Ο Ι. ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΤΟ ΜΠΟΥΡΓΚΙΝ (ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ), ΕΝΘΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΩΝ 10 ΛΕΠΡΩΝ. - Πατριαρχείοv Ιεροσολύμων

Ὑπό τοῦ ἀρχιτέκτονος κ. Θεοδοσίου Μητροπούλου.

Γενικά στοιχεία

Ο σημερινός Ι.Ν. του Αγίου Γεωργίου στο Bourkin[1] της Παλαιστίνης, στην επαρχία Genin (Τζινίν, αρχαία Γινέα), βρίσκεται έξωθεν της ομωνύμου πόλης και έχει οικοδομηθεί στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πάνω στο βραχώδες πρανές του αρχαίου δρόμου που οδηγούσε στην Ιερουσαλήμ. Για το λόγο αυτό, οι τεχνικοί της εποχής θα κατασκευάσουν στην περίμετρο της Μονής ένα λιθόκτιστο ισχυρό τοίχο αντιστήριξης, όπου στην βόρεια πλευρά του θα έχει ύψος περίπου 8m. Στην συνέχεια ο εσωτερικός χώρος θα μπαζωθεί μέχρι το ύψος του σημερινού δαπέδου της εκκλησίας, επιτρέποντας έτσι την εύκολη πρόσβαση από τα βόρεια, όπου υπάρχει σήμερα και η κεντρική πόρτα εισόδου στο προαύλιο της Mονής, (βλ. εικόνα 9). Για την καινοτόμο κατασκευή του περιμετρικού τοίχου αντιστήριξης φαίνεται ότι εργάστηκαν Oθωμανοί τεχνίτες της Aυτοκρατορίας, ειδικοί σε οχυρωματικά έργα. Απόδειξη αυτού αποτελούν όχι μόνο η δομή της κατασκευής, αλλά και ο τρόπος κατασκευής των τρίβηλων λοξότμητων παραθύρων (πολεμίστρες), που βρίσκονται στην εξωτερική περίμετρο και που είναι χαρακτηριστικός της Oθωμανικής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής (πιθανότατα για την προστασία του ναού από εχθρικές επιδρομές), (βλ. εικόνα 4). Ο ναός αυτός του 16ου αι. θα πρέπει να κτίστηκε πάνω στα ερείπια αρχαιότερου ναού, γεγονός που επαληθεύεται απο την παρουσία πολλών αρχαιολογικών ευρημάτων, κτερισμάτων και εκκλησιαστικών αντικειμένων που χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες εποχές στο χώρο αυτόν, (βλ. εικ. 11, 12).

Ο αρχαιότερος ναός θα πρέπει να είχε καταστραφεί από τον φοβερό σεισμό του 1546, που είχε προκαλέσει μεγάλες ζημίες σε ολόκληρη την Παλαιστίνη.[2]

Tην περίοδο αυτή ο σουλτάνος Σουλεϊμάν Α’ με το υλικό των κατεστραμμένων μνημείων της Ιερουσαλήμ θα επιδιορθώσει τα τείχη των Ιεροσολύμων. Η παρουσία, λοιπόν, ειδικευμένων Οθωμανών τεχνιτών σε οχυρωματικά έργα ήταν αναγκαία. Την περίοδο αυτή, λοιπόν, θα εκδοθούν πολλά φιρμάνια για τις επισκευές των μοναστηριων και εκκλησιών της Παλαιστίνης. Η εκκλησία του Μπουργκίν, όπως προκύπτει από την μελέτη των φιρμανίων υπήγετο διοικητικά στην Αρχιεπισκοπή του Κάρακ της Ιορδανίας (Αρχιεπίσκοπος Μελέτιος), ο οποίος θα αγοράσει τον χώρο όπου βρίσκεται ο σημερινός ναός έναντι 4.300 λιρών Τουρκίας, (βλ. εικ. 10). Ο χώρος, όπου βρίσκεται σήμερα ο ναός έχει μεγάλη θρησκευτική και ιστορική αξία, για το λόγο που εδώ έλαβε χώρα η ίαση των 10 λεπρών από τον Κυριο Ημών Ιησού Χριστόν, όπως μας αναφέρει ο Ευαγγελιστής Λουκάς (Λουκ.ιζ΄12-19).[3] & (βλ. εικ. 2).

Στον ναό αυτό ενσωματώνεται στη βόρεια όψη του ένα αρχαίο Λαζαρέτο ή Λαζάρειο (κατοικία λεπρών που ήταν σε χρήση τον 1^ο αι. μ.Χ.)[4]. (& βλ. εικ. 3).

Ο κυρίως ναός εχει κάτοψη ορθογωνική διαστάσεων 13 Χ 5,5m. περίπου και είναι κατασκευασμένος με την χρήση δύο μεγάλων σταυροθολίων.

Στο ανατολικό σταυροθόλιο υπάρχει ένα λιθόκτιστο εικονοστάσιο, ενώ, λόγω περιορισμένου χώρου, η αψίδα του ιερού είναι εγγεγραμμένη μέσα στο ανατολικό τοίχο του ναού. Εντυπωσιάζει το λιτό λίθινο εικονοστάσιο που είναι κατασκευασμένο από τοπικό μαλακό ασβεστόλιθο. Ξεχωρίζει το τόξο και ο διάκοσμος της Ωραίας Πύλης σε σχέση με τις πλάγιες πόρτες, για τον λόγο που είναι αυτό πλούσια διακοσμημένο τόσο στην όψη του, με ανάγλυφα γεωμετρικά σχήματα, όσο και στο εσωρράχιο, που είναι φιλοτεχνημένο με την χαρακτηριστική τεχνοτροπία που χρησιμοποιείται κατά τους βυζαντινούς χρόνους, την περιόδο των Μαμελούκων και της πρώιμης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η τεχνοτροποία αυτή είναι γνώριμη στις επαρχίες της Συρίας και της ανατολικής Τουρκίας (Mardin), όπου οι πολιτιστικές και θρησκευτικές επιδράσεις των περιοχών αυτών είναι πολύ ισχυρές και έχουν επηρεάσει άμεσα και την περιοχή αυτή της Παλαιστίνης, (βλ. εικ. 6).

2- Το Λαζαρέτο

Πρόκειται περί σπηλαίου διαστάσεων περίπου 7.5m. x 5m. x 2,5m., που είναι λαξευμένο στο βραχώδες πρανές του δρόμου, που περνά στα βόρεια της πόλης του Μπουργκίν πρός το Ζενίν / (αρχαία Γινέα) και που οδηγούσε κατά την αρχαιότητα στην Ιερουσαλήμ.[5] Η πόλις του Μπουργκίν υπήρξε ο ενδιάμεσος σταθμός του Κυρίου μας κατα τις μετακινήσεις του μεταξύ Ναζαρέτ και Ιερουσαλήμ. Το σπήλαιο αυτό σήμερα είναι άριστα διατηρημένο και φαίνεται ότι κατασκευάστηκε στην αρχαιότητα, προκειμένου να εξυπηρετήσει ασθενείς που είχαν προσβληθεί από την φοβερή ασθένεια της λέπρας. [6]

Στο βόρειο τμήμα του σπηλαίου υπάρχει ένα υπερμέγεθες θύρωμα πλάτους περίπου 4m., που είναι λαξευμένο στον βράχο. Το ογκώδες υπέρθυρo του θυρώματος είναι λοξότμητα λαξευμένο κατά 45° γωνία, ώστε να διευκολύνεται ο αερισμός και ο φωτισμός του εσωτερικού του σπηλαίου, στοιχείων που ήταν απαραίτητα για την ανακούφιση και την θεραπεία των ασθενών.

Το λαζαρέτο αυτό από τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους απετέλεσε τόπο λατρευτικό, όπως αποδεικνύεται από τα πολλά θρησκευτικά ευρήματα που βρέθηκαν στην περιοχή.

Στην οροφή του σπηλαίου πρός τα δυτικά υπάρχει κυκλικό άνοιγμα, διαμέτρου περίπου 50 cm., που εξυπηρετούσε για την επικοινωνία και την τροφοδοσία των ασθενών με τρόφιμα από τον έξω κόσμο. Από την οπή αυτή ήταν εφικτή η προμήθεια των ενοίκων σε τροφή και φάρμακα και σε μιά υποτυπώδη επικοινωνία. Από τον τρόπο λάξευσης του σπηλαίου έχουμε την πληροφόρηση ότι η κατασκευή του ξεκίνησε από την βόρεια πλευρά με την εκσκαφή του μαλακού βράχου. Η κατασκευή του λαζαρέτου έγινε σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση προηγήθηκε η κατασκευή της στέρνας ύδατος με το κυκλικό στόμιο, που θα κατασκευαστεί πολύ κοντά στο βραχώδες πρανές του δρόμου. Επάνω στην απόληξη του στομίου θα τοποθετηθεί βάση κίονα, η οποία στην συνέχεια θα διατρηθεί στο κέντρο σε διάμετρο όσο και το κυκλικό στόμιο. Η τεχνική αυτή είναι συνήθης στην περιοχή, για το λόγο που το μάρμαρο σαν υλικό αντέχει περισσότερο στις συνεχείς τριβές που προκαλεί το σχοινί του κάδου, παρά ο μαλακός ασβεστόλιθος της στέρνας, δηλ. πρόκειται περί τεχνικής ενίσχυσης του στομίου έναντι των τριβών, (βλ. εικ. 14).

Σε δεύτερη φάση γίνεται η διεύρυνση της στέρνας αυτής πρός τα ανατολικά και πρός τα βόρεια, όπου εδώ θα κατασκευαστεί και το υπερμέγεθες υπέρθυρο. Στο δάπεδο του Λαζαρέτου βρέθηκαν κατά την διάρκεια των αναστηλωτικών εργασιών, 3 λαξευτοί τάφοι του 17^ου αι. , που ανήκαν πιθανότατα σε ιερείς του ναού. Μαζί με τους νεκρούς βρέθηκαν υπολείμματα από θρησκευτικά βιβλία στην αραβική, ξύλινοι φορητοί σταυροί του 15^ουαι., ελαιοδόχοι, μεταλλικές πόρπες αμφίων, εγκόλπια, διάφορα εκκλησιατικά αντικείμενα, κλπ.

Πρόκειται λοιπόν για μετατροπή μιας αρχαίας στέρνας νερού απιοειδούς μορφής σε λαζαρέτο. Το σπήλαιο λοιπόν αυτό είναι πράγματι ένα αρχαίο σπάνιο Λαζαρέτο που μας δίνει άριστη πληροφόρηση σχετικά με την αρχιτεκτονική και την λειτουργία των αρχαίων λεπροκομείων στην περιοχή της Παλαιστίνης.

Ἐκ τοῦ ἀρχιτεκτονικοῦ γραφείου τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

[1] Αρχαιότερη ονομασία Barass (λεπρός) μετονομάσθη σε Barssen (λεπροί). Σήμερα η πόλις αριθμοί 5.000 κατοίκους, εκ των οποίων 100 μόνο είναι Χριστιανοί. Ειναι η πόλις όπου ο Κύριος θα συναντήσει τους 10 λεπρούς.

[2] Στην εσωτερική αψίδα και πάνω στο κλειδί της εξωτερικής εισόδου της Μονής υπάρχει λαξευμένο ηλιακό σύμβολο (ηλιακή σβάστικα), (βλ. εικ. 13). Το σύμβολο αυτό (Girdap) προέρχεται από την Τουρκία (στα τουρκικά σημαίνει-δίνη), πιστεύεται δε ότι αναπαριστά τον ήλιο με τις τέσσερις διευθύνσεις των ανέμων όπου συναντούν τα αντίστοιχα πνεύματα καθώς και τις τεσσερις εποχές του χρόνου. Συμβολίζει επίσης την φωτιά με τον ήλιο, σύμβολα με αρχική προέλευση την Ασία. Η ηλιακή σβάστικα συμβολίζει το δότη ή τον ευεργέτη, που προσφέρει πρόθυμα, επίσης συμβολίζει τις τέσσερις εποχές του χρόνου. Σήμερα αυτό μπορεί ακόμα να το συναντήσει κανείς σε όλη την Ασία ως ένα σύμβολο της καλής τύχης. Στο Νεπάλ, για παράδειγμα, συναντάται όχι μόνο σε θρησκευτικά μνημεία, αλλά και σε πύλες, σε σφυρήλατο σίδερο, πάνω από τις πόρτες, κεντημένο στα ρούχα, τσάντες και ζώνες, και ως ένα λογότυπο. “It is still a religious symbol in hinduism, buddism and many ethnic. The Holy & Gοοd Luck Symbol of Hindus”. Το 457, 458, 500, 525 (επί Ιουστίνου), 526, 528- 565, 583 (επί Ιουστινιανού) καταστρέφονται πολλές πόλεις και συγκεκριμένα οι: Αχαΐα, Βοιωτία, Αντιόχεια, Λαοδίκεια, Σιδώνα, Βηρυτός, Τρίπολις, το βόρειο τμήμα της Παλαιστίνης. Το 1098 και το 1113 νέοι σεισμοί θα μεταβάλουν σε ερείπια την Παλαιστίνη και την Συρία, δεδομένου ότι η διάρκεια των σεισμών ήταν πολύ μεγάλη (5 μήνες).

Σημαντική είναι η συμβολή στην μελέτη των σεισμών αυτών από τον Έλληνα Μαθηματικό καθ. Γ. Λ. Αρβανιτάκη (1899), του οποίου η έρευνα («Συμβολή εις την μελέτην των σεισμών Συρίας και Παλαιστίνης») είναι βασισμένη στις μελέτες διακεκριμένων επιστημόνων της εποχής του όπως οι Dr. Max Blanckenhorn, Kitto, Stanley, Sauley, Lortet, Chichester Ηart κ.ά.

[3] “…Καί εἰσερχομένου αὐτοῦ εἴς τινα κώμην ἀπήντησαν αὐτῷ δέκα λεπροὶ ἄνδρες, οἳ ἔστησαν πόρρωθεν, καὶ αὐτοὶ ἦραν φωνὴν λέγοντες· ᾿Ιησοῦ ἐπιστάτα, ἐλέησον ἡμᾶς καὶ ἰδὼν εἶπεν αὐτοῖς· πορευθέντες ἐπιδείξατε ἑαυτοὺς τοῖς ἱερεῦσι. καὶ ἐγένετο ἐν τῷ ὑπάγειν αὐτοὺς ἐκαθαρίσθησαν. εἷς δὲ ἐξ αὐτῶν, ἰδὼν ὅτι ἰάθη, ὑπέστρεψε μετὰ φωνῆς μεγάλης δοξάζων τὸν Θεόν, καὶ ἔπεσεν ἐπὶ πρόσωπον παρὰ τοὺς πόδας αὐτοῦ εὐχαριστῶν αὐτῷ· καὶ αὐτὸς ἦν Σαμαρείτης. ἀποκριθεὶς δὲ ὁ ᾿Ιησοῦς εἶπεν· οὐχὶ οἱ δέκα ἐκαθαρίσθησαν; οἱ δὲ ἐννέα ποῦ; οὐχ εὑρέθησαν ὑποστρέψαντες δοῦναι δόξαν τῷ Θεῷ εἰ μὴ ὁ ἀλλογενὴς οὗτος; καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἀναστὰς πορεύου· ἡ πίστις σου σέσωκέ σε”.

Μετάφραση τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς:

Ἐκεῖνον τόν καιρόν, καθώς ἔμπαινε ὁ Ἰησοῦς σ’ ἕνα χωριό, τόν συνήντησαν δέκα ἄνδρες λεπροί, οἱ ὁποῖοι ἐστάθηκαν λίγο μακρυά, καί τοῦ φώναζαν: «Ἰηοοῦ, Διδάσκαλε, ἐλέησέ μας». Ὅταν τούς εἶδε, τούς εἶπε, «Πηγαίνετε νά δείξετε τόν ἑαυτόν σας εἰς τούς ἱερεῖς», καί ἐν ᾧ ἐπήγαιναν, ἐκαθαρίσθησαν. Ἕνας ἀπό αὐτούς, ὅταν εἶδε ὅτι ἐθεραπεύθηκε, ἐπέστρεψε δοξάζων τόν Θεόν μέ δυνατήν φωνήν καί ἔπεσε μέ τό πρόσωπον εἰς τά πόδια τοῦ Ἰησοῦ καί τόν εὐχαριστοῦσε. Καί αὐτός ἦτο Σαμαρείτης. Τότε εἶπν ὁ Ἰησοῦς, «Δέν ἐκαθαρίσθησαν καί οἱ δέκα; Οἱ ἄλλοι ἐννέα ποῦ εἶναι; Κανείς δέν εὑρέθηκε νά ἐπιστρέψῃ διά νά δοξάσῃ τόν Θεόν παρά αὐτός ὁ ἀλλοεθνής. Καί εἶπε εἰς αὐτόν, «Σήκω ἐπάνω καί πήγαινε. Ἡ πίστις σου σέ ἔσωσε».

Ἡ λέπρα καί ἡ ἁμαρτία.

Ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς μᾶς περιγράφει τήν θαυμαστή ἴαση δέκα λεπρῶν, τήν ὁποία ἐπετέλεσε ὁ Κύριος, καθώς πορευόταν στήν Ἱερουσαλήμ. Οἱ δέκα λεπροί δέν πλησίασαν, ἀλλά στάθηκαν μακριά ἀπό τόν Ἰησοῦ καί ζητοῦσαν νά τούς ἐλεήσει. Αὐτό καί ἔκαναν ἐπειδή, σύμφωνα μέ τό μωσαϊκό Νόμο, ἦταν ἀκάρθατοι, καί ὅποιος τούς πλησίαζε γινόταν καί αὐτός ἀκάθαρτος. Ἀλλά καί ὁ Κύριος Ἰησοῦς, σεβόμενος τό μωσαϊκό Νόμο, τούς στέλνει, γιά νά δείξουν τούς ἑαυτούς τους στούς ἱερεῖς, ἐπειδή οἱ ἱερεῖς ἦταν αὐτοί πού ἀποφαίνονταν γιά τό ἄν ἕνας λεπρός θεραπεύτηκε καί ἔπαυσε πλέον νά εἶναι νομικά ἀκάθαρτος. Καί πράγματι, καθώς οἱ λεπροί πορεύονταν πρός τούς ἱερεῖς, καθαρίσθηκαν.

[4] Πολλοί άγιοι της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, με προεξέχοντα τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, έδειξαν ειδικό ενδιαφέρον και μέριμνα στην φροντίδα των λεπρών. Ο Λάζαρος της Καινής Διαθήκης (όχι ο αδελφός της Μάρθας που αναστήθηκε από τον Ιησού, αλλά ο ζητιάνος που γεμάτος πληγές ζητιάνευε στην πόρτα του κακού πλουσίου), θα αναδειχθεί σε Άγιο προστάτη των λεπρών (Saint Lazare). Οι λεπροί της Ρώμης από τον 7ο αιώνα θα στοιβαχτούν σε ειδικά καταλύματα, που θα πάρουν το όνομα του προστάτη τους Αγίου- (λαζαρέτα).

Όποιος λάμβανε την ασθένεια της λέπρας, απομακρυνόταν από την οικογενεία του, τους φίλους του, τους γνωστούς του και περιοριζόταν σε χώρο έξω απο την πόλη που κατοικούσε απομακρυσμένος και αποκομμένος από τους άλλους ανθρώπους. Ήταν δηλαδή κοινωνικά στιγματισμένος. Το μέτρο αυτό είχε θεσπιστεί με νομικές διατάξεις και αποτελούσε μέτρο πρόληψης, για να μην μεταδίδεται η ασθένεια. Το μέτρο αυτό το συναντάμε στην Παλαιά Διαθήκη «πάσας τὰς ἡμέρας, ὅσας ἐὰν ᾖ ἐπ᾿ αὐτὸν ἡ ἁφή, ἀκάθαρτος ὢν ἀκάθαρτος ἔσται, κεχωρισμένος καθήσεται, ἔξω τῆς παρεμβολῆς αὐτοῦ ἔσται ἡ διατριβή», (Λευ.13,46). Δηλαδή, όσο καιρό διαρκεί η αρρώστια του, θα θεωρείται ακάθαρτος και θα ζει μακριά απο τους άλλους. Η κατοικία του θα είναι έξω απο το χώρο διαμονής των υπολοίπων. Υπήρχαν βέβαια και οι προκαταλήψεις που θεωρούσαν τους λεπρούς, αμαρτωλούς. Η λέπρα δηλαδή εκλαμβανόταν ως θεία τιμωρία ένεκα των αμαρτιών των ανθρώπων.

[5] Δωροθέου Δουκάκη «ΑΓΙΑ ΣΙΩΝ», περιγραφή ἁπάντων τῶν ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γῇ σεβασμίων καί ἱερῶν προσκυνημάτων.

Κοιλάς Ἱεζεκιήλ

Ἡ κοιλάς αὕτη ὠνομάσθη οὕτως ἀπό τῆς πόλεως Ἰεζραέλ, κειμένης παρά τούς πρόποδας τῶν ὀρέων Γελβουέ. Τό μῆκος αὐτῆς εἶνε πρεί τάς δώδεκα λεύγας, τό δέ πλάτος περί τάς πέντε. Ἡ κοιλάς αὕτη εἶνε ἱστορικωτάτη, διότι πολλά ἐν αὐτῇ συνετελέσθησαν, ἅπερ ἡ Ἁγία Γραφή ἀφηγεῖται. Ἀπέχει τῆς Σεβαστείας ὥρας πέντε. Εἰσερχόμεθα εἰς αὐτήν διά τοῦ χωρίου Τζινήν, ἀντιστοιχοῦν τῇ ἀρχαίᾳ Γινέᾳ. Ἐν αὐτῇ, καθ’ ἅ λέγεται ὁ Σωτήρ ἐθεράπευσε τούς δέκα λεπρούς.

[6] Η ασθένεια της Λέπρας, είναι γνωστή εδώ και 4.000 χρόνια σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, όπως στην Κίνα, στην Αίγυπτο, την Ινδία, αλλά και την αρχαία Ελλάδα. Απο την αρχαιότητα εώς και τις αρχές του 20ού αιώνα είχαν δημιουργηθεί σε ολόκληρο τον κόσμο χιλιάδες αποικίες λεπρών (αναμεσά τους και η ελληνική αποικία λεπρών της Σπιναλόνγκα). Στην κλασική ελληνική αρχαιότητα πάντως, η νόσος ήταν γενικά άγνωστη. Το ίδιο μάλλον και στους Εβραίους της Παλαιάς Διαθήκης, αφού οι σύγχρονοι λεπρολόγοι τείνουν να συμφωνήσουν, ότι η βιβλική νόσος δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την νόσο του Χάνσεν. Πιθανότατα η λέπρα εισέδυσε στην Αίγυπτο από τα στρατεύματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου τον 4ο αιώνα π.Χ., όταν επέστρεψαν από τη μεγάλη τους εκστρατεία στην Ανατολή. Με άλλα λόγια, η νόσος εισέδυσε στην Αίγυπτο από την Ινδία.

Από πολύ νωρίς νομοθετείται η απόλυτη περιθωριοποίηση των ασθενών, καταδικάζοντάς τους στην πράξη σε κοινωνικό θάνατο. Όλοι οι πάσχοντες ήσαν υποχρεωμένοι να φέρουν κουδούνια, να φορούν λευκά φορέματα, ενώ θεσπίστηκαν μέτρα απομόνωσης τους από τους υγιείς, ακόμα και κατά την διάρκεια τέλεσης των θρησκευτικών τους καθηκόντων. Ειδικές τρύπες στους τοίχους των εκκλησιών τους επέτρεπαν να έρχονται σε μια υποτυπώδη επικοινωνία με τους ιερείς και να λαμβάνουν την θεία κοινωνία. Τέτοιες υποδοχές – τρύπες, μπορεί κανείς εύκολα να διακρίνει ακόμα και σήμερα σε μεσαιωνικούς ναούς, ειδικά στη Νορβηγία, όπου η νόσος είχε καταστεί πραγματική κοινωνική μάστιγα. Τον 14ον αιώνα στην πλήρη ακμή της στην Ευρώπη, όπου πάνω από 300 λεπροκομεία (λαζαρέτα) είχαν δημιουργηθεί προκειμένου να την περιορίσουν. Ένα από τα πρώτα τάγματα των Σταυροφόρων, ήταν και αυτό του Τάγματος του Νοσοκομείου του Αγίου Ιωάννη στην Ιερουσαλήμ, που έμεινε στην Ιστορία γνωστό ως Ιωαννίτες Ιππότες. Το Νοσοκομείο του Αγίου Ιωάννη θα ειδικευτεί κατά κάποιον τρόπο με τα νοσήματα του δέρματος και θα καταλήξει να γίνει ένα από τα μεγαλύτερα λεπροκομεία του μεσαιωνικού κόσμου. Ένα συγκλονιστικό και συνάμα δραματικό γεγονός, στην ιστορία της λέπρας ήταν η περίπτωση των πλούσιων σε ορυκτά κοιτάσματα νησιών Nauru στον Ειρηνικό. Τα νησιά ήταν Βρεττανική αποικία. Στην δεκαετία 1920-1929, έφτασε να προσβληθεί από τη νόσο πάνω από το 35% των ιθαγενών. Στην επόμενη δεκαετία, τέθηκε κάποιος έλεγχος στην εξάπλωση της νόσου, για να δοθεί ένα είδος «τελικής λύσης» κατά την ιαπωνική κατοχή, όταν οι Ιάπωνες εκτέλεσαν όλους τους εναπομείναντες λεπρούς. Στον αγώνα ενάντια στη μάστιγα της λέπρας, στον Ειρηνικό Ωκεανό και στην Νότια Αμερική (ειδικά στη Βραζιλία), διακρίθηκαν για τον ηρωϊσμό τους πολλοί αφιερωμένοι άνθρωποι, ανάμεσά τους ιεραπόστολοι, ιατροί, ερευνητές και απλοί εθελοντές. Αξίζει να αναφερθεί το όνομα του Πατέρα Ντάμιεν, ενός Βέλγου ιερέα που ίδρυσε αποικίες λεπρών στα Νησιά Molokai στη Χαβάη, για να πεθάνει και ο ίδιος τελικά από την ασθένεια αυτή, το 1889. Η Καθολική Εγκυκλοπαίδεια τον αναφέρει ως «Ο Απόστολος των λεπρών», ενώ στις περιοχές όπου εργάστηκε με αυτοθυσία και αυταπάρνηση είναι ακόμα σήμερα γνωστός, ως «ο λεπρός παπάς». Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 4 Μαΐου, ενώ ο Πάπας Βενέδικτος ο 16ος ξεκίνησε πέρυσι την διαδικασία της ανακήρυξής του σε άγιο.

Ο Γάλλος ζωγράφος Πωλ Γκωγκέν, ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους όλων των εποχών, έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στα νησιά Μαρκέσα του Ειρηνικού, όπου η ζωή των ιθαγενών αποτέλεσε την θεματολογία για πολλούς από τους πίνακές του. Πιθανολογείται ότι και ο ίδιος πέθανε από την ίδια ασθένεια.