Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ
Τό ἑσπέρας τῆς Παρασκευῆς 9ης /22ας Ἀπριλίου 2022 9.00 μ.μ. (θερινήν ὥραν) ἤρχισεν εἰς τό Πατριαρχεῖον καί εἰς τόν Ναόν τῆς Ἀναστάσεως ἡ τελετή τοῦ Ἁγίου Ἐπιταφίου.
Κατ’ αὐτήν πρῶτον εἰς τό Καθολικόν τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως ἐψάλη ὁ Κανών τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, ὡς οὔσης τῆς τελετῆς ταύτης Ὄρθρου τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, «Κύματι θαλάσσης».
Τοῦ Κανόνος ψαλλομένου ἐνεδύθη διά πενθίμων ὡραιοτάτων ἀμφίων ὁ Προεξάρχων τῆς τελετῆς Μακαριώτατος Πατήρ ἡμῶν καί Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος καί οἱ Ἀρχιερεῖς καί Ἱερεῖς.
Μετά τοῦτο ἀπό τῆς Ὡραίας Πύλης τοῦ Καθολικοῦ ἤρξατο ἡ λιτανεία πρός τά δεξιά ἀπό τοῦ παρεκκλησίου τοῦ «Μή μου ἅπτου», δι’ ὅλων τῶν προσκυνημάτων κύκλῳ τοῦ Καθολικοῦ ἐξωτερικῶς, μετά μιᾶς δεήσεως εἰς ἕκαστον.
Ἅμα τῇ ἐντεῦθεν ἀνόδῳ εἰς τόν Φρικτόν Γολγοθᾶν ἀνεγνώσθη τό Εὐαγγέλιον τῆς Σταυρώσεως καί ἐλήφθη τό εἰλητόν τοῦ Ἐπιταφίου ἀπό τῆς Ἁγίας Τραπέζης ὑπό τῶν Ἀρχιερέων. Κατελθόντες ἥπλωσαν αὐτό εἰς τήν Ἁγίαν Ἀποκαθήλωσιν καί ἀνεγνώσθη τό σχετικόν Εὐαγγέλιον.
Ἐν συνεχείᾳ ἐγένετο λιτανεία τρίς πέριξ τοῦ Ἁγίου Τάφου, τοῦ εἱλητοῦ περιφερομένου καί τοποθετουμένου ἐπί τοῦ Ἁγίου Μνήματος, ὅτε καί ἤρχισαν οἱ τρεῖς Στάσεις τοῦ Ἐπιταφίου.
Ὁ προεξάρχων τῆς τελετῆς Μακαριώτατος Πατήρ ἡμῶν καί Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος ἔψαλε τό πρῶτον τροπάριον τῆς Α΄ Στάσεως : «Ἡ ζωή ἐν τάφῳ κατετέθης Χριστέ….», οἱ Ἀρχιερεῖς δέ ἐν συνεχείᾳ τήν Β΄ «Ἄξιόν ἐστιν μεγαλύνειν Σέ τόν ζωοδότην…» καί τήν Γ’ «Αἱ γενεαί πᾶσαι ὕμνον τῇ ταφῇ Σου προσφέρουσι Χριστέ μου…» καί ὁ μυρεψός «ἔρραναν τόν τάφον…», ψαλλομένων εἰς ἑκάστην Στάσιν τῶν Ἐγκωμίων ὑπό τῶν Ἱεροψαλτῶν.
Μετά ταῦτα, ὁ Γέρων Ἀχιγραμματεύς Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντίνης κ. Ἀρίσταρχος ἀνέγνωσε τό ἑόρτιον κήρυγμα:
Μακαριώτατε Πάτερ καί Δέσποτα,
Σεβασμία τῶν Ἱεραρχῶν χορεία,
Ἐκλαμπρότατε κ. Γενικέ Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος,
Σεβαστοί Πατέρες,
Εὐλαβεῖς προσκυνηταί,
Μεγάλη καί αἰδέσιμος εἶναι ἡ σημερινή ἡμέρα τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς καί τοῦ Μεγάλου Σαββάτου. Εἶναι ἡμέρα μνήμης σταυροῦ καί ἐνταφιασμοῦ τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ Ἐκκλησία ἐν χαροποιῷ πένθει ψάλλει: «σήμερον κρεμᾶται ἐπί ξύλου ὁ ἐν ὕδασι τήν γῆν κρεμάσας, ἥλοις προσηλώθη ὁ νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας, λόγχῃ ἐκεντήθη ὁ Υἱός τῆς Παρθένου» καί «ἡ ζωή ἐν τάφῳ κατετέθης Χριστέ καί ἀγγέλων στρατιαί ἐξεπλήττοντο, συγκατάβασιν δοξάζουσαι τήν σήν καί ὁ δεσπότης πάντων καθορᾶται νεκρός καί ἐν μνήματι καινῷ κατατίθεται ὁ κενώσας τά μνημεῖα τῶν νεκρῶν».
Τό γεγονός τοῦτο τῆς Θεϊκῆς ἀγάπης, εὐσπλαγχνίας καί συγκαταβάσεως διερμηνεύων ὁ ἱερός Χρυσόσομος θαυμάζει διερωτώμενος : “ πῶς ἐκ τῶν οὐρανῶν καί τῶν θρόνων τῶν βασιλικῶν ἀναστάς ὁ Θεός καί εἰς τήν γῆν καί εἰς αὐτόν τόν Ἅιδην ἥλατο, δηλαδή εἰσεπήδησε, ὥρμησε, ἔσπευσε καί πῶς ὁ διάβολος ἀντιπαρετάξατο οὐ Θεῷ γυμνῷ ἀλλά μᾶλλον Θεῷ ἀνθρωπίνῃ φύσει κρυπτομένῳ καί πῶς ὁ θάνατος θανάτῳ λύεται καί ἡ κατάρα διά κατάρας ἀφανίζεται καί πῶς ἡ τυραννίς τοῦ διαβόλου καταλύεται» ( Εἰς τό κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιον, κεφ. Α΄, Ὁμιλία Β΄).
Τοῦτο ὄντως οὕτω συνέβη, Χριστός ὁ Θεός ἡμῶν κατῆλθε καί εἰς τόν Ἅιδην, ἐνίκησε τάς δυνάμεις αὐτοῦ καί ἀφήρπασε ἀπ’αὐτοῦ τούς ἀπ’ αἰῶνος ἐν δεσμοῖς καί δουλείᾳ κεκρατημένους αὐτοῦ, διότι ἑκουσίως κατεδέξατο σταυρόν. Κατῆλθεν εἰς τόν Ἅιδην ἐν τῇ δυνάμει τῆς ταπεινώσεως τοῦ σταυροῦ Αὐτοῦ. Ἄχρι τῆς ἐπί γῆς ἐνσάρκου παρουσίας τοῦ Υἱοῦ Αὐτοῦ ὁ Θεός Πατήρ ἐχαρίζετο τήν δικαίωσιν καί σωτηρίαν εἰς τούς ἀνθρώπους διά τοῦ νόμου Αὐτοῦ, τόν ὁποῖον ἰδίαις χερσίν γράψας ἐπί τοῦ Ὄρους Σινᾶ παρέδωσεν εἰς τόν θεράποντα Αὐτοῦ Μωϋσῆν ( Ἔξοδ, 31, 18). Ὁ νόμος οὗτος δέν κατηργήθη, διότι ὁ Κύριος εἶπεν : «οὐκ ἦλθον καταλῦσαι τόν νόμον ἀλλά πληρῶσαι» (Ματθ. 5, 17) καί διότι ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγει :« ὁ νόμος παιδαγωγός ἡμῶν γέγονεν εἰς Χριστόν» ( Γαλ. 3, 24), κατέστη ὅμως ἀνεπαρκής νά συντελέσῃ ἀφ’ ἑαυτοῦ εἰς σωτηρίαν, ἀφ’ ὅτου «ἦλθε τό πλήρωμα τοῦ χρόνου (Γαλ. 4,4), ἀφ’ ὅτου «Χριστός ὁ Θεός ἡμῶν Αὐτός ὑπάρχων τό πλήρωμα τοῦ νόμου καί τῶν προφητῶν», ὡς ἔδειξεν ἐν τῷ Ἰορδάνῃ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, «ἐγένετο ὁ ἀμνός τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου» ( Ἰωάν. 1, 29) καί «διά τοῦ ἰδίου αἵματος εἰσῆλθεν ἅπαξ εἰς τά ἅγια αἰωνίαν λύτρωσιν εὑράμενος ( Ἑβρ, 9, 12), ἑαυτόν ἀνενέγκας (θυσιάσας ἑαυτόν) (Ἑβρ. 7, 27) καί βαφαῖς ἐρυθραῖς τοῦ αἵματος Αὐτοῦ ὑπέγραψε τήν Νέαν Διαθήκην τῆς Χάριτος. Ἔκτοτε ὡς λέγει ὁ ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν οὐ δικαιοῦται ἄνθρωπος( δέν γίνεται δίκαιος ὁ ἄνθρωπος ) ἐξ ἔργων νόμου ἀλλ΄ ἐκ πίστεως Χριστοῦ» (Γαλ. 2, 16). Ἐν αὐτῷ «οὔτε περιτομή τι ἰσχύει οὔτε ἀκροβυστία (δέν ἔχει καμμίαν ἰσχύν πρός δικαίωσιν) ἀλλά πίστις δι’ ἀγάπης ἐνεργουμένη» ( Γαλ. 5, 6), «ὅπου οὐκ ἔνι Ἕλλην καί Ἰουδαῖος, περιτομή καί ἀκροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος ἀλλά τά πάντα καί ἐν πᾶσι Χριστός» ( Κολ. 3, 11).
Ὁ λόγος οὗτος ὁ τοῦ σταυροῦ, κατ’ ἐξοχήν λόγος τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Παρασκευῆς, ἀπετέλεσε «μωρίαν» διά τήν ἀρχαίαν Ἑλληνικήν φιλοσοφίαν, ἀποτελεῖ «σκάνδαλον» διά τήν ραββινικήν Θεολογίαν, διά τόν ἀπόστολον ὅμως Παῦλον, τούς Δώδεκα Ἀποστόλους καί τήν Ἐκκλησίαν ἀποτελεῖ «δύναμιν Θεοῦ πρός σωτηρίαν». Ὅπως ὁ Χριστός διά τοῦ σημείου τοῦ σταυροῦ Αὐτοῦ ἐχώρησε εἰς τόν Ἅιδην, οὕτως καί ἡ Ἐκκλησία ἐγκολπωθεῖσα τόν σταυρόν ἐχώρησε εἰς τόν κόσμον καί ἐσαγήνευσεν αὐτόν διά τῆς διδασκαλίας τοῦ ἐσταυρωμένου. Ἡ Ἐκκλησία τῇ δυνάμει τοῦ συμβόλου τοῦ σταυροῦ ἀντιπαρετάχθη πρός ἀοράτους διαβολικάς δυνάμεις καί κατενίκησε αὐτάς. Ἀνέδειξε ἑκατομμύρια μαρτύρων, οἱ ὁποῖοι τόν θάνατον εἰς οὐδέν ἐλογίσαντο, χιλιάδας ἀσκητῶν καί ὁσίων, ὁμολογητῶν Πατέρων, οἱ ὁποῖοι ἔζησαν εἰς τήν γῆν ὡς ἐπίγειοι ἄγγελοι καί οὐράνιοι ἄνθρωποι καί κατεφώτισαν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι δι’ ἀποφάσεων Συνοδικῶν τήν διάνοιαν τῶν ἀνθρώπων εἰς τήν κατανόησιν τῆς ἐν Χριστῷ Ἀποκαλύψεως καί κατεκόσμησαν τά ἤθη αὐτῶν καί ἐδημιούργησαν χριστιανικόν πολιτισμόν. Ἡ Ἐκκλησία τιμᾷ καί προσκυνεῖ τόν τίμιον σταυρόν καί προτάσσει τοῦτον ὡς ὅπλον κατά τοῦ διαβόλου εἰς πάσας τάς ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς αὐτῆς. Διά τοῦ σταυροῦ ἁγιάζει τά στοιχεῖα τῶν μυστηρίων, Βαπτίσματος, Θείας Εὐχαριστίας, Εὐχελαίου, Ἁγιασμοῦ, ἁγιάζει τήν κτίσιν πᾶσαν καί ἐξορκίζει ἐξ αὐτῆς πᾶσαν δαιμονικήν ἐνέργειαν».
Οὐχ ἧττον καί εὐσεβεῖς αὐτοκράτορες ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ κατετρόπωσαν πανστρατιάς ἀσεβῶν ἐχθρικῶν δυνάμεων. Πρῶτος ἐν τῷ σημείῳ «ἐν τούτῳ νίκα» τοῦ τιμίου σταυροῦ ὀ εὐσεβής αὐτοκράτωρ Μέγας Κωνσταντῖνος κατενίκησε τάς ἀντιπαραταχθείσας αὐτῷ δυνάμεις τοῦ ἀσεβοῦς Μαξεντίου. Ἀκολούθως πιστεύσας, ἐβαπτίσθη, παρεχώρησεν ἐλευθερίαν εἰς τήν χριστιανικήν πίστιν διά τοῦ διατάγματος τῶν Μεδιολάμων τοῦ 312 καί ἀνεδείχθη ἰσαπόστολος, ἐγκαινιάζων τήν Βασιλίδα τῶν πόλεων ὡς πρωτεύουσαν τοῦ Ρωμαιορθοδόξου χριστιανικοῦ κράτους. Ἀνέδειξε δέ καί τόν τόπον τοῦτον τῆς σταυρώσεως καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου διά τῆς ἀνεγέρσεως τοῦ μεγαλοπρεποῦς τούτου Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως, τήν «ὡραιότητα τοῦ ὁποίου ὁ ὑμνῳδός συγκρίνει μέ τήν εὐπρέπειαν τοῦ οὐρανίου στερεώματος». Ὁ Ναός οὖτος ἄχρι συντελείας τοῦ αἰῶνος παραμένει τό πάνσεπτον, πανορθόδοξον καί παγχριστιανικόν Προσκύνημα, σκέπη, ἀσπίς καί προστασία τῶν κατοίκων ἀλλά καί τῶν προσκυνητῶν τῆς Ἁγίας Γῆς εἰς τήν λατρευτικήν ζωήν αὐτῶν καί εἰς τάς ἀντιξοότητας αὐτῆς, πρό πάντων δέ καύχημα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἁγίας Σιών. Ἐν τῇ δυνάμει τοῦ σταυροῦ ὁ ἐπίσης εὐσεβής αὐτοκράτωρ Ἡράκλειος κατενίκησε τούς ὀλετῆρας Πέρσας εἰς τήν γενέτειραν αὐτῶν καί ἐπανήγαγε τόν αἰχμάλωτον Πατριάρχην Ἱεροσολύμων Ζαχαρίαν καί ἐπανύψωσε τόν τίμιον σταυρόν ἐπί τῆς ἀρχικῆς θέσεως αὐτοῦ ἐν τῷ Φρικτῷ Γολγοθᾷ. Τοῦτον τόν τόπον, ἁγιασθέντα ἅπαξ ἐν τῷ θεηρρύτῳ αἵματι τοῦ Χριστοῦ καί ἁγιαζόμενον καθ’ ἑκάστην ἐν τῷ σώματι καί τῷ αἵματι Χριστοῦ τῆς θείας Εύχαριστίας, διεφύλαξε ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ ἡ Σιωνῖτις Ἐκκλησία. Τοῦτο ἀποδεικνύει καί τό ἱερόν τοῦτο Κουβούκλιον, ἔργον Κάλφα Κομνηνοῦ τοῦ Μυτιληναίου, ἀνεγερθέν εἰς δυσχειμέρους καιρούς πικρᾶς δουλείας ὑπό τοῦ εὐσεβοῦς γένους ἡμῶν, ἀποτελοῦν ὡς ἀναγέγραπται ἐνταῦθα « κτῆμα καί ἀφιέρωμα τῷ Χριστῷ τῶν Ὀρθοδόξων Ρωμαίων τό 1810», ἀνακαινισθέν δέ καί καλλωπισθέν ἐν ἔτει σωτηρίῳ 2017, πρωτοβουλίᾳ καί μερίμνῃ τοῦ Προκαθημένου τῆς Σιωνίτιδος Ἐκκλησίας καί Προεξάρχοντος τῆς Ἐπιταφίου ταύτης τελετῆς Μακαριωτάτου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων Θεοφίλου Γ΄.
Εἰς τό σύνταγμα τῶν εἰρηνοφίλων φυλῶν καί λαῶν, τῶν δεξαμένων τόν ἐσταυρωμένον Χριστόν ὡς ἀρχηγόν αὐτῶν, ἐνέταξε ἑαυτό καί τό ἔθνος ἡμῶν τό Ἑλληνικόν. Ὅτε ὁ ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν κατά τήν γλαφυράν διήγησιν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ εἰς τάς Πράξεις, κληθείς ὡμίλησε ἀπό τοῦ Ἀρείου Πάγου, οἱ Ἀθηναῖοι ἤκουσαν αὐτόν ἄχρι τοῦ σημείου τοῦ λόγου περί ἀναστάσεως νεκρῶν. Τότε ἄλλοι ἐχλεύασαν, ἄλλοι εὐγενέστεροι εἶπον εἰς αὐτόν «ἀκουσόμεθά σου καί πάλιν». Ὑπῆρξαν ὅμως καί ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι ἐπίστευσαν καί ἐβαπτίσθησαν, ὅπως «Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, γυνή ὀνόματι Δάμαρις καί τινες σύν αὐτοῖς» (Πράξ. 17, 34). Αὐτοί ὁμοῦ μετά Λυδίας τῆς Φιλιππησίας πορφυροπώλιδος, προηγηθείσης είς τό βάπτισμα (Πράξ. 16,14), ἀποτελοῦν τήν ἀπαρχήν, τήν ζύμην, τό προζύμιον τοῦ φυράματος τοῦ Χριστιανικοῦ Ἑλληνισμοῦ. Εἶναι οἱ γενάρχαι αὐτοῦ. Ἐν συνεχείᾳ ἑπόμενος ὁ Ἑλληνισμός ὡς τρόπος σκέψεως καί ζωῆς ἐδέχθη τήν Ἀποκάλυψιν. Ἐπέγραψεν ἑαυτόν ὀνόματι Θεότητος Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀνταπεκρίθη εἰς τήν κλῆσιν αὐτοῦ, γενομένην «ὅτε ἐζήτησαν Ἕλληνές τινες ἰδεῖν τόν Ἰησοῦν» (Ἰω. 12, 20- 21). Τότε ὁ Ἰησοῦς εἶπεν, «ἐλήλυθεν ἡ ὥρα, ἵνα δοξασθῇ ὁ Υιός τοῦ ἀνθρώπου» (Ἰω. 20, 23). Ἡ ρῆσις αὕτη ἀποτελεῖ τιμήν, εὐλογίαν, ἅμα δέ καί κλῆσιν διά τό ἔθνος ἡμῶν. Ἡ ἀποστολή αὐτοῦ παραμένει ἡ διά τῆς πολιτείας αὐτοῦ δόξα τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου εἰς τό διηνεκές τῆς ἱστορίας. Τήν ἀποστολήν ταύτην ἐπετέλεσε τό ἔθνος ἡμῶν διά μέσου τῶν αἰώνων «μή κρύψαν τόν λύχνον ὑπό τόν μόδιον ἀλλά θέσαν ἐπί τήν λυχνίαν» καί μεταλαμπαδεῦσαν τό φῶς τοῦ Χριστοῦ καί εἰς τούς Σλαβοφώνους λαούς διά τῶν ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου καί Φωτίου καί ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς διά τῆς Ὀρθοδόξου ἱεραποστολῆς.
Τό ἔθνος ἡμῶν, ἀποδίδον εὐγνωμόνως εἰς Θεόν καί τήν νεωτέραν παλλιγενεσίαν αὐτοῦ, ἀποτελοῦν «λαόν καί κληρονομίαν καί πολίτευμα» Κυρίου, καλεῖται καί πάλιν ὑπό τάς εὐοιώνους ἀλλά καί δυσοιώνους περιστάσεις τῆς σήμερον νά «διαφυλάττῃ τήν καλήν Εὐαγγελικήν παρακαταθήκην τοῦ Χριστοῦ», τοῦ νά δοξάζῃ Τοῦτον, πολιτευόμενον διά πίστεως καί ἐλπίδος, ἐλευθερίας, ἰσότητος καί ἰσονομίας, δικαιοσύνης, συνδιαλλαγῆς καί εἰρηνεύσεως, περιθάλψεως ἀσθενῶν, προσφύγων, ἐνδεῶν, ἐμπεριστάτων, ψάλλον εἰς τάς Ἐκκλησίας αὐτοῦ, «Κύριε ὅπλον κατά τοῦ διαβόλου τόν σταυρόν Σου ἡμῖν δέδωκας καί «τόν σταυρόν Σου προσκυνοῦμεν, Δέσποτα» καί τήν Ἁγίαν Σου Ἀνάστασιν δοξάζομεν». Ἀξίωσον ἡμᾶς Κύριε ἐν εἰρήνῃ “φθάσαι προσκυνῆσαι καί τήν ἁγίαν Σου Ἀνάστασιν”.
Τῶν Αἴνων ψαλλομένων προσεκύνησαν τόν ἐν τῷ εἱλητῷ ἄχραντον Σῶμα τοῦ Κυρίου, οἱ Ἀρχιερεῖς καί ἔλαβον τά εὐλογημένα ἄνθη δι’ ἑαυτούς καί τούς πιστούς.
Ἡ τελετή ἔληξε διά τῆς περιφορᾶς τοῦ Ἐπιταφίου ἐπί τοῦ Ἱεροῦ Βήματος τοῦ Καθολικοῦ καί τοποθετήσεως αὐτοῦ ἐπί τῆς Ἁγίας Τραπέζης, ἐν ᾧ ἐψάλλετο «Ὁ εὐσχήμων Ἰωσήφ ἀπό τοῦ ξύλου καθελών τό Ἄχραντόν Σου Σῶμα ἐν μνήματι καινῷ κηδεύσας ἀπέθετο.
Ἐκ τῆς Ἀρχιγραμματείας