολήν:

«Αὐτός γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας τά ἀμφότερα ἕν καί τό μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, τήν ἔχθραν, … ἵνα τούς δύο κτίσῃ ἐν ἑαυτῷ εἰς ἕνα καινόν ἄνθρωπον ποιῶν εἰρήνην, καί ἀποκαταλλάξῃ τούς ἀμφοτέρους ἐν ἑνί σώματι τῷ Θεῷ διά τοῦ σταυροῦ, ἀποκτείνας τήν ἔχθραν ἐν αὐτῷ», (Ἐφ. 2,14-16).

·Ἡ πορεία τοῦ διαλόγου πρός τήν συμφιλίωσιν εἶναι ἡ πνευματική ἀποστολή ἡμῶν καί ἀποτελεῖ τήν ἐπιθυμίαν ἡμῶν διά τήν Ἐκκλησίαν καί τούς πιστούς εἰς τήν Οὐκρανίαν καί τήν Ρωσίαν.  Εἴμεθα ἕτοιμοι νά προσφέρωμεν βοήθειαν παντί τρόπῳ διά τήν λῆξιν τῆς συγκρούσεως καί τῶν δεινῶν».

 

Ὁ Μακαριώτατος Πατριάρχης Ἱεροσολύμων καί πάσης Παλαιστίνης κ.κ. Θεόφιλος Γ’, ὡμίλησε σήμερον, Τρίτην 12^ην Σεπτεμβρίου 2023, εἰς τήν τελετήν ἐνάρξεως τῆς ἐκθέσεως  «Bethlehem Reborn Palestine – The Wonders of the Nativity»/ «Ἡ Βηθλεέμ ἀνεγέννησε τήν Παλαιστίνην: Τά θαύματα τῆς Γεννήσεως», ἡ ὁποία ἐπραγματοποιήθη εἰς το Οἰκουμενικόν Κέντρον τοῦ Παγκόσμιου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν (WCC) εἰς Ἑλβετίαν.

«Ἡ ἔκθεσις ἀποκαλύπτει τήν ἀνακαίνισιν τοῦ ἰδίου τοῦ οἰκοδομήματος τοῦ Ναοῦ καί τό κάλλος τῶν ψηφιδωτῶν, τῶν κιόνων καί τῶν διαφορετικῶν τύπων πλακιδίων καί χειροποιήτου ξύλου. Εἶναι ζωτικῆς σημασίας νά συντηρηθῇ αὐτή ἡ μοναδική ἀρχιτεκτονική δομή μέ πίστιν καί φροντίδα, καθῶς ἡ Βασιλική εἶναι κατά τι περισσότερον ἀπό ἕν ἁπλοῦν κτίριον ἱστορικοῦ ἤ καλλιτεχνικοῦ ἐνδιαφέροντος καί ἡ Βηθλεέμ εἶναι κατά τι περισσότερον ἀπό μία ἁπλῆ πόλις». Διά τῆς ὁμιλίας ταύτης ὁ Μακαριώτατος ἐποίησε τήν ἔναρξιν τῶν ὁμιλιῶν ὡς εἷς ἐκ τῶν βασικῶν ὁμιλητῶν ταύτης τῆς μνημειώδους ἐκδηλώσεως.

«Διαρκούσης τῆς προσπαθείας ἡμῶν διά τήν διατήρησιν μιᾶς ζωτικῆς καί ζώσης Χριστιανικῆς παρουσίας εἰς τους Ἁγίους Τόπους  ἐν ὄψει τῆς ἀναζωπυρώσεως ριζοσπαστικῶν ἐνεργειῶν καί συμπεριφορῶν μίσους εἰς τήν κοινωνίαν, καί ἐν ᾧ ὁ κόσμος μας βυθίζεται ὁλοέν καί βαθύτερον εἰς τήν σύγχυσιν καί τήν ἀπόγνωσιν, ἡ παγκόσμιος πνευματική κλῆσις τῆς Βηθλεέμ καί ἡ Βασιλική δέν ἦσαν ποτέ ἄλλοτε πιό ἐπείγουσαι».

Ὁ Μακαριώτατος ἐτόνισεν ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἁπλῶς εἷς ἀρχαιολογικός χῶρος ἤ μουσεῖον, πόσον μᾶλλον «ἀποτελεῖ ζωντανήν μαρτυρίαν τῆς ἐλπίδος, τοῦ φωτός καί τῆς ζωῆς».

Ἀναφερθείς εἰς τό σύντομον ἱστορικόν ὑπόβαθρον τοῦ Ναοῦ τῆς Γεννήσεως, ὁ Μακαριώτατος προσέθεσεν:

«Εἰς τόν χῶρον τοῦτον ἐκτίσθη ὁ Ναός εἰς τάς ἀρχάς τῆς δεκαετίας τοῦ 330 καί ἡ σημερινή δομή αὐτοῦ χρονολογεῖται ἐκ τῆς ἐποχῆς τῆς βασιλείας τοῦ αὐτοκράτορος Ἰουστινιανοῦ, τόν 6ον αἰῶνα. Τυγχάνει εἷς ἐκ τῶν πρώτων Ἱερῶν Σεβασμάτων, τά ὁποῖα ἀνῳκοδομήθησαν ὑπό τοῦ Αὐτοκράτορος Ἁγίου Κωνσταντίνου καί τῆς μητρός αὐτοῦ Ἁγίας Ἑλένης καί ἀποτελεῖ τό παλαιότερον ἐκκλησιαστικόν μνημεῖον τοῦ χριστιανικοῦ κόσμου,  τό ὁποῖον διατηρεῖται ἀκέραιον.  Ἡ Ρωμαιο-Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ὑπῆρξεν ὁ φύλαξ καί ὁ ὑπηρέτης αὐτῆς τῆς ἐκκλησίας ἀπό τήν ἵδρυσιν αὐτῆς καί ὑπῆρξε μάρτυς ἀνά τούς αἰῶνας τῆς ἐνσαρκώσεως τῆς κοινῆς ἱερᾶς ἱστορίας ἡμῶν εἰς τήν περιοχήν καί τῆς θεϊκῆς-ἀνθρωπίνης συναντήσεως, διότι ἐδῶ ἀπεκαλύφθη ὁ θεῖος Λόγος».

Πρός τό τέλος τῆς ὁμιλίας Αὐτοῦ, ὁ Μακαριώτατος ηὐχαρίστησε τό Παγκόσμιον Συμβούλιον Ἐκκλησιῶν (ΠΣΕ) διά τάς  μεγίστους προσπαθείας αὐτοῦ, ὅσον ἀφορᾷ εἰς τήν διοργάνωσιν τῆς ἐν λόγῳ ἐκθέσεως καί τήν ἀμέριστον ὑποστήριξίν του πρός τό Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων καί τάς Χριστιανικάς Κοινότητας. Ὁ Πατριάρχης Θεόφιλος ηὐχαρίστησεν ἐπίσης τήν Αὐτοῦ Ἐξοχότητα τόν Πρόεδρον τοῦ Παλαιστινιακοῦ Κράτους κ. Mahmoud Abbas, ὁ ὁποῖος ἀνέλαβε τήν πρωτοβουλίαν καί συνέβαλε καθοριστικῶς εἰς τάς ἐργασίας ἀποκαταστάσεως καί ὁ ὁποῖος συνεχίζει νά δείχνῃ ἐνδιαφέρον διά τήν συντήρησιν τοῦ Ναοῦ τῆς Γεννήσεως, «ἀποτελοῦντος σύμβολον ἐλπίδος καί εἰρήνης καί σύμβολον ἑνότητος καί συνυπάρξεως διά τόν Παλαιστινιακόν λαόν, τόσον τόν Χριστιανικόν ὅσον καί τόν Ἰσλαμικόν».

Ὁ Μακαριώτατος συνωδεύετο ὑπό ἀντιπροσωπείας ὑψηλοβάθμων στελεχῶν ἐκ τῆς Παλαιστίνης, μεταξύ τῶν ὁποίων: ὁ δρ. Ramzi Khoury, μέλος τῆς Ἐκτελεστικῆς Ἐπιτροπῆς τῆς PLO καί Πρόεδρος τῆς Ἀνωτάτης Προεδρικῆς Ἐπιτροπῆς Ἐκκλησιαστικῶν Ὑποθέσεων εἰς τήν Παλαιστίνην, ὁ Πρέσβυς Ibrahim Khraishi, μόνιμος παρατηρητής τοῦ κράτους τῆς Παλαιστίνης εἰς ΟΗΕ-Ἐλβετίαν, ὁ κ. Issa Kassisieh, Πρέσβυς τοῦ κράτους τῆς Παλαιστίνης εἰς τήν Ἁγίαν Ἕδραν, ὁ Πρέσβυς Omar Awadallah, βοηθός Ὑπουργός διά τά Ἡνωμένα Ἔθνη καί ἐξειδικευμένους ὀργανισμούς, ἡ Ὑπουργός Khouloud Daibes, Ἐκτελεστική Διευθύντρια τοῦ Ἱδρύματος Ἀναπτύξεως τῆς Βηθλεέμ, ἡ Πρέσβυς Amira Hanania, τῆς Ἀνωτάτης Προεδρικῆς Ἐπιτροπῆς Ἐκκλησιαστικῶν Ὑποθέσεων εἰς τήν Παλαιστίνην, ὁ κ. Ahmad Hammoudeh, Ἐπιτετραμμένος εἰς τήν Πρεσβείαν τοῦ κράτους τῆς Παλαιστίνης εἰς τήν Ἁγίαν Ἕδραν καί ἡ κ. Doa Nofal, δευτέρα Γραμματεύς εἰς το POM τοῦ κράτους τῆς Παλαιστίνης.

Ὁ δρ. Ramzi Khoury, μέλος τῆς Ἐκτελεστικῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Ὀργανώσεως διά τήν Ἀπελευθέρωσιν τῆς Παλαιστίνης καί Πρόεδρος τῆς Ἀνωτάτης Προεδρικῆς Ἐπιτροπῆς Ἐκκλησιαστικῶν Ὑποθέσεων, ἀνέφερεν ὅτι «αἴτημα ἡμῶν εἶναι ὁ λαός ἡμῶν νά ζήσῃ μίαν ἀξιοπρεπῆ ζωήν, ἀπηλλαγμένην ἀπό τήν κατοχήν, ὁμοίως ὡς πᾶν ἔθνος εἰς τόν κόσμον, μέ σκοπόν νά οἰκοδομήσωμεν ἕν μέλλον εὐημερίας καί νά διατηρήσωμεν, μέ τήν βοήθειάν σας, τήν ἐναπομείνασαν Παλαιστινιακήν Χριστιανικήν παρουσίαν εἰς τούς Ἁγίους Τόπους». Ὁ δρ. Khoury προσέθεσεν: «ὁ λαός μας, παρά τά ἐμπόδια, τά ὁποῖα ἀνεφέρθησαν καί πολλά ἄλλα, εἶναι εἷς ἀνθεκτικός λαός, ὁ ὁποῖος προστατεύει τήν κληρονομίαν καί τά σεβάσματα αὐτοῦ».

Ἡ ἔκθεσις αὕτη προωθεῖται ὑπό τοῦ κράτους τῆς Παλαιστίνης, τῆς Ἀνωτάτης Προεδρικῆς Ἐπιτροπῆς Ἐκκλησιαστικῶν Ὑποθέσεων εἰς τήν Παλαιστίνην, ὑπό τῆς Προεδρικῆς Ἐπιτροπῆς διά τήν Ἀποκατάστασιν τοῦ Ναοῦ τῆς Γεννήσεως καί ὑπό τῆς Πρεσβείας τοῦ Κράτους τῆς Παλαιστίνης εἰς τήν Ἁγίαν Ἕδραν, τῇ  συνεργασίᾳ τοῦ Ἱδρύματος Ἀναπτύξεως τῆς Βηθλεέμ Piacenti  S.p.a καί τῇ συμμετοχῇ τοῦ University of Pavia.

Ἡ ἔκθεσις θά εἶναι διαθέσιμος εἰς τό κοινόν ἀπό 13^ης Σεπτεμβρίου ἕως 5^ης Ὀκτωβρίου 2023 καθημερινῶς. Σηματοδοτοῦσα τήν πρώτην ἀνακαίνισιν τοῦ Ναοῦ τῆς Γεννήσεως ὕστερα ἀπό ἑκατοντάδες ἔτη, ἔχει περιοδεύσει εἰς διάφορους πόλεις τοῦ κόσμου, ὡς εἰς Παρισίους, εἰς Ρώμην καί ἄλλας περιοχάς τῆς Ἰταλίας. Μετά ἀπό τέσσαρας ἑβδομάδας εἰς τήν Γενεύην, θά μεταφερθῇ εἰς Οὐάσιγκτον, DC, τόν προσεχῆ Νοέμβριον.

By Dr.  arch. Theo Mitropoulos

 Την 8η Ιουνίου και ώρα 12.30 μ.μ. οι δυο Θρησκευτικές κοινότητες (Ελλήνων, Λατίνων) επισκέφθηκαν τον αρχαιολογικό χώρο της Ροτόντας, προκειμένου να ενημερωθούν για την πρόοδο των εργασιών αποκατάστασης του Β.Α δαπέδου του Περίδρομου στον Ι.Ν. της Αναστάσεως (Deabulatorium).  Οι πρόσφατες αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως και αποκάλυψαν νεότερα αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία συνοψίζονται όπως παρακάτω:

1. Αποκαλύφθηκε το βόρειο και ανατολικό τμήμα του περίδρομου του καθολικού στον Ι.Ν. της Αναστάσεως, μετά την αφαίρεση των κατεστραμμένων λίθινων πλακών του 12 ου αι. Αμέσως κάτωθεν του δαπέδου έγιναν ορατές οι θεμελιώσεις του αρχαίου σκευοφυλακίου της Βασιλικής του 4^ου αι., η θεμελίωση του βορειου κλίτους της Βασιλικής (memoria), καθώς και μέρος της θεμελίωσης του παρεκκλησίου της Φραγγελώσεως (chapel of flagellation) που ανήκει στον 11αι. (Constantine IX Monomachos 1042-1055), καθώς επίσης και η Β.Α. θεμελίωση της λιθοδομής του ιερού του Καθολικού, που ανήκει στον 12 αιώνα.

2. Οι εργασίες επίστρωσης του δαπέδου στην περιοχή του Επτακαμάρου προχωρούν ικανοποιητικά, αφού προηγουμένως ολοκληρώθηκαν οι σχετικές επιχωματώσεις της ανασκαφής  στην περιοχή αυτή.

3. Η ανασκαφή αυτή στον περίδρομο έφερε στο φως και τμήμα λίθινης αποχετευτικής σωλήνωσης, που πιθανότατα ανήκει στην ρωμαϊκή περίοδο και έχει επαναχρησιμοποιηθεί κατά την βυζαντινή επέμβαση του 4^ου αι.

4. Οι ανασκαφικές εργασίες, οι οποίες προχωρούν τμηματικά στο δάπεδο του ναού, θα αποκαλύψουν και το υπόλοιπο τμήμα του δαπέδου της Ροτόντας έμπροσθεν του Παναγίου Τάφου εντός των προσεχών ημερών.

α). Χάρτης  ανασκαφών στον Ι.Ν.της Αναστάσεως, περιοχή  Β.Α  περιδρόμου (Deabulatorium).

 

β). Πανοραμική άποψη της ανασκαφής στην περιοχή του Β.Α. Περίδρομου στον Ι. Ναό της Αναστάσεως.

Εἰς ἔνδειξιν τῆς διαρκοῦς δεσμεύσεως διά τήν προώθησιν τῆς θρησκευτικῆς ἁρμονίας καί τήν καλλιέργειαν τῆς εἰρηνικῆς συνυπάρξεως, ἡ Α.Ε. ὁ  κ. MaulenAshimbayev, Πρόεδρος τῆς Γερουσίας τοῦ Κοινοβουλίου τῆς Δημοκρατίας τοῦ Καζακστάν καί Ἐπικεφαλῆς τῆς Γραμματείας τοῦ Συνεδρίου τῶν Ἡγετῶν Παγκοσμίων καί Παραδοσιακῶν Θρησκειῶν, ἡγήθη μιᾶς διακεκριμμένης Ἀντιπροσωπείας, ἀποτελουμένης ὑπό ὑπουργῶν, βουλευτῶν καί ἀξιωματούχων, οἱ ὁποῖοι τήν Δευτέραν, 6^ηνἸουνίου 2023, ἐπεσκέφθησαν τό Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων.

Μετά ἀπό ἔνθερμον ὑποδοχήν ὑπό τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεοφίλου τοῦ Γ΄, ἡ Ἀντιπροσωπεία ἀπηύθυνεν ἐπίσημον πρόσκλησιν πρός τόν Μακαριώτατον, ὥστε νά συμμετάσχῃ εἰς τήν ἐπικειμένην διαδυκτιακήν συζήτησιν Στρογγυλῆς Τραπέζης: «Οἱ Θρησκευτικοί Ἡγέται Ἑνώνονται διά τήν Εἰρήνην».

Ὁ Μακαριώτατος Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος Γ’ ἐκαλωσώρισεν ἐνθέρμως τήν Ἀντιπροσωπείαν καί ἔρριψε φῶς εἰς τήν βαθεῖαν ἱστορικήν σημασίαν τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων, ὑπογραμμίζων τήν ὑπεροχήν του ὡς τῆς θρησκευτικῆς Κοινότητος μέ τήν ἐκτενεστέραν ἀδιάσπαστον ἱστορικήν κληρονομίαν εἰς τούς Ἁγίους Τόπους».  Ὁ Μακαριώτατος ἐτόνισεν  ὅτι τό Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων λειτουργεῖ ὡς ζωντανή μαρτυρία τῆς Ἱερᾶς Ἱστορίας καί τῶν ἀξιοθαυμάστων συναντήσεων τοῦ θείου μέ τό ἀνθρώπινον.

Ἀπηχῶν συναισθήματα, τά ὁποῖα ἀντηχοῦν εἰς μακρότητα χιλιετιῶν, ὁ Μακαριώτατος Πατριάρχης Θεόφιλος Γ’ ἐτόνισεν ὅτι ἡ Ἱερουσαλήμ ἁπλώνει τήν πνευματικήν ἀκτινοβολίαν καί λαμπρότητα αὐτῆς εἰς ὁλόκληρον τόν κόσμον, ὑπερβαίνουσα τά ὅρια τῶν Ἁγίων Τόπων. Τό Πατριαρχεῖον, ἐτόνισεν, ἔχει διαδραματίσει κεντρικόν ρόλον εἰς τήν  διαφύλαξιν καί τήν καλλιέργειαν τοῦ πλουσίου μωσαϊκοῦ τῆς ζωῆς εἰς τήν περιοχήν, τό ὁποῖον καλλιεργεῖ ἕν περιβάλλον ἀναγνωρίσεως διαφορετικῶν πολιτισμῶν, ἐθνοτήτων καί θρησκειῶν. Μέσῳ τῆς ἀκλονήτου δεσμεύσεώς του, διά τήν προώθησιν ἠθικῶν καί πνευματικῶν ἀξιῶν, αἱ ὁποῖαι ἔχουν τάς ρίζας αὐτῶν εἰς τάς Ἀβρααμιαίας παραδόσεις, ὡς διατυποῦνται εἰς τάς Ἱεράς Βίβλους, τό Πατριαρχεῖον ἔχει καλλιεργήσει μίαν γόνιμον συνύπαρξιν μεταξύ τῶν ἀνθρώπων καλῆς θελήσεως, ἀνεξαρτήτως τῶν θρησκευτικῶν πεποιθήσεων αὐτῶν.

Ἐπιπλέον, ὁ Πατριάρχης Θεόφιλος Γ’ ἀνεφέρθη εἰς τάς προσπαθείας  συνεργασίας, τάς ὁποίας ἀναλαμβάνουν αἱ  διάφοροι Ἐκκλησίαι καί αἱ Χριστιανικαί Κοινότητες εἰς τούς Ἁγίους Τόπους. Ἡνωμέναι εἰς τόν αὐτόν κοινόν σκοπόν, προσπαθοῦν νά ἐξασφαλίσουν τήν εὐημερίαν  ὅλων τῶν κατοίκων τῆς περιοχῆς, συμπεριλαμβανομένης τῆς ἀρχαίας καί ἱστορικῆς Χριστιανικής Κοινότητος. Αὗται αἱ θρησκευτικαί Κοινότητες ἐνστερνίζονται τόν σεβασμόν, τήν ἀνεκτικότητα καί τήν ἀμοιβαίαν εὐημερίαν καί στοχεύουν νά δημιουργήσουν ἕν ὑποδειγματικόν προηγούμενον, παράδειγμα  διά τόν ὑπόλοιπον κόσμον.

 

Ἡ ἐπίσκεψις τῆς Α.Ε. τοῦ κ. MaulenAshimbayevκαί ἡ ἀξιότιμος Ἀντιπροσωπεία αὐτοῦ φέρουν τεραστίαν σημασίαν, δεδομένων τῶν δυσκόλων συνθηκῶν, τάς ὁποίας ἰδίᾳ ἀντιμετωπίζει τήν στιγμήν ταύτην ἡ περιοχή. Ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων ἐξέφρασε τήν πεποίθησιν Αὐτοῦ ὅτι ἡ ἐπίσκεψις αὕτη θά ἐνισχύσῃ  περαιτέρω τούς δεσμούς μεταξύ τοῦ Καζακστάν καί τῆς Ἱερᾶς Πόλεως τῆς Ἱερουσαλήμ, καθώς καί μέ τάς τοπικάς Ἐκκλησίας. Ὁ Μακαριώτατος ἀνεγνώρισε τόν καθοριστικόν ρόλον, τόν ὁποῖον διεδραμάτισεν ἡ Α.Ε. κ. Ashimbayevεἰς τήν  προώθησιν τῆς ειρήνης καί τῆς συμφιλιώσεως, τόσον εἰς περιφερειακόν ὅσον καί εἰς παγκόσμιον ἐπίπεδον, προσδίδων ἔμφασιν εἰς τό γεγονός ὅτι αἱ ἀξίαι αὗται εἶναι ἀκριβῶς ὅ,τι χρειάζεται ἡ περιοχή ἐν αὐτοῖς τοῖς καιροῖς τῶν δοκιμασιῶν.

Εὐλογῶν τήν Α.E. τόν κ. Ashimbayevκαί τήν Ἀντιπροσωπείαν αὐτοῦ διά τήν εὐγενῆ Ἀποστολήν τους, ὁ Μακαριώτατος Πατριάρχης Ἱεροσολύμων προσέτι ἐπεδαψίλευσε τάς εὐλογίας Αὐτοῦ ἐν τῷ λαῷ τῆς Δημοκρατίας τοῦ Καζακστάν, ὁμολογῶν τάς κοινάς ἀξίας καί τάς πνευματικάς διασυνδέσεις μεταξύ τῶν δύο περιοχῶν. Μέ τήν σειράν του, ἡ Α.E. ὁ κ. Ashimbayevκαί ἡ Ἀντιπροσωπεία αὐτοῦ εξέφρασαν τήν βαθείαν εὐγνωμοσύνην αὐτῶν πρός τόν Μακαριώτατον διά τήν ἀποδοχήν τῆς προσκλήσεως εἰς τήν ἐρχομένην διαδικτυακήν συζήτησιν Στρογγυλῆς Τραπέζης μέ θέμα: «Οἱ Θρησκευτικοί Ἡγέται Ἑνώνονται διά τήν Εἰρήνην».

Ἡ Στρογγυλή Τράπεζα, ἡ ὁποία ἐπραγματοποιήθη τήν  6^ηνἸουνίου εἰς τήν Ἱερουσαλήμ ἦτο ἀφιερωμένη εἰς τό VIIΣυνέδριον Ἡγετῶν Παγκοσμίων καί Παραδοσιακῶν Θρησκειῶν ἐν Ἀστάνᾳ.

Ἐπιφανεῖςὁμιληταί, μεταξύτῶνὁποίωνὁΜακαριώτατοςΠατριάρχηςἹεροσολύμωνκ.κ. ΘεόφιλοςΓ΄καίἡΑ.Ε. ὁκ. Maulen Ashimbayev, καθώςκαίδιακεκριμένοιἈρχιραββῖνοι  τοῦἸσραήλ, ἐκπρόσωποιτοῦΛατινικοῦΠατριαρχείουκαίμέλητῶνΚοινοτήτωντῶνΜουσουλμάνων, τῶνΜπαχάϊκαίτῶνΔρούζων, ἄλλαιἐξέχουσαιπροσωπικότητες  ἐκόσμησαντήνΣτρογγυλήνΤράπεζανμέτάςδιορατικάςσυνεισφοράςσυμμετοχῆςαὐτῶν.

ΕἰςτήνὁμιλίανΑὐτοῦ, ὁΜακαριώτατοςἐξῆρετούςστόχουςκαίτάςπροτεραιότηταςτοῦΣυνεδρίουτῶν  ἩγετῶνΠαγκοσμίωνκαίΠαραδοσιακῶνΘρησκειῶν, ἐπαινῶντήνσταθεράνἑστίασιναὐτοῦεἰςτήνπροώθησιντοῦἀμοιβαίουσεβασμοῦ, τῆςἀνεκτικότητος, τοῦδιαλόγουκαίτῆςεἰρήνης. ὙπεγράμμισετήνσημασίαντοῦΣυνεδρίουδιάτήνἀναγνώρισιντοῦκομβικοῦρόλουπούδιαδραματίζειἡθρησκείαεἰςτήνἀνθρωπίνηνκοινωνίανκαίτάςδυνατότηταςαὐτῆςδιάτήνπροώθησιντῆςοἰκοδομήσεωςτῆςεἰρήνης.

Κατάτήνἐπιδίωξιντῆςεἰρήνης, ὁΠατριάρχηςἹεροσολύμωνἀνεγνώρισεπάραυτατάςμυριάδαςπροκλήσεις, τάςὁποίαςἀντιμετωπίζουναἱἘκκλησίαι, τονίζων, ὅτιἡγνησίαεἰρήνηἠμπορεῖνάοἰκοδομηθῇμόνονἐπάνωεἰςτάθεμέλιατοῦἀμοιβαίουσεβασμοῦκαίτῆςγνησίαςἐπιθυμίαςδιάτήνεὐημερίαντῶνἄλλων, ἀναγνωρίζωντάςἐγγενεῖςδυσκολίαςεἰςτήνδιατήρησιναὐτῶντῶνἀξιῶν.  ὉΜακαριώτατοςἐξήγησενὅτιεἰςτούςἉγίουςΤόπουςἡΧριστιανικήπαρουσίαἔρχεταιἀντιμέτωποςμέπρωτοφανεῖςἀπειλάςκαίἐπιθέσειςὑπόριζοσπαστικῶνἸσραηλινῶνὁμάδων, αἱὁποῖαιἀπορρίπτουντάςἀξίαςτῶνμεγάλωνμονοθεϊστικῶνπαραδόσεων. ἘξέφρασετήνλύπηνΑὐτοῦδιάτήντρέχουσανκατάστασινπραγμάτων, καθώςοἱἍγιοιΤόποιθάἔπρεπεἰδανικῶςνάχρησιμεύουνὡςπρότυπονδιάτάἔθνη, ἀποδεικνύοντεςὅτι  διαφορετικοίπολιτισμοί, θρησκεῖαικαίἐθνότητεςμποροῦννάσυνυπάρξουνκαίνάἀνθίσουνἀπόκοινοῦ.  Δυστυχῶς, ἡ πραγματικότης ἀπέχει πολύ ἀπό τό ὅραμα τοῦτο  εἰς τήν γῆν πού ἐνσαρκώνει τήν θεϊκήν καί  ἀνθρωπίνην συνάντησιν.

Η ἐπίσκεψις τῆς Α.Ε. τοῦ κ. MaulenAshimbayevκαί ἡ ἀξιότιμος Ἀντιπροσωπεία, ἀλλά καί τό γεγονός τῆς Στρογγυλῆς Τραπέζης, ὄχι μόνον συμβολίζουν τήν ἐνίσχυσιν τῶν δεσμῶν μεταξύ Καζακστάν καί Ἱερουσαλήμ, ὡς ἐπαρατήρησεν ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων, ἀλλ’ ἐπισφραγίζουν επίσης τήν βαθεῖαν σημασίαν τοῦ διαθρησκευτικοῦ διαλόγου, τῆς συνεργασίας καί τῆς ἀταλαντεύτου ἐπιδιώξεως τῆς εἰρήνης εἰς μίαν περιοχήν, ἡ ὁποία σφύζει ἀπό συνθέτους καί διαφόρους  προκλήσεις.

Καθώς ὡλοκληρώθη ἡ ἡμερίς, οἱ συμμετέχοντες εἰς τήν  Στρογγυλήν Τράπεζαν ἀπεχώρησαν, φέροντες μίαν ἀνανεωμένην αἴσθησιν δεσμεύσεως διά τήν προώθησιν  τῆς διαθρησκευτικῆς κατανοήσεως, τῆς ἁρμονίας καί τῶν συλλογικῶν προσπαθειῶν διά τήν εἰρήνην. Αἱ γόνιμαι ἀνταλλαγαί μεταξύ ἐκπροσώπων διαφορετικῶν θρησκειῶν καί παραδόσεων ἐλειτούργησαν ὡς ἰσχυρά ὑπενθύμισις τῆς δυνατότητος συνεργασίας καί κοινῶν ἀξιῶν, προκειμένου νά ὑπερβοῦν τά ὅρια καί νά προωθήσουν ἕνα καλύτερον κόσμον δι’ ὅλους.

Ἡ Α.Θ.Μ. ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος Γ΄εἶπεν ὅτι εἰς τήν ἀρχαίαν καί ἱεράν πόλιν τῆς Ἱερουσαλήμ, ὅπου ἡ ἱστορία καί ἡ πνευματικότης συμπλέκονται, ἡ ἐπίσκεψις καί ἡ Στρογγυλή Τράπεζα ἵστανται ὡς φάροι ἐλπίδος, φωτίζοντες τήν πορείαν πρός ἕν μέλλον χαρακτηριζόμενον ἀπό εἰρήνην, συμπόνοιαν καί ἑνότητα μεταξύ πάντων τῶν ἀνθρώπων, ἀνεξαρτήτως τοῦ θρησκευτικοῦ ὑποβάθρου αὐτῶν. Τό ταξίδιον πρός τήν  διαθρησκειακήν ἁρμονίαν συνεχίζεται,  μέ κάθε βῆμα ποιούμενον ὑφ’ Ἡγετῶν καί ἀντιπροσώπων νά ἀπηχῇ τήν κοινήν φιλοδοξίαν δι’ ἕνα κόσμον, ὁ ὁποῖος θά καθοδηγῆται ὑπό τοῦ ἀμοιβαίου σεβασμοῦ, τοῦ διαλόγου καί τήν ἐπιδίωξιν διαρκοῦς εἰρήνης.

Prepared  by Arch. Dr. Mitropoulos  Theo (1999-2013)

Η ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ ΣΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ (ΜΕΡΟΣ Β΄) ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ

(από τον αρχιτέκτονα του Ναού της Αναστάσεως Dr. Θεοδόσιο Μητρόπουλο κατά τα έτη 1999-2013).

Η παθολογία του μνημείου  ( Εκθεση του 2006 πρίν την επέμβαση )

Το μνημείο δεν παρουσιάζει καμιά απολύτως διαταραχή του στατικού φορέα, παρά το γεγονός ότι η σημερινή μορφή του αποτελεί ένα σύνολον πολλών οικοδομικών φάσεων και μορφολογικών μετατροπών, (βλ. Αρχιτεκτονική τεκμηρίωση). Εσωτερικά ο ναός είναι επιχρισμένος, ενώ οι   πολλαπλές στρώσεις ελαιοβαφών έχουν καταστήσει την εσωτερική επιφάνεια αδιάβροχη, με αποτέλεσμα την απολέπιση της οροφής που οφείλεται στην από αιώνες εγκλωβισμένη υγρασία των σταυροθολίων και στην μεγάλη συγκέντρωση αλάτων στην εσωτερική επιφάνεια (βλ. Φ,Α). Υπάρχουν επίσης προβλήματα από την ανοδική υγρασία που η μεθοδολογία της επέμβασης, θα εξαρτηθεί από την κατάσταση της λιθοδομής  μετά την καθαίρεση των επιχρισμάτων.

Η  επέμβαση στο μνημείο 

Οι εργασίες που θα πρέπει να γίνουν στο μνημείο συνοψίζονται όπως  παρακάτω:

• Αντικατάσταση του κορεσμένου από υγρασία υλικού πλήρωσης των σταυροθολίων. Η επέμβαση αυτή θα πρέπει να γίνει από το δώμα του ναού. Σε πρώτη φάση θα αφαιρεθούν οι πλάκες που το καλύπτουν και θα ανασκαφή ο πυρήνας των σταυροθολίων μέχρι την λιθοδομή. Θα ακολουθήσει μία περίοδος αναμονής κατά την θερινή περίοδο, μέχρις ότου επέλθει το πλήρες  στέγνωμα. Στην συνέχεια ο κενός πυρήνας των σταυροθολίων θα πληρωθεί με στεγνό αμμοχάλικο η κίσσιρη  μέχρι το αρχικό επίπεδο  θα ακολουθήσει στεγανοποίηση με ασφαλτική μεμβράνη πάχους 5 χιλ. και επανατοποθέτηση των παλαιών πλακών. Στο τελικό αρμολόγημα θα προστεθεί στην μάζα του υλικού πλήρωσης στεγανοποιητικό υλικό.
• Αφαίρεση των εσωτερικών επιχρισμάτων, καθαρισμός των αρμών και της λιθοδομής. Τα νέα αρμολογήματα θα γίνουν με παραδοσιακά υλικά ( Υδρασβεστος, υδραυλικός ασβέστης, καρβουνόσκονη, τριμμένη πέτρα, κεραμιδόσκονη, ποτσολάνα ). Χρησιμοποιήθηκαν κονιάμματα Mineral Γαλλικής προέλευσης ειδικά για μνημεία όπως :  TM, FINITURA, EVOLUZIONE of the WEBER  St. GOBAIN.
• Καθαίρεση των εξωτερικών επιχρισμάτων για να εξακριβωθεί η κατάσταση της λιθοδομής. Εάν αυτή είναι σε προχωρημένη αποσάθρωση, θα πρέπει η εξωτερική επιφάνεια να επικαλυφθεί με νέο παραδοσιακό επίχρισμα, αλλοιώς θα πρέπει να αντικατασταθούν οι εφθαρμένοι λίθοι και να παραμείνει η εξωτερική επιφάνεια της λιθοδομής χωρίς επιχρίσματα.
• Αφαίρεση του υπάρχοντος δαπέδου και αντικατάστασή του με άλλο από μαρμάρινες πλάκες. Προστασία του δαπέδου από την ανοδική υγρασία, (δεν πραγματοποιήθηκε).
• Νέο ηλεκτρικό δίκτυο και αντικατάσταση των υπαρχόντων κουφωμάτων με αλουμίνιο.
• Αφαίρεση των χαλυβοελασμάτων που καλύπτουν τον τρούλλο. Αποκατάσταση της εξωτερικής όψης του τρούλλου ανάλογα με το στάδιο αποσάθρωσης που βρίσκεται η αρχική φάση του. Εάν αυτή βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο καταστροφής θα πρέπει να ακτικατασταθεί εξωτερικά με νέα λιθοδομή υπό μορφή επένδυσης, ενώ το κέλυφος θα πρέπει να επικαλυφθεί με μολύβι ή χαλκό.
• Αποκατάσταση του αποχετευτικού συστήματος και της απαγωγής των όμβριων υδάτων.
• Χημική επέμβαση στην επιφάνεια της λιθοδομής για την εξουδετέρωση των αλάτων, πρίν από τα νέα επιχρίσματα.

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ

 

Ι.Ν. του Αγίου Κωνσταντίνου:  Διάβρωση της λιθοδομής στις ποδιές των παραθύρων και η χαρακτηριστική συγκέντρωση αλάτων κάτω από την ελαιοβαφή των εσωτερικών επιχρισμάτων.

Η αναπαράσταση της Ροτόντας του Ι.Ν. της Αναστάσεως  και του Πατριαρχείου μετα την ανοικοδόμησή του από τον Πατριαρχη Μόδεστο τον  8ο αι.μ.Χ.

Ανασκαφικά ευρήματα  στο δώμα του Ι.Ναού του Αγίου Κωνσταντίνου

   Πήλινες πίπες, οστρακα αγγείων και διάφορα ευρήματα που ανάγονται στην Οθωμανική  περίοδο.

Η διαμόρφωση της επικάλυψης του δώματος αποτελεί εργασία του  1763 επί Πατριαρχίας Παρθενίου, όπου την περίοδο αυτή θα επιστρωθούν με λίθινες πλάκες  όλα τα δώματα  του Πατριαρχείου και του Αγίου Κωνσταντίνου. Με την ανασκαφική επέμβαση που πραγματοποιήθηκε απο το τεχνικό Γραφείο το 2011-12 στα δώματα του μνημείου, ήρθε στο φως η στρωματογραφία και η τεχνική της επέμβασης  που πραγματοποιήθηκε τον 18^ο αιώνα, προκειμένου να προστατευτεί ο ναός από τα όμβρια ύδατα. Η τεχνική της επέμβασης αυτής  που προέρχεται από τη  Τουρκία και το Ιράν, προβλέπει την συμπύκνωση κοσκινισμένου χώματος  σε επάλληλες ζώνες, ενώ το ενδιάμεσο κενό πληρούται με τα εναπομείναντα υπολείμματα. Οι συμπυκνωμένες ζώνες κατασκευάζονται με την προσθήκη ασβέστου και καρβουνόσκονης (καρβουνοκονίαμα), ενώ στα μεταξύ διαστήματα  τοποθετείται το χονδρόκοκκο υλικό. Με την τεχνική αυτή μπορεί να μπαζωθεί σε ικανό πάχος μεγάλη έκταση, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος  συμπύκνωσης  του μπαζώματος ή οποιαδήποτε διείσδυση υγρασίας  που εξουδετερώνεται με την παρουσία της καρβουνόσκονης . Στα μεταξύ  των  στρωμάτων διαστήματα βρέθηκαν άριστα διατηρημένα μεγάλος αριθμός από τουρκικές πίπες και διάφορα κτερίσματα που ανάγονται στην οθωμανική περίοδο. (*)

(* ) Το Nicotiana Tabacum ήταν ένα «ιερό» φυτό για τους ιθαγενείς της Αμερικής και η πίπα το «ιερό» αντικείμενο που συνόδευε τις φυλές των Iνδιάνων στα μεγάλα συμβούλια. Η ανακάλυψη της Αμερικής σήμανε και τη ραγδαία εξάπλωσή του στην Ευρώπη δια μέσου των ισπανικών γαλέρων,  που έφθαναν στην Ισπανία και μετέπειτα στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Στους λαούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας η καλλιέργεια του καπνού διαδόθηκε στο τέλος του 16ου αι. ή στις αρχές του 17ου αι. Την περίοδο αυτή, επειδή ο καπνός ήταν ακόμα ακριβός και δύσκολα διαθέσιμος, οι πίπες είχαν μικρό μέγεθος, ήταν μονοκόμματες και με ελάχιστη διακόσμηση. Στα τέλη του 17ου αιώνα κάνει την εμφάνισή του ο ημισφαιρικός τύπος που κυριαρχεί ώς τα μέσα του 19ου αιώνα, οπότε το μέγεθος αυξάνει όπως και οι διακοσμήσεις του. Δύσκολα συναντάς ομοιότητες στις εκατοντάδες πίπες που σώζονται έως σήμερα, ανάγλυφες ή εγχάρακτες, φέρουν ποικίλους συνδυασμούς και σχήματα: γεωμετρικά που συμπλέκονται με φυτικά μοτίβα, άνθη, δενδρύλλια, ακτίνες, στάλες, ανθέμια, λέπια, κουκουνάρια, αχιβάδες, στίγματα, κρόσια, ρόμβους, τρίγωνα, οδοντωτές και αλυσιδωτές ταινίες. Μερικές από τις συνθέσεις φαίνεται να αντλούν τα θέματά τους από τα πέτρινα διακοσμητικά στοιχεία της ισλαμικής αρχιτεκτονικής, Tο 1604 ιδρύθηκε στη Σόφια η πρώτη συντεχνία λουλατζήδων, ενώ στη Βάρνα και το Μπουργκάζ (το L­leburgaz), «…βρίσκονται οι καλύτεροι λουλάδες απ’ όλη την Τουρκία», όπως έγραφε το 1665 ο Aγγλος περιηγητής δρ. Kόβελ. Εργαστήρια υπήρχαν και στο Tοπχανέ της Κωνσταντινούπολης και στο Aσιούτ της Αιγύπτου, που κυριάρχησαν κατά τον 18ο και 19ο αιώνα.Το καμινίδιο (ή λουλάς, τουρκικά l­le), το μικρό δοχείο με σωληνοειδή προεξοχή, μέσα στο οποίο καίγεται ο καπνός, ήταν συνήθως πήλινο, χρησιμοποιούσαν ωστόσο πέτρα, ξύλο, σηπιόλιθο ή μέταλλο. Το σχήμα του δινόταν με πέτρινες, ξύλινες ή μεταλλικές μήτρες και στη συνέχεια ειδικοί καλλιτέχνες το διακοσμούσαν με φαντασία και μαεστρία.

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βαρυμποπιώτου Αθ.  Παναγιώτου

Τα Ιεροσόλυμα

Αθήναι, 1897

 

Δουκάκη  Ν. Δωροθέου

Αγία Σιών

Εν Σμύρνη, 1911

 

Τιμοθέου Π. Θέμελη

Ανά τα προσκυνήματα

Αθήνα, 1909

 

Γρηγορίου Ιεροδιακόνου του Παλαμά

Ιεροσολυμιάς

Επίτομος ιστορία της Αγίας Πόλεως Ιερουσαλήμ

Ιερουσαλήμ, 1852

 

Γερμανού Ιεροκήρυκος

Ιστορία και περιγραφή του Ναού της Αναστάσεως

Αθήνα, 1840

 

Θεμιστοκλέους Κάντα

Περιγραφή και Διήγησις της τοποθεσίας των κυριωτέρων

μερών Παλαιστίνης και Ιερουσαλήμ

Ιερουσαλήμ, 1899

 

Γαβριήλ Καραπατάκη

Αι περιπέτειαι των εν Ιεροσολύμοις και των πέριξ

Ιερών Προσκυνημάτων

Κωνσταντινούπολη, 1910

 

Βενιαμίν Ιωαννίδη

Προσκυνητάριον της Αγίας Γης

Ιερουσαλήμ, 1873

 

Αρσενίου Ιερομονάχου Καλλούδη

Προσκυνητάριον των Ιερών Τόπων, όπου βρίσκονται εις την Αγίαν Πόλιν  Ιερουσαλήμ

Εν Ενετιήσιν  αξπγ

 

Κλεόπα Μ. Κοικυλίδου

Περί των εν Παλαιστίνη Αρχαίων και Νεωτέρων

Ελληνικών Μοναστηριών

Εν Ιεροσολύμοις, 1906

 

Corbo C. Virgilio, 

La Basilica del S. Sepolchro. Rassegna archeologica delle strutture degli edifici nel 1969.

 

 Chrysantos, Patriarch of Jerusalem, Description of the Holy Land, Jerusalem, 1862.

 

Ioannidou Beniamin,

 Proskinitarion of the Holy city Jerusalem. Jerusalem, 1877

 

 Papadopoulou A.Chrysostomou,

 History of the Jerusalem’s Church, Athens 1970.

 

Themelis P. Timotheos,

The Greeks in the Holy Land, Athens 1919.

 

Καλλίστου Αρχιμανδρίτου,

ΑΛΩΣΙΣ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ ΥΠΟ ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ ΤΩ 614, Ιεροσόλυμα 1910.

 

 Themelis P. Timotheos,  

Jerusalem and its monuments, vol .A. B, Jerusalem 1932.

 

 Ιακώβου Καπενέκα, Οι Αγιοι Τόποι της Παλαιστίνης και το Τάγμα των Αγιοταφιτών, Ιεροσόλυμα 1982

 

Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος, Ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας Ἱεροσολύμων, Α΄Ἀνατύπωση, Ἀθήνα 2010

 

Jeffery, J.R.I.B.A. XVII,816. Rohricht, Gesch. Kgr. Jerusalem, p.790

 

J.Draseke, Der Monch und Presbyter Epiphanios εν Byzant. Zeitschrift, t.IV,1895

 

Νέα Σιών: (Εκκλησιαστικόν περιοδικόν σύγγραμμα του Ιερού Κοινού του Παναγίου Τάφου)  1928, σελ.214, 216, 217

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Prepared  by Arch. Dr. Mitropoulos  Theo (1999-2013)

Η ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ ΣΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ (ΜΕΡΟΣ Α΄)

(από τον αρχιτέκτονα του Ναού της Αναστάσεως Dr. Θεοδόσιο Μητρόπουλο κατά τα έτη 1999-2013).

 

Κατά τις ιστορικές πηγές  η ίδρυση της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου ανάγεται κατά την περίοδο όπου ο Πατριάρχης Ηλίας Α΄ (494-516)  θα ιδρύσει την Μονή του Αγίου Τάφου δίπλα στο  Επισκοπείον (αρχική ονομασία του Πατριαρχείου μέχρι το 422  όπου η Εκκλησία Ιεροσολύμων ανυψώνεται σε Πατριαρχείο),  που  είχε ιδρυθεί από την βασιλίδα Ευδοκία (+460). Δεν υπάρχουν σαφείς γραπτές πληροφορίες σχετικές με την ακριβή θέση του Πατριαρχείου. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές πού ακολούθησαν το μεγάλο αναστηλωτικό έργο του Ι.Ν. της Αναστάσεως κατά την χρονική περίοδο 1960-80 από τις τρεις θρησκευτικές κοινότητες, Ελλήνων, Λατίνων και Αρμενίων με την συμμετοχή κορυφαίων αρχαιολόγων, όπως ο Χατζηδάκης, ο Ορλάνδος και ο αείμνηστος αρχαιολόγος της Φραγκισκανικής αδελφότητας  V. Corvo έφεραν στο φως πολλά νέα στοιχεία σχετικά με την αυθεντική θέση του “Επισκοπείου”. 

Ο V.Corvo,  στηριζόμενος  στις αρχαιολογικές έρευνες, τοποθετεί την αρχική θέση του Επισκοπείου (Patriarchio) στην Β.Δ. γωνία του σκάμματος που πραγματοποίησαν οι αρχιτέκτονες του Μ. Κωνσταντίνου για την θεμελίωση της Ροτόντας του Ι.Ν. της Αναστάσεως, (βλ. εικ. 1).

Κατά την πρώτη αρχιτεκτονική φάση  το Πατριαρχείο επεκτείνεται  σε δύο πτέρυγες που γειτονεύουν αντίστοιχα με τη βόρεια ρωμαϊκή Decumanus και τη δυτική Cardo. Την άποψη αυτή στηρίζει ο διαπρεπής αρχαιολόγος βασιζόμενος εις το “Ὁδοιπορικόν τῆς Αἰθερίας”, όπου αναφέρεται η συνεχή παρουσία του Επισκόπου Ιεροσολύμων σε όλες τις τελετές εντός του Ναού της Αναστάσεως μέρα και νύκτα καθώς και στα  αρχαιολογικά και αρχιτεκτονικά ευρήματα  όπως  κεραμεικά, αρχιτεκτονικά μέλη, η θέση του κεντρικού κλιμακοστασίου του Πατριαρχείου, υπολείμματα από τις αυθεντικές τοιχοποιίες, στοιχεία που βοηθούν στην μορφολογική και την αρχιτεκτονική αποκατάσταση του αρχικού κτιρίου. Κατά την χρονική περίοδο 1960-80, όπου και θα πραγματοποιηθούν οι σημαντικότερες αναστηλωτικές επεμβάσεις στην νεότερη οικοδομική ιστορία του μνημείου, θα προκύψουν νέα στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με την  αρχιτεκτονική του “Επισκοπείου.”

Κατά την πρώτη οικοδομική φάση γνωρίζουμε ότι αυτό καλύπτεται με ξύλινη οροφή και βυζαντινούς κεράμους , ενώ αργότερα μετά την καταστροφή των Κωνσταντινείων οικοδομημάτων από του Πέρσες (614μ.Χ.) *(1), το Πατριαρχείο θα επισκευαστεί από τον Πατριάρχη Μόδεστο σε συνεργασία με τον Ιωάννη τον Ελεήμονα  Πατριάρχη  Αλεξανδρείας (609-620), *(2) και η οροφή του θα αντικατασταθεί από χαμηλές λίθινες αψίδες, που στην συνέχεια κατά την οικοδομική επέμβαση του 11αι., από τους αυτοκράτορες του Βυζαντίου, αυτές θα αντικατασταθούν με σταυροθόλια. Κατά τις οικοδομικές λοιπόν αυτές επεμβάσεις το  Πατριαρχείο διευρύνεται και  επεκτείνεται από βορρά προς νότο, καταλαμβάνοντας έτσι την εξωτερική περίμετρο της ροτόντας από βορρά πρός νότο σχεδόν κατά  το 180 ο  περίπου. μέχρι τον 11ο αι.

Η ανάγκη ίδρυσης πατριαρχικού ναού στο όνομα των Αγίων ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης θα προκύψει μετά την καταστροφή της βασιλικής του Ι.Ν. της Αναστάσεως από τους Πέρσες. Μέχρι τις αρχές του 7ου αι. οι πατριαρχικές τελετές πραγματοποιούνται μέσα στην βασιλική του Αγίου Κωνσταντίνου στον Ι.Ν. της Αναστάσεως. Η πρόσβαση στον Ιερό Ναό ήταν άμεση και αποκλειστική  από το Πατριαρχείο που ευρίσκετο πάντοτε στην Β.Δ. πλευρά της ροτόντας. Επίσης μιά δεύτερη πρόσβαση που οδηγούσε απ’ ευθείας στην ροτόντα του Ι.Ν. της Αναστάσεως πρόσφατα αποκαλύφθηκε με τις επισκευές στον φούρνο του Πατριαρχείου. Η πρόσβαση αυτή αποτελείται από ένα λίθινο κλιμακοστάσιο του 4ου αι., που οδηγούσε μέσα στην ροτόντα  και ειδικά στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται τα κελλιά των Κοπτών, στο δυτικό τμήμα του Ιερού Κουβουκλίου. Μετά την καταστροφή της βασιλικής του Αγίου Κωνσταντίνου από τους Πέρσες τον 7ο αι. και μέχρι τον 9ο αιώνα δεν έχουμε γραπτές μαρτυρίες για την ίδρυση ναού αφιερωμένου στον Άγιο Κωνσταντίνο. Από τις αρχαιολογικές έρευνες στην εξωτερική περίμετρο της ροτόντας  γίνεται φανερό ότι μετά την κατεδάφιση της ροτόντας από τους Πέρσες μέχρι το ύψος της γαλαρίας των Λατίνων, θα προκληθεί στην περιοχή αυτή ένα τεράστιο χάσμα. Μετά τον 8ο αι. θα κατασκευαστούν σε επαφή με την ημικατεστραμμένη ροτόντα πολλά κελλιά, που πολλά εξ αυτών θα έχουν θέα στο εσωτερικό της ροτόντας και ειδικά τον Πανάγιο Τάφο. Η οικοδομική επέμβαση του Μοδέστου (632-634)  και στην συνέχεια των βυζαντινών αυτοκρατόρων θα προκαλέσει την μερική κατεδάφιση των κελλιών αυτών και την αποκατάσταση της ροτόντας μέχρι το αρχικό  ύψος που είχε κατά τον 4ο αι. Είναι βέβαιο ότι την περίοδο αυτή, η έδρα του Πατριαρχείου βρίσκεται ακόμα στην ΒΔ πλευρά της ροτόντας, παράλληλα δε παρατηρούμε  μία έντονη  οικοδομική δραστηριότητα και επέκταση  του Πατριαρχείου  πρός την ΝΔ πλευρά που έχει σημεία αναφοράς το decumano και την ροτόντα και που αναπτύσεται-εξελίσσεται σε επαφή πάντοτε με την εξωτερική περίμετρο του τυμπάνου της.

Η οικοδομική αυτή εξέλιξη των πατριαρχικών οικοδομημάτων είναι παράλληλη με τις εργασίες αποκατάστασης της ροτόντας από τον πατριάρχη Μόδεστο, που θα συνεχιστεί και θα ολοκληρωθεί με τις επεμβάσεις των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Μεταξύ των κελλιών που είχαν κατασκευαστεί στην περιοχή αυτή και ήταν  προσκολλημένα στο τύμπανο της ροτόντας, μερικά από αυτά, όπως αναφέρεται παραπάνω, είχαν άμεση οπτική επικοινωνία με το εσωτερικό της ροτόντας δια μέσου παραθύρων. Απόδειξη αυτού αποτελούν τα μέχρι σήμερα διασωθέντα παράθυρα στο εσωτερικό του ναού του Αγίου Κωνσταντίνου καθώς και ένα παράθυρο του κελλίου που βρέθηκε κατά την διάρκεια των εργασιών συντήρησης του φούρνου, όπου αυτό διατηρείται μέχρι σήμερα σε άριστη κατάσταση και είχε θέα μέσα στον ναό της Αναστάσεως (Εικ.26, 31). Οι σημερινοί εσωτερικοί πεσσοί του Αγίου Κωνσταντίνου που σημειώνονται με τα γράμματα Α, Β, C, D, αποτελούν κτιριολογικά την ισόγειο κατασκευή των κελλίων αυτών (Εικ. 23 ).

Τα κελλιά αυτά ήταν ανεπτυγμένα σε 2 ορόφους με ισόγειο και καταλάμβαναν όλη την εξωτερική επιφάνεια του τυμπάνου της ροτόντας, αποκρύπτοντας την ημικατεστραμμένη εικόνα της. Τα κελλιά αυτά, ευάλωτα στους σεισμούς, στους Άραβες κατακτητές και στις συνεχείς οικοδομικές επεμβάσεις των βυζαντινών αυτοκρατόρων, θα επισκευαστούν επανειλλημμένα (με διάταγμα που προκάλεσε ο πατριάρχης Νεκτάριος  1660-1669), θα διασωθούν και έτσι θα αποτελέσουν τις βάσεις για την οικοδομική εξέλιξη και ανάπτυξη της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου. (Εικ. 22,24 ).

Τον πρώτο  λοιπόν οικοδομικό  πυρήνα της εκκλησίας αυτής αποτελεί  το σημερινό ιερό του ναού που καλύπτεται με καμάρα. Ο χώρος αυτός βρίσκονταν στον Πρώτο όροφο της ΒΔ γωνίας  του βυζαντινού Πατριαρχείου και στην πτέρυγα που εφαπτόταν με την ροτόντα και επικοινωνούσε με τον Ι.Ν. της Αναστάσεως. Κατά πάσα πιθανότητα ο καμαροσκεπής αυτός χώρος απετέλεσε τον πρώτο πατριαρχικό ναό, στον οποίο είχαν πρόσβαση η Αγιοταφική Αδελφότητα  από τον κλειστό εξωτερικό διάδρομο στον οποίο είχαν πρόσβαση τα κελλιά των πατέρων του Ι ου ορόφου. ( βλ. αναπ.  σ. ).

Κατά τον 9ο αι. έχουμε την πρώτη  περιγραφή του Πατριαρχειου από τον μοναχό Επιφάνιο που τοποθετεί αυτό στά δώματα του Αγίου Ιακώβου (…….πλησίον αυτής  εστι το Πατριαρχείον… κάτωθεν του Πατριαρχείου εστι ανεθρονίαστον εκκλησία…) (Εικ.2 )

Τον 9ο λοιπόν αιώνα βλέπουμε ότι η ανάπλαση και η επέκταση του Πατριαρχείου θα φθάσει και θα ολοκληρωθεί πάνω από τα δώματα του Αγίου Ιακώβου. Από ελάχιστες ιστορικές πηγές  έχουμε επίσης την σπουδαία πληροφορία ότι το  Πατριαρχείο επικοινωνούσε με τον Ι.Ν. της Αναστάσεως διά μέσου εσωτερικής  σκάλας, από την οποία κατέρχεται ο Πατριάρχης κατά τις διάφορες τελετές συνοδευόμενος από το  Τάγμα των Σπουδαίων.

“Πρόκειται περί του  σημερινού  λίθινου  κλιμακοστασίου  που οδηγούσε στο αίθριο του Αγίου Ιακώβου και στην συνέχεια δια μέσου του σημερινού παρεκκλησίου των τεσσαράκοντα Μαρτύρων στον Ι. Ναό της Αναστάσεως  Στον βόρειο τοίχο του παρεκκλησίου αυτού βρέθηκε το 2000 και η είσοδος που οδηγούσε στο περιστροφικό κλιμακοστάσιο του κωδωνοστασίου. Η πρόσβαση λοιπόν αυτή του Πατριαρχείου στον Ι.Ν. της Αναστάσεως θα ακυρωθεί τον 12 αι. από τους Σταυροφόρους, με την οικοδόμηση του κωδωνοστασίου, οπότε θα κατασκευαστεί και η σημερινή είσοδος. Η κατασκευή  λοιπόν του κωδωνοστασίου  από τους Σταυροφόρους θα ακυρώσει την είσοδο πρός το εσωτερικό του ναού, καθώς επίσης θα καταστρέψει το βυζαντινό σημαντροστάσιο που ευρίσκετο πάνω από την είσοδο, σύμφωνα με την μαρτυρία του Άραβα  Idrisi ( βλ. egh.locorum sanctorum ). Στο εσωτερικό του  παρεκκλησίου των 40 μαρτύρων το 1999, κατά την διάρκεια έρευνας των θεμελείων του κωδωνοστασίου, θα αποκαλυφθεί μεγάλος αριθμός ανθρώπινων σκελετών”.

Από την μαρτυρία αυτή συμπεραίνουμε ότι και τον 9 ο αι. το Πατριαρχείο εκτελεί τις τελετουργικές  και θρησκευτικές του ανάγκες στον Ι.Ν. της Αναστάσεως, με τον οποίο έχει άμεση πρόσβαση, παράλληλα δε θα πρέπει να υφίσταται ναός (παρεκκλήσιο) αφιερωμένος στον Άγιο Κωνσταντίνο. Σχετικά με την θέση του Πατριαρχείου έχουμε πληροφορίες και από τον Ρώσο ηγούμενο Δανιήλ (1106-1107), πού επισφραγίζουν την τοποθεσία του:  “ενταύθα εις την υπέρτατην οροφήν ευρίσκονται ευρύχωρα οικήματα, όπου ο Πατριάρχης κατοικεί…”  (Εικ.2).

(*1) Το οικοδομικό συγκρότημα του Πατριαρχείου θα υποστεί σοβαρές ζημιές και σειρά καταστροφών και επεμβάσεων κατά τα έτη 614 μ.Χ., 637 μ.Χ, 936 μ.Χ.,  969 μΧ. και 1009 μ.Χ. από Πέρσες, Άραβες, Σαρακηνούς και από τον Χαλίφη Χάκεμ το 1000, θα αναστηλωθεί, όπως και οι άλλοι βυζαντινοί Ναοί της Ιερουσαλήμ από τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες κατά την περίοδο 1024-1048 μ.Χ. Τότε υπογράφεται συνθήκη μεταξύ του βυζαντινού αυτοκράτορα  Ρωμανού του Γ’ του Αργυρού (1028–1034) και των Αράβων και στην συνέχεια ενισχύονται οικονομικά οι οικοδομικές δραστηριότητες από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες Μιχαήλ Παφλαγόνα (1034–1041) και Κωνσταντίνο  Μονομάχο, (1042–1050).

(*2) “Αναφέρεται έν προκειμένω, ότι ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Ιωάννης ό Ελεήμων έβοήθησε τα μέγιστα ύπέρ τής άνοικοδομήσεως τού Πανίερου Ναού της Αναστάσεως , πρό δέ τόν σκοπόν αυτόν απέστειλε είς Ίερουσαλήμ  1000 εργάτας μετά 1000 χρυσών νομισμάτων, 1000 σάκκους σίτου, 1000 ράβδους σιδήρου και έτερα χρειώδη δια την έναρξιν του άναληφθέντος άναδημιουργικού έργου” … ( Ιακώβου Καπενέκα, Οι Αγιοι Τόποι….1982, σελ.134).

Η πληροφορία  που έχουμε από τον ανώνυμο  περιηγητή  περί το 1400, σχετική με την περιγραφή της εκκλησίας  του Αγίου Ιακώβου και των τριών παρεκκλησίων (“…επ΄αυτών και άνωθεν είναι το Πατριαρχείον…” ) (*3) είναι περισσότερο κατατοπιστική αναφορικά  με την τοπογραφία του Πατριαρχείου. Την αυτή θέση υποδεικνύει και ο Περδίκκας κατά την περιγραφή των Αγίων Τόπων εις το οδοιπορικό του (1253-1254). Από τις ιστορικές αυτές περιγραφές, σε συνδυασμό με την αρχαιολογική και αρχιτεκτονική  έρευνα της σημερινής οικοδομικής κατάστασης,  μπορούμε να καταλήξουμε σε ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την μορφολογία και την αρχιτεκτονική που είχε το Πατριαρχείο κατά τους βυζαντινούς χρόνους και την οικοδομική εξέλιξη της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου που ήταν στενά συνδεδεμένη με αυτό καθώς και με τον Ι.Ν. της Αναστάσεως ( Ροτόντα ).

Το Πατριαρχείο λοιπόν κατά τους βυζαντινούς χρόνους ( 9ος – 10ος αι.), ακολουθώντας πάντοτε την αρχική οριοθέτησή του, εκτείνεται  οικοδομικά σε τρεις  κατευθύνσεις, μία πτέρυγα από βορρά πρός νότον, όπου εφάπτεται κάθετα στον εξωτερικό κύλινδρο της ροτόντας,  μία πτέρυγα  παράλληλη πρός τον κατα μήκος άξονα του ναού  από Ανατολάς πρός δυσμάς, πάνω από την εκκλησία του Αγίου Ιακώβου και μία πτέρυγα κάθετη στο τύμπανο της ροτοντας, σχηματίζοντας μεταξύ τους κτιριολογικά ορθή γωνία 90 μοιρών και σχήμα Π. (Εικ. 24, 25).

Το δάπεδο του Πατριαρχείου θα πρέπει να ήταν ξύλινο, κατασκευασμένο με ξυλοδοκούς  πακτωμένους στους εξωτερικούς τοίχους. Με τον σεισμό του 1546, οι αδύναμες αυτές κατασκευές θα καταστραφούν και τα ξύλινα φατνώματα θα αντικατασταθούν από λίθινα σταυροθόλια και καμάρες με τις οικοδομικές  επεμβάσεις του 16 ου αι. Με τις νέες αυτές επεμβάσεις το ύψος των ορόφων του Πατριαρχείου θα μειωθεί αισθητά, γεγονός που γίνεται άμεσα αντιληπτό στο νότιο παράθυρο του Αγίου Ιακώβου, που βλέπει μέσα στον ναό, όπου η καμάρα της οροφής της παλαιάς τραπεζαρίας καλύπτει τμήμα του ανώτερου γλυπτού διακόσμου του παραθύρου αυτού. Στην πτέρυγα που βρίσκεται πάνω από τον Άγιο Ιάκωβο υπήρχε  η αίθουσα τελετών με πλούσιο μωσαϊκό δάπεδο, που θα αποκαλυφθεί κατά την ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή αυτή το 1996 ( Εικ.7 ), ενώ το 2001 θα ερευνηθεί η παράλληλη πτέρυγα πάνω από το παρεκκλήσιο των 40 μαρτύρων, η οποία θα κατεδαφιστεί τον 13ο αι. εκ θεμελίων, προκειμένου να κατασκευαστεί το σημερινό κωδωνοστάσιο.

Σύμφωνα πάντοτε με τα αρχαιολογικά ευρήματα, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το σύστημα δόμησης του κτιρίου του Πατριαρχείου ήταν το κλασικό βυζαντινό μεικτό σύστημα (πλίνθοι και λίθοι). Ήταν διόροφη κατασκευή  με ευρύχωρο εξωτερικό κλειστό διάδρομο που εκτεινόταν σε ολόκληρη την δυτική όψη, ενώ ο άνωθεν κείμενος όροφος στηριζόταν πάνω στην κιονοστοιχία του ισογείου. Ο ισόγειος χώρος είχε  άμεση είσοδο και βασική επικοινωνία με πρόσβαση  στην χριστιανική οδό ( decumanus ), με την οποία βρισκόταν υψομετρικά στο ίδιο επίπεδο ( Εικ. 24 ). Με την εγκατάσταση των Σταυροφόρων εις τους Αγίους Τόπους το 1099, οι Λατίνοι θα καταλάβουν το βόρειο τμήμα του Πατριαρχείου και θα παραμείνουν μέχρι την εκδίωξη των Σταυροφόρων από την Ιερουσαλήμ, το 1187,  από τον Σαλάχ Εδδίν, οπότε και το οικοδόμημα αυτό θα μετατραπεί σε ιεροδιδασκαλείο ¨Χάνκε¨.

Ο χώρος  όπου οι Σταυροφόροι θα κατασκευάσουν το κωδωνοστάσιο αποτελούσε πτέρυγα του Πατριαρχείου  και  ήταν εδώ εγκαταστημένο και το βυζαντινό σημαντροστάσιο σύμφωνα με τα στοιχεία που ήρθαν στο φως κατά τις αναστηλωτικές επεμβάσεις του κωδωνοστασίου το 2001.  Ο νέος ηγέτης θα επιτρέψει την επανεγκατάσταση των Ορθοδόξων Πατριαρχών εις το παλαιό Επισκοπείο ” πάνω από την εκκλησία του Αγίου Ιακώβου”  που, όπως μας πληροφορούν οι περιγραφές, ήταν καλά οργανωμένο με πολλά κελλιά, αίθουσα υποδοχής  και πατριαρχική  κατοικία “…άνωθεν δε αυτών των εκκλησιών είναι τα πατριαρχικά κελιά κολλημένα εις τούς τοίχους αυτών των εκκλησιών (40μαρτύρων, Μυροφόρων, Αναστάσεως), (Εικ. 2,24 ) και έχει ένα  παραθύριον εις το κελλίον του Πατριάρχου πού κοιτάζει μέσα εις τον Άγιον Ιάκωβο… έμπροσθεν δε του Πατριαρχικού κελλίου είναι το Συνοδικόν του Πατριαρχείου…” Εδώ διαμένει και ο Πατριάρχης  Δωρόθεος Α΄(1376-1417).  

Μέσα από τις ιστορικές αυτές μαρτυρίες βλέπουμε ότι κατά τον 13ο  αι. σταματά η άμεση πρόσβαση του Πατριαρχείου με τον Ι.Ν. της Αναστάσεως ( Με την κατασκευή του κωδωνοστασίου και την καταστροφή του σημαντροστασίου στην βόρεια πτερυγα του Πατριαρχείου ) και δημιουργείται η ανάγκη ίδρυσης  πατριαρχικού ναού  αφιερωμένου στον Ἁγιο Κωνσταντίνο. (Το Πατριαρχείο αυτό θα καταστραφεί από τον σεισμό του 1546 και θα εγκαταληφθεί, θα παραμείνει μόνο ένα τμήμα της ισογείου  πτέρυγος). Ο  ναός αυτός θα οικοδομηθεί  κάθετα,  εφαπτόμενος στην περιφέρεια της ροτόντας  με τον κεντρικό  άξονα παράλληλο της δυτικής πλευράς του Κωδωνοστασίου του Ι.Ν. της Αναστάσεως (το σημερινό Ιερό του ναού), ( Εικ.22 ).

Η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου αναφέρεται για πρώτη φορα, στον ορισμό του Σουλτάνου Σελήμ ( 1517 ) προς τον Πατριάρχη Δωρόθεον Β΄( 1503-1537)  ( την εν τοις Πατριαρχείοις Εκκλησίαν της Αγίας Ελένης και την Αγία Θέκλαν….). Με διάταγμα που έλαβε ο Πατριάρχης Δοσίθεος Β΄( 1503-1537 ), κατασκευάστηκε η γέφυρα που συνδέει τα δύο οικοδομικά τετράγωνα που διασχίζονται από την χριστιανική οδό. ( Εικ.20,21) Έτσι θα πραγματοποιηθεί η οικοδομική επικοινωνία  μεταξύ των δύο ναών, της Αγίας Θέκλας και του Αγίου Κωνσταντίνου,  καθώς και των κελλίων αυτών. Το μνημείο αυτό θα υποστεί στην οικοδομική του ιστορία πολλές επεμβάσεις που προκάλεσαν την διεύρυνση του αρχικού πυρήνα και την σύνδεσή του με το εκκλησιαστικό συγκρότημα του Μ. Κων/ντίνου. (βλ.αρχιτεκτονική τεκμηρίωση).

Ο Πατριάρχης Σωφρόνιος Δ΄( 1579-1608), το 1599  θα προβεί στην διεύρυνση του Ναού μετά από σουλτανικό  διάταγμα  και στην συνέχεια θα συνεχίσει τις εργασίες ο Πατριάρχης Θεοφάνης Γ’ (1608- 1644 ) μετά το 1612 με φιρμάνι του Μεχμέτ Α’ (22 Σεβαλ 1023 -1614 ).  Άλλες οικοδομικές εργασίες θα γίνουν και επί της Πατριαρχίας των Π. Παϊσίου (1645-1660 ), του Π. Νεκταρίου (1660-1669), με φιρμάνι του σουλτάνου Σουλείμάν Β’ (αρχ.τζεμάζιλ-αχχίρ 1096- 1668 ), του Π.ατριάρχου Δοσιθέου (1669-1707), το 1794  από τον Καραγιάννη έμπορο  από την Βενετία, “Βεβαίως δεν υστερεί και η οικονομική συνεισφορά μεμονωμένων ευεργετών  και ώς παράδειγμα αναφέρω τον διαπρεπή έμπορο Καραγιάννη από την Ελληνική κοινότητα της Βενετίας” (1723-1733) (Εικ.3) με φιρμάνι του Σουλτάν Μαχμούτ Α’ το 1732, επί Πατριαρχίας Μελετίου (1731-1737) που επιτρέπει τις επισκευές στα μοναστήρια. Η επέμβαση αυτή θα πρέπει να πραγματοποιήθηκε με φιρμάνι του σουλτάν Μαχμούτ α΄ (μέσα τζεμαζιλ -εββέλ 1144/1731 ). Το 1795 από τον Πατριάρχη Ἁνθιμο (1788-1808)  θα κατασκευαστεί ο νάρθηκας του ναού, στην θέση του σημερινού, που ήταν κατασκευασμένος από μπαγδάτι και ήταν καλυμμένος με κεραμοσκεπή (Εικ.9,15,18,19 ). Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι υπήρχε προηγουμένως ανοικτή αυλή.

Στην συνέχεια το 1898 από τον Πατριάρχη Γεράσιμο πραγματοποιήθηκαν ανακαινιστικές εργασίες σύμφωνα με την σκαλιστή  επιγραφή στο υπέρθυρο της εισόδου: “Ανεκαινίσθη ο ιερός ούτος ναός δαπάναις του Ιερού Κοινού του Π. Τάφου επί Πατριάρχου Γερασίμου, έτους σωτηρίου 1893”.

Με την επέμβαση αυτή η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου θα αποκτήσει και την σημερινή τελική της μορφή, φθάνοντας στο μέγιστο δυνατό μήκος επέκτασής της. Τέλος, επί Πατριαρχίας Βενεδίκτου Α ΄(1957-1980) θα κατασκευαστεί το σημερινό κωδωνοστάσιο  πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού, αλλάζοντας έτσι θέση και προσανατολισμό από την αρχική του θέση που ήταν πάντα πρός τα δυτικά, θα αντικατασταθεί  επίσης ο κεραμοσκεπής νάρθηκας του  1795 με τον σημερινό από οπλισμένο σκυρόδεμα και θα γίνουν καλλωπιστικές εργασίες  (Εικ.22, βλ.ΦΑ ).

Η οικοδομική αυτή εξέλιξη του μνημείου πραγματοποιήθηκε με άξονα αναφοράς την εξωτερική περίμετρο της ροτόντας του Ι.Ν. της Αναστάσεως. Ο κάνναβος της κάτοψης του ναού που καταλαμβάνει μια έκταση περ. 322 μ2, είναι ακανόνιστος και πολύπλοκος, διότι έχει  προσαρμοστεί στην υπάρχουσα κατάσταση  με την χρήση σταυροθολίων και αψίδων (βλ αρχιτεκτονική τεκμηρίωση), που κατασκευάστηκαν πάνω σε αρχαιότερες βάσεις πεσσών, προερχόμενες από την κατεδάφιση ή την βίαια καταστροφή κελλιών που είχαν κατασκευαστεί  πάνω στην εξωτερική ΝΔ επιφάνεια του τυμπάνου της ροτόντας μετά τον 8ο αι.

Μετά την καταστροφή της Ροτόντας από τους Πέρσες το 614 μ.Χ.,το κυκλικό τύμπανο θα κατεδαφιστεί από τους εισβολείς μέχρι ενός ύψους όπου την περαιτέρω κατεδάφιση αυτού θα την εμποδίσει η μεγάλη συσσώρευση μπάζων. Στην συνέχεια, πρίν από την αναστηλωτική επέμβαση του Πατριάρχη Μόδεστου, πολλά κελλιά θα οικοδομηθούν σε επαφή με την εξωτερική επιφάνεια (περίμετρο) της ροτόντας. Τα κελλιά αυτά θα κατασκευαστούν  χωρίς καμιά οικοδομική οργάνωση, το ένα δίπλα στο άλλο, σε ύψος δύο και τριών ορόφων, με ανοίγματα που θα βλέπουν στο εσωτερικό της ροτόντας καθώς και προσβάσεις , (Βλ. Εικ24 ).

Η  θέα του κατεστραμμένου Πανάγιου Τάφου στο κέντρο της ροτόντας θα αποτελέσει τον πόλο έλξης και του προσανατολισμού της οικοδόμησης  των κελλιών αυτών, που παράλληλα η παρουσία τους  θα επουλώσει το μεγάλο αυτό οικοδομικό τραύμα που είχε προκληθεί στο συγκρότημα της βασιλικής του Μ.Κωνσταντίνου.

Η οικοδομική επέμβαση του 7ου αι. απο τον Πατριάρχη Μόδεστο θα αποκαταστήσει το ημικατεστραμμένο τύμπανο της ροτόντας, χωρίς να προκαλέσει την καταστροφή των κελλιών αυτών. Απόδειξη αυτού αποτελεί η αποκάλυψη του κελλιού δίπλα στον φούρνο του Πατριαρχείου (εικ.26, 31), όπου η επέμβαση του 7ου αι. όχι μόνο δεν κατέστρεψε το κελλί αυτό, αλλά το διατήρησε  ανέπαφο  μέχρι σήμερα.

Στο κέντρο της κάτοψης του Ι.Ν. του Αγίου Κωνσταντίνου που πιθανότατα αυτό αποτελεί και τον αρχικό πυρήνα της εξέλιξης του μνημείου, υπάρχει ο τρούλλος που στηρίζεται  πάνω στα κεντρικά σταυροθόλια. Ο τρούλλος αυτός εξέχει πάνω από το σημερινό δώμα του Ι.Ν. της Αναστάσεως και επενδύεται σε όλη την εξωτερική επιφάνειά του με χαλυβοελάσματα (Βλ. ΦΑ). Η επέμβαση αυτή ανάγεται στις αρχές του αιώνα (περ. 1919), που  πραγματοποιήθηκε με σκοπό την αντοχή και προστασία του νέου μεταλλικού τρούλλου από μελλοντικούς σεισμούς και τα όμβρια ύδατα. Ο τρούλλος αυτός θα κατασκευαστεί  μετά την καταστροφή του λίθινου τρούλλου του 17ου αι. από τον σεισμό του 1834. Μετά την καταστροφή του τρούλλου αυτού, ο ναός θα παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς τρούλλο (Βλ. Εικ. 15,18.19), μέχρι το πρώτο μισό του 20ου αι., όπου με την τεχνική συμετοχή της τότε Αγγλικής κυβέρνησης  θα κατασκευαστεί ο μεταλλικός.

Με την επέμβαση του 2011 θα αφαιρεθεί ο μεταλλικός τρούλλος που είχε σχεδόν αποσυντεθεί  από τις καιρικές συνθήκες και θα ανοικοδομηθεί ο σημερινός, που είναι αντίγραφο του αρχικού λίθινου του 17ου αι. Εξωτερικά ο ναός, στα μέσα του 19ου αι., θα καλυφθεί με επιχρίσματα, προκειμένου να προστατευτεί η εξωτερική λιθοδομή από την υγρασία. Οι πολλαπλές οικοδομικές επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο μνημείο αυτό κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, με χαρακτηριστικό γνώρισμα την εκτεταμένη χρήση της πέτρας  Naqab (arenaria από την περιοχή της Βηθλεέμ), είχε σαν αποτέλεσμα να καταστήσει το μνημείο ευάλωτο στα προβλήματα της υγρασίας. (Βλ.ΦΑ).

Η πέτρα αυτή, από την οποία  ο ναός κατά το μεγαλύτερο μέρος είναι κατασκευασμένος, συγκρατεί μεγάλη ποσότητα  υγρασίας,  έχει δε όμως το πλεονέκτημα ότι  είναι εύκολη στην εξόρυξη και την επεξεργασία.

Τον Μάιο του 1719  ξεκίνησε η κατεδάφιση του τελευταίου ορόφου του  κωδωνοστασίου του Ι.Ν. της Αναστάσεως που είχε πληγεί από τον καταστρεπτικό σεισμό του 1546. Η επέμβαση αυτή που έγινε υπό την επιστασία του Νεοφύτου τελείωσε τον Μάρτιο του 1720. Aπό την κατεδάφιση αυτή πολλά αρχιτεκτονικά μέλη  θα  εντοιχιστούν σε γειτονικά  κτίσματα  και ειδικά στην εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης,  όπου τρεις κίονες με τις βάσεις τους διακοσμούν  σήμερα τους κεντρικούς πεσσούς του Ναού,  τοποθετημένοι στις γενέσεις των αψίδων (βλ.εικ.5). Άλλοι δύο κίονες, ιδίων διαστάσεων, σε μάρμαρο προκονησίου που προέρχονται από το κωδωνοστάσιο, διακοσμούν σήμερα την αρχή της λίθινης σκάλας καθόδου από τον Άγιο Κωνσταντίνο πρός την εκκλησία του Αγίου Ιακώβου. Επίσης άλλοι δύο όμοιοι κίονες διακοσμούν και στηρίζουν το σιδηρούν κιγκλίδωμα του κλιμακοστασίου έμπροσθεν του κτιρίου της Γράφουσας. Οι κίονες αυτοί έχουν υποστεί δευτερογενή καλλιτεχνική επεξεργασία από τους ίδιους λιθοξόους που φιλοτέχνησαν τον καλλιμάρμαρο διάκοσμο της εισόδου στον Άγιο Κωνσταντίνο στην οικοδομική επέμβαση του 1790 από τον Ελληνοβενετό φιλέλληνα Καραγιάννη.

Το μνημείο αυτό, επειδή έχει υποστεί πολλές οικοδομικές επεμβάσεις,   θα πρέπει   στον οικοδομικό οργανισμό του να έχουν ενσωματωθεί  και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη, προερχόμενα από το κωδωνοστάσιο,  που σήμερα αυτά παραμένουν  αθέατα κάτω από τα νεώτερα επιχρίσματα, που καλύπτουν τις εσωτερικές επιφάνειες του ναού. Την άποψη αυτή την δεχόμαστε όχι μόνο από τις γραπτές πληροφορίες, αλλά και για το λόγο που πολλές φορές το Πατριαρχείο κατόρθωνε να αποκτά ταυτόχρονα, από την Τουρκική κυβέρνηση, υψηλούς ορισμούς επισκευών  και για τα δύο αυτά μνημεία.

Η πτώση του κωδωνοστασίου από τον καταστροφικό σεισμό (MagnitudeML 7.2) που συνέβη την 14 Ιανουαρίου και ώρα 12η μεσημβρινή  του 1546, και στην συνέχεια άλλων τριών μετασεισμών μέσα στο ίδιο έτος, (Ν.Ambraseys and I.Karcz, The earthquake of 1546 in the Holy Land )  φαίνεται ότι δεν είχε προκαλέσει μόνο  την καταστροφή του τρούλλου της εκκλησίας του Αγίου Ιακώβου, αλλά θα πρέπει να είχε προκαλέσει ανεπανόρθωτες ζημίες και στα γειτονικά κτίσματα του Πατριαρχείου. Διερευνητικές τομές πού έγιναν στα δώματα της εκκλησίας του Αγίου Ιακώβου  το 1996 κατά την διάρκεια στερεωτικών εργασιών, προκειμένου να αφαιρεθούν οι μεταλλικές αντηρίδες  στο νότιο τοίχο του ναού, έφεραν στο φως ένα μεικτό ψηφιδωτό δάπεδο από λευκές λίθινες ψηφίδες (2 εκ. περίπου) και μαρμαροθετήματα που τοποθετείται χρονολογικά μεταξύ 9^ου και 10^ου αι. (Εικ. 6 ).

Η  κατεδάφιση και η απομάκρυνση των ερειπίων από την περιοχή αυτή, θα δημιουργήσει έναν  μεγάλο  ακάλυπτο  χώρο,  που μέσα σε αυτόν, το ψηφιδωτό αυτό δάπεδο που ανήκει στο Πατριαρχείο, θα παραμείνει εκτεθειμένο και ακάλυπτο.   Ο χώρος αυτός στη συνέχεια θα επιστρωθεί από ένα καλά συμπυκνωμένο είδος “κουρασάνι” πάχους 20 εκ. (λεπτό χώμα, καρβουνόσκονη, ασβέστης) σε δύο στρώσεις, προκειμένου να προστατευτεί η εκκλησία του Αγίου Ιακώβου από την διείσδυση των όμβριων υδάτων. Με την τεχνική αυτή της επέμβασης που συναντήσαμε και στα δώματα του Αγίου Κωνσταντίνου (γνώριμη του 1763)  θα καλυφθεί οριστικά το ψηφιδωτό δάπεδο του Πατριαρχείου.

Οι οικοδομικές επεμβάσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στον Ι.Ν. του Αγίου Κωνσταντίνου στο σύνολο γενικοτέρων επεμβάσεων στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και στο Μοναστήρι του Ιερού κοινού, όπου σήμερα  αυτά αποτελούν  ένα ενιαίο και αναπόσπαστο οικοδομικό σύνολο, επικεντρώνονται  γενικά σε δύο μεγάλες χρονικές περιόδους  Α΄ (9^ος-12^ος αι.) και Β΄(16^ος-21^ος αι.), σύμφωνα με το παρακάτω διάγραμμα των σημαντικότερων οικοδομικών επεμβάσεων στην ιστορία του Πατριαρχείου.  Κατά την δεύτερη αυτή χρονική περίοδο παρατηρείται μια συνεχής οικοδομική δραστηριότητα, που αποτελεί και το πρώτιστο καθήκον του εκάστοτε Πατριάρχη, όπου το Πατριαρχείο και το Μοναστήρι υφίστανται σημαντικές κτιριολογικές μεταβολές, προσθήκες και επεκτάσεις, προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες στους τομείς της οικονομικής διαχείρισης, διοίκησης  και των δημοσίων σχέσεων, (εικ. 7).

Η  μαζική λοιπόν πλακόστρωση των δωμάτων με λίθινες πλάκες  στην περιοχή αυτή και κατ΄επέκταση στη συνέχεια σε ολόκληρο το μοναστήρι και στον Άγιον Κωνσταντίνο θα γίνει το 1763 από τον πατριάρχη Παρθένιο (1737-1766).  Στην υδατογραφία του Roberts που τοποθετείται χρονολογικά στις αρχές του 19^ου αι., διακρίνονται τα ερείπια του Πατριαρχείου αυτού στην Ν.Α. γωνία της εκκλησίας του Αγίου Ιακώβου. Διακρίνεται καθαρά το κατώτερο  τμήμα της Πατριαρχικής  οικοδομής, όπου εξείχε από τους κατακόρυφους τοίχους της εκκλησίας του Αγίου Ιακώβου, που στηρίζονταν πάνω σε λίθινα τοξίλια. (Εικ. 2 ). Την αρχιτεκτονική αυτή, που είναι πολύ συνήθης την εποχή  που οικοδομείται το Πατριαρχείο, πιθανότατα να έχει αντιγράψει στο έργο του, που είναι το κωδωνοστάσιο του Ιερού Ναού της Αναστάσεως  και ο άγνωστος  ελληνικής καταγωγής  από την Ρηνανία καλλιτέχνης  “Ιορδάνης”. Στην ίδια υδατογραφία  διακρίνονται και οι υψηλές αντηρίδες  στο νότιο τοίχο της εκκλησίας, που δικαιολογημένα  η παρουσία τους είχε σκοπό την εξουδετέρωση των λοξών ωθήσεων  από τον κεντρικό θόλο του ναού και τα υπερκείμενα φορτία  που είχαν προέλευση  από τα πατριαρχικά οικοδομήματα. Επίσης σπουδαία πληροφόρηση σχετικά με την οικοδομική του Πατριαρχείου πάνω στο δώμα του Αγίου Ιακώβου, έχουμε από την σπάνια γκραβούρα του Qyriak dellagreque.

Ο μεταλλικός τρούλλος του 1920 και η υπάρχουσα κατάσταση
( Πριν την επέμβαση του 2011-2013).

 

Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων κατα τον 8ο αι.

Διακρίνονται τα κελλιά που οικοδομήθηκαν στην εξωτερική
περίμετρο της Ροτοντας, μετα την καταστροφή της απο τους Πέρσες, αρχές 7ου αι.

Κάτω – Σχηματική αναπαράσταση του Πατριαρχείου κατα τον 9ο αι. από τον Δρ. Μητρόπουλο Θεοδόσιο (2010-2012).
Επάνω- Ίχνη κελλιών στο δώμα του Αγ.Κωνσταντίνου κατα την διάρκεια των επισκευών του ναού, το 2011.

(συνεχίζεται…)

Tήν Παρασκευήν 3^ην Μαρτίου 2023 ἔλαβε χώραν ἐν Ἱεροσολύμοις ἕν ἱστορικόν γεγονός, ὅπου τό ἔλαιον, τό ὁποῖον θά χρησιμοποιηθῇ διά τό χρῖσμα τῆς Αὐτοῦ Μεγαλειότητος τοῦ Βασιλέως Καρόλου Γ’ εἰς τήν Τελετήν Στέψεως Αὐτοῦ ἐν 6^ῃ Μαΐου 2023, ἡγιάσθη ὑπό τοῦ Μακαριωτάτου Πατρός ἡμῶν καί Πατριάρχου Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεοφίλου καί ἐν συνεχείᾳ ὑπό τοῦ Ἀγγλικανοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἐν Ἱερουσαλήμ Σεβασμιωτάτου  Hosam Naoum.

Ἀκολουθεῖ τό δελτίον τύπου, τό ἐκδοθέν ὑπό τῶν Ἀνακτόρων τοῦ Μπάκιγχαμ:

“Τό ἔλαιον τοῦ Χρίσματος, τό ὁποῖον θά χρησιμοποιηθῇ διά τό χρῖσμα τοῦ Μεγαλειοτάτου Βασιλέως ἐν 6^ῃ Μαΐου 2023, ἐτελέσθη ἐν Ἱερουσαλήμ σήμερον, Παρασκευήν 3^ην Μαρτίου 2023.

Ἡ ἀκολουθία ἔλαβε χώραν εἰς τόν Πανίερον Ναόν τῆς Ἀναστάσεως εἰς Ἱερουσαλήμ καί ὤραν 10.00 π.μ. (GMT+2).

Τό ἔλαιον ἡγιάσθη ὑπό τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεοφίλου Γ΄ καί τοῦ Ἀγγλικανοῦ Ἀρχιεπισκόπου εἰς Ἱερουσαλήμ, Αἰδεσιμοτάτου Χουσάμ Ναούμ.

Τό ἔλαιον ἔχει παρασκευασθῆ ἀπό ἐλαίας, αἱ ὁποῖαι συνελέγησαν ἐκ δύο ἐλαιώνων εἰς τό Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν, εἰς τήν  Μονήν τῆς Μαρίας τῆς Μαγδαληνῆς καί εἰς τήν Μονήν τῆς Ἀναλήψεως. Ἡ Μονή τῆς Μαρίας τῆς Μαγδαληνῆς εἶναι ὁ τόπος ταφῆς τῆς προμήτορος τῆς Αὐτοῦ Μεγαλειότητος, Πριγκιπίσσης Ἀλίκης τῆς Ἑλλάδος. Αἱ ἐλαῖαι συνεπιέσθησαν  εἰς μικρόν ἐλαιοτριβεῖον πλησίον τῆς πόλεως  Βηθλεέμ.

Τό ἔλαιον ἠρωματίσθη μέ αἰθέρια ἔλαια – σησάμι, τριαντάφυλλον, γιασεμί, κανέλαν, νερολί, βενζόην καί κεχριμπάριον – καθώς καί ἄνθη πορτοκαλιᾶς.

Τό ἔλαιον τῆς Στέψεως ἔχει τήν ἀρχήν αὐτοῦ εἰς τό ἔλαιον, τό ὁποῖον ἐχρησιμοποιήθη εἰς τήν Στέψιν τῆς Βασιλίσσης Ἐλισάβετ Β΄, ἡ σύστασις τοῦ ὁποίου χρησιμοποιεῖται ἐπί ἑκατονταετίας. Θά χρησιμοποιηθῇ ἐπίσης διά τό χρῖσμα τῆς Αὐτοῦ Μεγαλειότητος τῆς Συζύγου Βασιλίσσης.

Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τοῦ Canterbury εἶπεν:

Εὐθύς ἐξ ἀρχῆς τοῦ σχεδιασμοῦ τῆς Τελετῆς Στέψεως, ἦτο ἐπιθυμία μου νά παραχθῇ νέον Ἔλαιον Στέψεως, με χρησιμοποίησιν ἐλαιολάδου ἀπό τό Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν. Τοῦτο δηλώνει τόν βαθύν ἱστορικόν δεσμόν μεταξύ τῆς Τελετῆς Στέψεως, τήν Ἀγίαν Γραφήν καί τήν Ἁγίαν Γῆν. Ἀπό τούς ἀρχαίους βασιλεῖς ἕως σήμερον, οἱ μονάρχαι χρίονται μέ ἔλαιον ἐκ τοῦ ἡγιασμένου τούτου τόπου.  Ἐν ὄψει τῆς προετοιμασίας Στέψεως τοῦ Βασιλέως καί τῆς Συζύγου Βασιλίσσης, δέομαι ὅπως καθοδηγῇ καί ἐνισχύει αὐτούς τό  Ἅγιον Πνεῦμα”.

Ἐκ τῆς Ἀρχιγραμματείας

All captions start with: This photograph can not be used after Wednesday 31st MAY, 2023, without prior permission from the Patriarchate of Jerusalem and Buckingham Palace. Any questions relating to the use of the photographs should be first referred to Buckingham Palace before publication.

MANDATORY CREDIT: Patriarchate of Jerusalem/Buckingham Palace.

Editorial use only. The photograph is provided to you strictly on condition that you will make no charge for the supply, release or publication of it and that these conditions and restrictions will apply (and that you will pass these on) to any organisation to whom you supply it. There shall be no commercial use whatsoever of the photographs (including by way of example only) any use in merchandising, advertising or any other non-news editorial use. The photographs must not be digitally enhanced, manipulated or modified in any manner or form.

All captions end with: Picture date: Friday MARCH 3, 2023. PA Photo. The King will be anointed, blessed and consecrated with the oil by the Archbishop of Canterbury in a sacred ritual during his coronation on MAY 6. The anointing is the most sacred part of the coronation ceremony, and takes place before the investiture and crowning. The Archbishop anoints the sovereign on the hands, breast and head. See PA story ROYAL Coronation. Photo credit should read: Patriarchate of Jerusalem/Buckingham Palace/PA Wire.

Ἡ ἱστοσελίς τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων δημοσιεύει τήν ἀποσταλεῖσαν εἰς αὐτήν ἐπιστολήν τοῦ ἐκ Κερκύρας ἐλλογιμωτάτου Ἀρχιτέκτονος κ. Λεωνίδου Κόλλα, ἡ ὁποία ἀναφερεται εἰς τό ἔργον τῆς  Ἀναστηλώσεως  τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως κατά τά ἔτη 1961-1965, χορηγίᾳ τῆς εὐσεβοῦς πηγῆς τῆς Ἑλλάδος.

Τόν Ἀπρίλιον τοῦ 1961, ὁ κ. Κόλλας, ὑπηρετῶν εἰς τήν Διεύθυνσιν Ἀναστηλώσεων τῆς Γενικῆς Διευθύνσεως Ἀρχαιοτήτων καί Ἀναστηλώσεως τοῦ Ὑπουργείου Προεδρίας τῆς Ἑλλάδος, ἀπεστάλη ἀπό τόν Γενικόν Διευθυντήν, κ. Ἰωάννην Παπαδημητρίου, Πατριαρχοῦντος τότε τοῦ ἀειμνήστου Πατριάρχου Βενεδίκτου, διά νά ἀναλάβῃ ὑπό τήν ἰδότητά του ὑπηρεσίαν εἰς τό συσταθέν, τό 1958, κοινῇ ἀποφάσει τῶν τριῶν Μειζόνων Προσκυνηματικῶν Κοινοτήτων, Ἑλληνορθοδόξων,  Φραγκισκανῶν καί Ἀρμενίων Κοινόν Τεχνικόν Γραφεῖον, διά τήν Ἀναστήλωσιν τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως.

Ἡ ἐπιστολή τοῦ κ. Κόλλα καλύπτει ἕν κενόν εἰς τόν χῶρον τῆς ἱστοσελίδος τοῦ Πατριαρχείου, μή δυνηθείσης, λόγῳ φόρτου ἐργασίας καί ἐλλείψεως προσωπικοῦ, νά ἀναφερθῇ εἰς τάς ὑπογραφείσας ἱστορικάς Προσκυνηματικάς Συμφωνίας καί ἐπιτελεσθείσας λίαν ἐπιτυχῶς στερεωτικάς, συντηρητικάς καί ἀνακαινιστικάς ἐργασίας εἰς τόν Ναόν τῆς Ἀναστάσεως τήν περίοδον  1961-1965, ἐπί ἀοιδίμου Πατριάρχου Βενεδίκτου, ἀποτελούσας τόν πρόδρομον τοῦ ἐπιτελεσθέντος ἱστορικοῦ ἔργου τῆς ἀνακαινίσεως τοῦ ἱεροῦ Κουβουκλίου καί τῶν νῦν ἐπιτελουμένων ἐργασιῶν συντηρήσεως τοῦ δαπέδου τοῦ χώρου τῆς Ροτόντας καί τοῦ Ἑπτακαμάρου, τῇ εὐλογημένῃ πρωτοβουλίᾳ τοῦ νῦν Προκαθημένου Μακαριωτάτου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεοφίλου Γ’.

Εὐχαριστοῦντες θερμῶς τῷ κ. Κόλλᾳ, εὐχόμεθα αὐτῷ τήν χάριν τοῦ Παναγίου Τάφου πρός συνέχισιν τῆς ἐπιστημονικῆς Προσκυνηματικῆς ἐρεύνης διά τοῦ προσωπικοῦ αὐτοῦ ἀρχείου τῆς περιόδου 1961-1965, καθ’ ἥν ὑπηρέτησεν εἰς τό ἔργον.

Παραθέτομεν ἀναλυτικῶς αὐτούσιον τήν ἐπιστολήν ταύτην, πιέσατε ἐδῶ:

Ἐκ τῆς Ἀρχιγραμματείας