Ὀρθοδοξία εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν

Ὡς ἀπαρχὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας τῆς Ἁγίας Γῆς θεωρεῖται ἡ σύστασις τῆς πρώτης χριστιανικῆς κοινότητος εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ κατὰ τοὺς Ἀποστολικοὺς χρόνους, κατὰ τὸ μέσον τοῦ 1ου αἰῶνος. Αὐτὴ ἡ πρώτη ὀργανωμένη χριστιανικὴ Ἐκκλησία, μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν Ἐπίσκοπον Ἰάκωβον τὸν Ἀδελφόθεον, διετηρήθη ἐφ’ ὅλων τῶν ἄλλων χριστιανικῶν κοινοτήτων τῆς Παλαιστίνης, ἕως τὴν καταστροφὴν τῆς Ἱερουσαλὴμ ὑπὸ τοῦ Ρωμαίου Αὐτοκράτορος Τίτου τὸ 70 μ.Χ. Μετὰ τὴν ἐπανάκτισιν τῆς πόλεως ὑπὸ τὸ ὄνομα Αἰλία Καπιτωλίνα τὸ 135 μ.Χ. ὑπὸ τοῦ Αὐτοκράτορος Ἀδριανοῦ, ἡ Ἐπισκοπὴ τῆς νέας Ἱερουσαλὴμ εἶχε ἀπωλέσει τὴν αἴγλην της καὶ ἦτο ὑποδεεστέρα τῶν ἄλλων ἐπισκοπῶν εἰς τὴν Ἀσκάλωνα, τὴν Γάζαν, τὴν Καισάρειαν, τὴν Σκυθόπολιν καὶ ἀλλοῦ. Τὸ 451 μ.Χ. ἡ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος τῆς Χαλκηδόνος ἀνεγνώρισε τὴν θρησκευτικὴν καὶ προσκυνηματικὴν σπουδαιότητα τῆς Ἐπισκοπῆς τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ τὴν ἀνεβάθμισε εἰς Πατριαρχεῖον. Ἔκτοτε ὁ Πατριάρχης τῆς Ἱερουσαλὴμ ἀνεγνωρίσθη ὡς ἡ ἀνωτάτη ἐκκλησιαστικὴ ἀρχὴ εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν καὶ ἡ ἐκκλησιαστική του δικαιοδοσία ἐπεκτάθη εἰς ὁλόκληρον τὴν ἐπαρχίαν τῆς Παλαιστίνης, καθὼς καὶ εἰς τὰς Ἐπισκοπὰς ἀνατολικῶς τοῦ Ἰορδάνου ποταμοῦ. Τὸ σημερινὸν Ἑλληνορθόδοξον Πατριαρχεῖον τῶν Ἱεροσολύμων ἀνεγνωρίσθη ὑφ’ ὅλων τῶν κατακτητῶν τῆς Ἁγίας Γῆς: Ἀράβων, Μαμελούκων Ὀθωμανῶν καὶ Ἄγγλων, ὡς ὁ δικαιωματικὸς προστάτης καὶ κηδεμὼν τῶν Χριστιανικῶν Προσκυνημάτων.

Ἴβηρες

Ἴβηρες Χριστιανοὶ εὑρίσκονται εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν ἤδη ἀπὸ τὸν 4ον αἰῶνα ὡς ἁπλοὶ προσκυνηταὶ ἢ ὡς μοναχοὶ καὶ κληρικοί. Τὸν 5ον αἰῶνα ὁ Ἴβηρας Μουρβανός, βασιλικῆς καταγωγῆς, ἵδρυσε ἰβηρικὸν μοναστήριον εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ. Ἀργότερον, ἀφοῦ μετωνομάσθη εἰς Πέτρον, ἐχειροτονήθη Ἐπίσκοπος εἰς τὴν κώμην Μαϋουμά, πλησίον τῆς πόλεως Γάζης. Τὸν 11ον αἰῶνα οἱ Ἴβηρες ἐγκαθίστανται εἰς τὸ Μοναστήριον τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, δυτικῶς τῆς Ἱερουσαλήμ. Ἀργότερον, κατὰ τοὺς αἰῶνας 13ον-15ον, οἱ Μαμελοῦκοι παρεχώρησαν πλεῖστα προνόμια τοῖς Ἰβήροις μοναχοῖς, οἱ ὁποῖοι, ὡς Μοναχικὴ Ἀδελφότης, ἠγόρασαν γαῖες, ἐγκατεστάθησαν εἰς πολλὰ ἄλλα μοναστήρια ἐντὸς τῆς πόλεως καὶ ἀπέκτησαν δικαιώματα εἰς ἀρκετὰ προσκυνήματα, ὅπως τὸν Γολγοθᾶν. Ἡ παρακμὴ τῶν Ἰβήρων εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν ἤρχισε τὸν 15ον αἰῶνα. Ἕνεκα χρεῶν ἤρχισαν νὰ πωλοῦν τὰ Μοναστήρια αὐτῶν ἢ καὶ νὰ τὰ μισθώνουν εἰς ἄλλας χριστιανικὰς κοινότητας. Κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 17ου αἰῶνος ἐγκατέλειψαν τὴν Ἱερουσαλήμ, διελυμένοι ὡς ἀδελφότης καὶ καταχρεωμένοι. Οἱ ὀλίγοι ἐναπομείναντες μοναχοὶ συνεκατώκησαν μὲ τοὺς Ἕλληνας Μοναχοὺς εἰς τὰ Μοναστήρια τοῦ Ἑλληνορθοδόξου Πατριαρχείου.

Σέρβοι

Οἱ Σέρβοι Ὀρθόδοξοι ἐνεφανίσθησαν εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν ὡς προσκυνηταὶ τὰς ἀρχὰς τοῦ 13ου αἰῶνος. Ἐπειδὴ ηὐξήθη ὁ ἀριθμὸς τῶν Σέρβων προσκυνητῶν κατεστάθη ἀναγκαῖον νὰ εὑρεθῆ κάποιος ξενὼν φιλοξενίας εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ, καθὼς καὶ νὰ δημιουργηθῇ καὶ ὀργανωθῇ ἓν σερβικὸν μοναχικὸν τάγμα διὰ τὴν φροντίδα τῶν προσκυνητῶν. Διὰ τὸν σκοπὸν αὐτὸν τὸ 1303 ὁ βασιλεὺς τῆς Σερβίας Στέφανος Οὐρὼχ ἠγόρασε τὸ Μοναστήριον τῶν Ἀρχαγγέλων εἰς τὴν χριστιανικὴν συνοικίαν τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ τὸ παρεχώρησε εἰς τοὺς Σέρβους Μοναχούς, διὰ νὰ καταστῇ μοναχικὸν κέντρον καὶ ξενὼν διὰ τοὺς Σέρβους προσκυνητάς. Τὸ 1504 Σέρβοι Μοναχοὶ κατέλαβον τὴν περίφημον λαύραν τοῦ Ἁγίου Σάββα εἰς τὴν ἔρημον τῆς Ἰουδαίας καὶ τὴν μετέτρεψαν εἰς κοινόβιον. Ὅμως ἡ τύχη τῶν Σέρβων Μοναχῶν εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν δὲν ἀπέβη καλή. Τὸ 1623 ἠναγκάσθησαν νὰ ἐγκαταλείψωσι τὴν Λαύραν τοῦ Ἁγίου Σάββα καὶ τὸ ἐνοικιασμένον Μοναστήριον τῶν Ἀρχαγγέλων, χρεωκοπημένοι καὶ διελυμένοι ὡς ἀδελφότης.

Ρῶσοι

Ἡ χριστιανικὴ Ὀρθόδοξος Ρωσία, πολιτεία καὶ ἐκκλησία ἀεὶ ἐστήριζον τὸ Ἑλληνορθόδοξον Πατριαρχεῖον κατὰ τοὺς ἀγῶνας αὐτοῦ καὶ τὰς διενέξεις ποὺ κατὰ καιροὺς ξεσποῦσαν μεταξὺ τῶν χριστιανικῶν κοινοτήτων διὰ τὴν προστασίαν καὶ τὴν κηδεμονίαν τῶν προσκυνημάτων. Ὁ ἐκχριστιανισμὸς τῆς Ρωσίας τὸν 10ον αἰῶνα ἐπέφερε τὸ ἐνδιαφέρον τῶν Ρώσων Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν διὰ τὴν Ἁγίαν Γῆν καὶ εἰδικώτερον διὰ τὰ Ἱερά της Προσκυνήματα. Πολλοὶ Ρῶσοι ἤρχοντο εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν, εἴτε ὡς ἁπλοὶ προσκυνηταί, εἴτε διὰ νὰ μονάσουν εἰς ἓν ἐκ τῶν Ἑλληνορθοδόξων Μοναστηρίων. Μετὰ τὴν πτῶσιν τοῦ Βυζαντίου τὸ 1453 ἡ Ρωσία, ὡς τὸ μόνον Ὀρθόδοξον Χριστιανικὸν ἀνεξάρτητον κράτος, ἀνέλαβε ἐπισήμως πλέον τὴν κηδεμονίαν καὶ τὴν προστασίαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Παλαιστίνης. Διὰ τὸν σκοπὸν αὐτὸν τὸ 1845 ἀπεστάλη εἰς τὴν Παλαιστίνην ἡ πρώτη ρωσικὴ ἐκκλησιαστικὴ ἀποστολὴ μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν Ἀρχιμανδρίτην Πορφύριον Οὐσπένσκη διὰ νὰ μελετήσῃ τὴν κατάστασιν καὶ νὰ ὑποστηρίξῃ τὸ Πατριαρχεῖον καὶ τὸν Ὀρθόδοξον κλῆρον. Ὁ Κριμαϊκὸς πόλεμος ἐστάθη ἡ αἰτία διακοπῆς αὐτῆς τῆς ἀποστολῆς τὸ 1854, ἀλλὰ ἀργότερον, τὸ 1858, ὠργανώθη δευτέρα ἀποστολή, μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν Μητροπολίτην Μελιτουπόλεως Κύριλλον. Κατὰ τὰ ἑπόμενα ἔτη, τὰ μέλη τῆς ἀποστολῆς ηὐξήθησαν, ὁπότε καὶ ἠγοράσθησαν γαῖαι διὰ νὰ κτισθῶσι τὰ πρῶτα ρωσικὰ μοναστήρια καὶ ἐκπαιδευτικὰ φιλανθρωπικὰ ἱδρύματα. Τὴν φροντίδα καὶ τὴν φιλοξενίαν τῶν Ρώσων προσκυνητῶν, οἱ ὁποῖοι ηὐξάνοντο διαρκῶς, ἀνέλαβε ἐξ ὁλοκλήρου ἡ Ρωσικὴ ἀποστολὴ καὶ τὸ 1860 ἠγοράσθη βορειοδυτικῶς τῆς Ἱερουσαλὴμ ἓν παλαιὸν στρατόπεδον καὶ ἐκτίσθη ὁ ρωσικὸς ξενών. Τὸ 1864, ἀνηγέρθη εἰς τὸ μέσον τοῦ ξενῶνος ὁ ἐπιβλητικὸς καθεδρικὸς Ναὸς ἀφιερωμένος εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδαν. Τὸ 1870 μὲ 1880 ἐκτίσθη εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ Ὄρους τῶν Ἐλαιῶν τὸ μοναστήριον τῶν Ρωσίδων καλογραιῶν. Τὸ 1871 ἕτερον μοναστήριον καλογραιῶν ἐκτίσθη εἰς τὸ χωρίον Ἀϊν- Κάρεμ, δυτικῶς τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ τὸ 1888 ἀνηγέρθη τὸ ὡραῖον μοναστήριον τῆς Ὁσίας Μαγδαληνῆς δυτικῶς τοῦ Ὄρους τῶν Ἐλαιῶν. Ἡ δρᾶσις τῆς Ρωσικῆς Ἀποστολῆς εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν περιωρίσθη ὑπὸ τοῦ Α΄ Παγκοσμίου πολέμου καὶ τῆς ἐπαναστάσεως τῶν Μπολσεβίκων κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 20ου αἰῶνος.

Ρουμάνοι

Ἀπὸ τὸν 15ον αἰῶνα καταγράφονται προσκυνηματικαὶ ἀποστολαὶ Ὀρθοδόξων Ρουμάνων Χριστιανῶν εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν, ἐνῶ ηὐξήθη ὁ ἀριθμὸς τῶν Ρουμάνων προσκυνητῶν εἰς τοὺς Ἁγίους Τόπους κατὰ τοὺς 17ον καὶ 18ον αἰῶνας. Κατὰ τοὺς δύσκολους αἰῶνας τῆς ἱστορίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἱερουσαλήμ, ὁ ρουμανικὸς λαὸς ἔδειξε ἔντονον ἐνδιαφέρον διὰ τὰς τύχας τῶν προσκυνημάτων, προσφέρων δωρεὰς καὶ χρηματικὰς ἐνισχύσεις διὰ τὴν ἐπικράτησιν τῆς Ὀρθοδοξίας εἰς τὴν περιοχὴν τῆς Παλαιστίνης. Κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 20ου αἰῶνος ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρουμανίας ἐξέφρασε ἔμπρακτον ἐνδιαφέρον διὰ τὴν ἐγκατάστασιν ρουμανικῆς ἀποστολῆς εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ. Τὸ 1914 ἤρχισαν αἱ πρῶται ἐργασίαι διὰ τὴν ἐγκατάστασιν τῆς ἀποστολῆς καὶ τὴν ἀνέγερσιν τῆς πρώτης ρουμανικῆς ἐκκλησίας εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν. Ἡ ἔκρηξις τοῦ Α΄ Παγκοσμίου πολέμου καὶ αἱ δυσκολίαι ποὺ ἐπηκολούθησαν ἀνέβαλαν προσωρινῶς τὴν ἐκτέλεσιν τοῦ ἔργου καὶ τὴν 15ην Αὐγούστου 1935 ἐτέθησαν τὰ θεμέλια τῆς πρώτης ρουμανικῆς ἐκκλησίας εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ καὶ τῶν λοιπῶν οἰκοδομικῶν ἐγκαταστάσεων διὰ τὴν περίθαλψιν τῶν Ρουμάνων προσκυνητῶν. Συνάμα, ἱδρύθη μία δευτέρα ρουμανικὴ ἐκκλησία – σκήτη εἰς τὴν δυτικὴν ὄχθην τοῦ Ἰορδάνου ποταμοῦ ἀφιερωμένη εἰς τὸν Ἅγιον Ἰωάννην τὸν Πρόδρομον. Σήμερον, ἡ Ρουμανικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἀποστολή, μαζὶ μὲ τὴν ρωσικὴν καὶ μὲ ἐπικεφαλῆς τὸ Ἑλληνορθόδοξον Πατριαρχεῖον ἐκπροσωποῦσιν τὸν Ὀρθόδοξον Χριστιανικὸν κόσμον εἰς τὴν Ἁγίαν Γῆν.