ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΑΡΧΟΥ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΜΟΝΑΧΟΥ Π. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΓΙΑΣΜΟΝ ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΙΝ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2014-2015.

19 Σεπτεμβρίου 2014

 

Μακαριώτατε,

Ἐκλαμπρότατε Γενικέ Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος,

 

Εἶναι πολύ μεγάλη ἡ σημερινή ἡμέρα γιά τήν Σχολή μας∙ τήν θεωροῦμε γενέθλιο ἡμέρα τοῦ σχολικοῦ ἔτους, διότι σήμερα διά τοῦ Ἁγιασμοῦ πού ἐτελέσθη ὑπό τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Μακαριότητος ἔγινε ἡ ἐπίκληση τοῦ τελεταρχικοῦ Πνεύματος γιά τόν φωτισμό μας καί τήν ἐνίσχυση τῶν προσπαθειῶν μας νά ἐπιτύχωμε ὄχι μόνο τήν ἱκανοποίηση τῶν γνωστικῶν μας στόχων, ἀλλά περισσότερο τήν ἐνίσχυση τῆς χριστοκεντρικῆς μας σκέψεως καί συμπεριφορᾶς καί τόν ἀρωματισμό τῶν ἔργων μας ἀπό τοῦ ἐκ τοῦ Παναγίου καί Ζωοδόχου Τάφου ἀναβλύζοντος ἀνεσπέρου καί ἀκτίστου θείου φωτός.

Εἴχαμε τήν μεγάλη εὐλογία νά τελεσθεῖ ὁ Ἁγιασμός ἐπί τῇ ἐνάρξει τοῦ σχολικοῦ ἔτους σέ μία ἀτμόσφαιρα κατανύξεως ἀπό τόν Πατριάρχη τῆς Μητέρας τῶν Ἐκκλησιῶν, παρουσίᾳ οτῦ Ἐκλαμπροτάτου  Γενικοῦ Προξένου τῆς Ἑλλάδος, τήν στιγμή κατά τήν οποία σέ ἄλλα σχολεῖα τῆς πατρίδας μας ὁ Ἁγιασμός θά τελεσθῆ μηχανικά ὡς μία τυπική διαδικασία καί ὄχι μία ἐνσυνείδητη συμμετοχή καί εἰσδεκτικότητα τῆς ἁγιαστικῆς του ἰδιότητος.

Μακαριώτατε,

Ζοῦμε σέ μία ἀτμόσφαιρα ἀπαξιώσεως τῶν ἀξιῶν, ἐκφυλισμοῦ τῶν θεσμῶν καί ἀπομυθοποιήσεως τῶν προτύπων. Εἶναι πλέον ἐμφανής ἡ προσπάθεια νά ἀποστασιοποιηθεῖ τό ἐκπαιδευτικό μας σύστημα ἀπό τόν χριστοκεντρικό προσανατολισμό καί τήν ἀναφορά του στό Ἑλληνοχριστιανικό ἰδεῶδες. Οἱ ὧρες διδασκαλίας τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν ἄρχισαν νά συρρικνώνονται. Εἶναι μία συνειδητή προσπάθεια νά ἐπιτευχθεῖ ὁ ἐθισμός μας σ’ αὐτήν τη συμπεριφορά καί ἡ ἀδιαμαρτύρητη στάση στή συνέχεια γιά τόν ἐξοβελισμό του ἀπό τόν κατάλογο τῶν διδασκομένων μαθημάτων. Τά θρησκευτικά σύμβολα ἄρχισαν νά ἀπομακρύνονται ἀπό τά σχολεῖα. Οἱ ἑνότητες διδασκαλίας τοῦ γλωσσικοῦ μαθήματος ἔχουν ἀποψιλωθεῖ ἀπό τίς χριστοκεντρικές τους ἀναφορές καί ἕπεται ἡ συνέχεια… Τό τραγικό εἶναι πώς ὅλα αὐτά γίνονται ἐν ὀνόματι δῆθεν τῆς Δημοκρατίας, τῆς ὁποίας ἡ ἔννοια σέ ἀκαδημαϊκό ἐπίπεδο ἔχει διαστρεβλωθεῖ, καθ’ ὅσον σημεῖο ἀναφορᾶς της δέν εἶναι πλέον ἡ γνώμη τῶν πολλῶν ἀλλά ἡ εὐαισθησία ἔναντι τῆς γνώμης καί τῆς ἰδιαιτερότητος τοῦ ἑνός, τουτέστιν ἔναντι τῆς γνώμης καί τῆς ἰδεολογίας τῶν παρεισάκτων ἀλλοθρήσκων καί ἀλλογενῶν μεταναστῶν.

Εἶναι μεγάλη ἡ εὐλογία ὅμως τόσο γιά τούς μαθητές τῆς Σχολῆς μας, ὅσο καί γιά τούς διδάσκοντες σ’ αὐτή, γιατί βρίσκεται στό απυρόβλητο αὐτῶν τῶν ἐπιθέσεων.

Γιά ἐμᾶς τό ἐκπαιδευτικό μας σύστημα θά ἐξακολουθήσει νά ἔχει σημεῖο ἀναφορᾶς του τό Ἑλληνοχριστιανικό Ἰδεῶδες μέ συνειδητοποίηση καί ἀποδοχή τῆς πραγματικότητος ὅτι ἡ σνάντηση Χριστιανισμοῦ καί Ἑλληνισμοῦ ὑπῆρξε πραγματική τομή στήν παγκόσμια ἱστορία. Ὁ Χριστιανισμός ἦταν ἡ δύναμη πού ἐπρόκειτο νά μεταμορφώσει πνευματικά, πολιτιστικά καί πολιτικά ἀκόμη τόν κόσμο καί ὁ Ἑλληνισμός ἦταν ὁ ἐν δυνάμει τρόπος ζωῆς καί σκέψεως.

Τό Ἑλληνοχριστιανικό λοιπόν Ἰδεῶδες ἀποτελεῖ τήν σπονδυλική στήλη τῆς Ἐθνικῆς μας ταυτότητος. Εἴμαστε ἐθνικά ὑπερήφανοι, γιατί οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἦταν οἱ πρῶτοι πού μελέτησαν, ἵδρυσαν καί ὀργάνωσαν τήν παιδεία καί ἐρεύνησαν καί ἐμβάθυναν τά φιλοσοφικά προβλήματά της.

Ὁ πολιτισμός τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδας εἶναι κατ’ ἐξοχήν παιδευτικός. Κύριο μέλημά του εἶναι ἡ ἀγωγή τοῦ ἀνθρώπου σύμφωνα μέ τήν φύση του. Ἡ ἐπίτευξη ἑπομένως τῆς αὐτογνωσίας του καί ἡ ἐξ αὐτοῦ ἀνέλιξή του σέ ἄξιο κυβερνήτη τοῦ ἑαυτοῦ του εἶναι ἡ βασική ἐπιδίωξη αὐτοῦ τοῦ σκοποῦ.

Ἡ ἀρχαία ἑλληνική παιδαγωγική σκέψη ἕλκεται ἀπό τά στοιχεῖα πού συνθέτουν τόν ὅρο ἁρμονία. Φιλοδοξία της, ἡ ἁρμονική ἀνάπτυξη σώματος καί ψυχῆς μέσα σέ μία διαρκῆ κατάσταση ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου.

Ὁ Ἑλληνικός πολιτισμός εἶναι κατ’ ἐξοχήν παιδευτικός καί τά συνθετικά στοιχεῖα τῶν παραμέτρων του καί τῆς συνυφασμένης μ’ αὐτόν παιδείας, διαχρονικά ἐπίκαιρα. Ξεκινοῦσε ἀπό τόν ἄνθρωπο, γιά νά καταλήξει πάλι στόν ἄνθρωπο μέ τόν ἐξανθρωπισμό καί τήν τελείωση πού ἤθελε νά τοῦ δώσει ἡ μορφωτική του πορεία.

Ἡ ἄσκηση ὄντως τῆς παιδείας προϋποθέτει σέ διαχρονική τροχιά ἕνα πολιτισμό πού νά δίνει τό προβάδισμα στίς πνευματικές ἀξίες καί ὄχι τίς ὑλικές. Αὐτό βέβαια στάθηκε γιά τόν δυτικό πολιτισμό ἕνα ἀπό τά σπουδαιότερα ἐπιτεύγματα τοῦ Ἑλληνικοῦ πνεύματος.

Ἡ ἐλευθερία ἐπίσης εἶναι ἀπαραίτητη βάση γιά τήν θεμελίωση καί ἀνάπτυξη τῆς παιδείας καί ἕνα ἀπό τά σημαντικότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα τῆς χριστοκεντρικῆς ζωῆς. Χωρίς αὐτή, παιδεία, ἀγωγή δηλαδή τοῦ ἀνθρώπου δέν εἶναι δυνατόν νά ὑπάρχει καί νά εὐδοκιμεῖ.

Ὁ ἄνθρωπος, σύμφωνα μέ τήν φιλοσοφία τοῦ Ἑλληνικοῦ παιδευτικοῦ πολιτισμοῦ ἀποτελεῖ σύνθεση δύο καταστάσεων, τῆς ὑλικῆς καί τῆς πνευματικῆς ἤ τῆς πρόσκαιρης καί τῆς αἰώνιας. Ἡ Ἑλληνική παιδεία στοχεύει περισσότερο στήν ὑπηρεσία τῆς παρούσης καταστάσεως καί τήν προετοιμασία τῆς ψυχῆς γιά τήν ἄλλη σοφία.

Ἡ Ἑλληνική παιδεία ἑπομένως κατά τόν Μ. Βασίλειο δέν εἶναι ἀπόβλητη, ἀλλά ἀπαραίτητη γιά τήν μόρφωση, διότι προετοιμάζει τίς ψυχές τῶν νέων γιά τήν ἄλλη σοφία.

Ἡ χριστιανική, ὅμως, παιδεία ἔχει στό μεγαλύτερο φάσμα τῆς διαστάσεώς της Χριστοκεντρικό προσανατολισμό. Τό παιδαγωγικό της, ἑπομένως, στίγμα ὁριοθετεῖται ἀπό τόν βραχύ λόγο τῆς Γενέσεως «ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ’ εἰκόνα ἡμετέραν καί καθ’ ὁμοίωσιν».

Αὐτός ὁ προσανατολισμός ὁδηγεῖ στήν οἰκοδόμηση χρηστοῦ καί ἐναρέτου ἀνθρώπου πού καταλήγει στήν ἁγιότητα καί τήν θέωση.

Συνεπῶς, παιδεύομαι χριστιανικά, σημαίνει μαθαίνω νά ἀγαπῶ, σημαίνει μαθαίνω νά συγχωρῶ, νά γαληνεύω τήν ψυχή μου μέ τήν δύναμη τῆς πίστεώς μου στόν Θεό καί τήν πρόνοιά Του γιά τά πλάσματά Του.

Παιδεύομαι χριστιανικά σημαίνει μαθαίνω τήν ἔννοια τοῦ πλησίον, πού ἦταν ἄγνωστη στήν Ἑλληνική φιλοσοφία, καί καλλιεργεῖται ἔτσι μέσα μου ἡ ἀδελφοσύνη, ἔξω ἀπό γεωγραφικά ὅρια καί ἔξω ἀπό προκαταλήψεις ὡς πρός τήν προέλευση, τή γλῶσσα, τό χρῶμα, τό παρελθόν ἤ τήν ταυτότητα τῶν ἄλλων.

Παιδεύομαι χριστιανικά, σημαίνει ἀκόμα, μαθαίνω νά ὑπακούω στίς ἐσωτερικές φωνές τῆς συνειδήσεώς μου, νά δέχομαι τόν αὐτοέλεγχο γιά τίς πράξεις μου καί νά μετανιώνω γιά ὅσα σφάλματα ἔπραξα, νά ζητῶ καί νά παρέχω, ὅταν μοῦ ζητοῦν, συγγνώμη, νά ἐξιλεώνομαι μέ τά δάκρυα τῆς μετανοίας καί μέ τήν προσέγγιση τοῦ Θεοῦ, μέσα ἀπό τήν διά τῆς προσευχῆς συνομιλία μου μαζί Του.

Ἡ χριστιανική ἑπομένως παιδεία ὑπηρετεῖ περισσότερο τήν μέλλουσα κατάσταση τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, ἐνῶ ἡ κοσμική ἤ θύραθεν, τήν παρούσα, τήν πρόσκαιρη.

Ὁ Ἑλληνισμός ἑνούμενος μέ τόν χριστιανισμό, βρῆκε τήν ὁριστική ταυτότητά του μέσα στήν Ὀρθοδοξία. Ἡ Ἑλληνική αὐτοσυνειδησία ἔγινε Ἑλληνορθόδοξη καί μ’ αὐτό τό περιεχόμενο ἔζησε καί ἐμεγαλούργησε τόσους αἰῶνες. Κάθε ἀπόπειρα συνεπῶς ἀπορθοδοξοποιήσεως τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ὡς ἀπεκκλησιοποιήσεώς του, θά ἐπαναλαμβάνει τό ἀπονενοημένο διάβημα τοῦ Ἰουλιανοῦ καί τοῦ Πλήθωνος.

Ὀρθοδοξία καί Ἑλληνισμός ἔχουν συνυφανθεῖ μέ ἀκατάλυτα νήματα καί εἶναι μία «ἐν πλήρει δυνάμει» ἐλπιδοφόρα πραγματικότητα. Συνεπῶς κάθε δίλημμα σήμερα, τοῦ τύπου «Ὀρθοδοξία ἤ Ἑλληνισμός» εἶναι ὄχι μόνο πλαστό, ἀλλά καί ἐθνοκτόνο. Κάθε ἀποσυνύφανση τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀπό τήν Ὀρθοδοξία δέν συνιστᾶ τραγικό μόνο διαμελισμό τῆς ὑπάρξεώς μας, ἀλλά καί καθαρό παραλογισμό, γιατί «ὅπου χάνεται ἡ Ὀρθοδοξία, χάνεται καί ὁ Ἑλληνισμός».

 

Μακαριώτατε,

Ὑπό τόν φωτισμό τοῦ τελεταρχικοῦ Πνεύματος καί τήν ἐνίσχυση τῆς θείας χάριτος, Σᾶς διαβεβαιώνουμε πώς θά καταβάλωμε κάθε δυνατή προσπάθεια νά ξεπεράσωμε τά καθημερινά παιδευτικά μας προβλήματα καί νά ἱκανοποιήσωμε τίς προσδοκίες τόσο τῆς Ὑμετέρας Μακαριότητος, ὅσο καί τῶν παραμέτρων τοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ μας συστήματος, πού ἐπιδροῦν συνθετικά στήν ἐπίτευξη τοῦ σκοποῦ τῆς ἀγωγῆς.

Ἐπιγραμματικά ὑπογραμμίζω τά κομβικά σημεῖα τῆς προσπάθειας αὐτῆς:

Συνεπεῖς πρός τίς σύγχρονες παιδαγωγικές ἀρχές, ὀφείλομε νά ἀναγνωρίσωμε ὅτι οἱ μαθητές μας, ὅπως εἴπατε κι Ἐσεῖς καί ὅπως ἄλλωστε καί οἱ μαθητές ὅλων τῶν σχολείων εἶναι δύο ταχυτήτων. Δέν βρίσκονται ὅλοι στό ἴδιο ἐπίπεδο μαθήσεως, γι’ αὐτό καί ἀπαιτεῖται, ἀφ’ ἑνός μέν ἡ ἐξατομίκευση τῆς διδασκαλίας καί ἀφ’ ἑτέρου ἡ ἐνισχυτική διδασκαλία γιά τήν βελτίωση τῆς ἀποδόσεώς τους, ὅπως κι Ἐσεῖς πολύ σοφά μᾶς τονίσατε.

Γνωρίζομε ὅτι ἡ σχολική ἀποτυχία, πού εἶναι συνέπεια τῶν μαθησιακῶν δυσκολιῶν, δέν πρέπει νά ἀποδίδεται ἀποκλειστικά καί μόνο στόν μαθητή. Καί τό τονίζω ὅλως ἰδιαιτέρως αὐτό. Εἶναι μέγιστο παιδαγωγικό σφάλμα νά ἀποδίδωνται ὅλες οἱ εὐθύνες σ’ αὐτόν. Συνήθως ἠ ἀποτυχία αὐτή ὀφείλεται στή συνθετική ὑπολειτουργία ὁρισμένων ἤ τοῦ συνόλου τῶν παραμέτρων τοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ μας συστήματος, οἱ κυριότεροι τῶν ὁποίων εἶναι ὁ δάσκαλος, ἡ μέθοδος διδασκαλίας, τό νοητικό καί αἰσθητικό περιβάλλον, ἡ ὑλικοτεχνική ὑποδομή τοῦ σχολείου, ἡ ὑποβλητικότητα τῆς αἴθουσας διδασκαλίας, ἡ τάξη καί ἡ καθαριότητα τῆς σχολικῆς μονάδας κ.ἄ.

Κατά τήν κυρίαρχη παιδαγωγική ἀντίληψη, ἡ σπουδαιότερη ἐκ τῶν ὡς ἄνω παραμέτρων ἑνός ἐκπαιδευτικοῦ συστήματος, καί τό τονίζω πάλι ὅλως ἰδιαιτέρως αὐτό, εἶναι ἀφ’ ἑνός μέν ἡ μέθοδος διδασκαλίας καί ἀφ’ ἑτέρου ἡ παιδαγωγική ἀτμόσφαιρα τῆς σχολικῆς αἴθουσας,  μέσα στήν ὁποία συντελεῖται ἡ διαδικασία τῆς μαθήσεως. Ἄν ἡ διδασκαλία εἶναι ἀμέθοδη καί ἄν ἡ σχολική ἀτμόσφαιρα δέν βρίσκεται στήν κατάσταση πού πρέπει, τότε ὁ μαθητής κουράζεται καί τότε ἡ προσοχή του εὑρίσκεται πολύ μακριά καί ἑπομένως καθίσταται ἕνας προβληματικός μαθητής. Ἐκ τῶν πραγμάτων δηλ. ἀδικεῖται κατάφωρα ὁ μαθητής, ἄν ἀβασάνιστα φορτώνωμε μόνο στήν πλάτη του τήν εὐθύνη γιά τήν σχολική ἀποτυχία.

Προσωπικά, δίνομε συνεχῶς μεγάλη σημασία στήν αἰσθητική ἀγωγή, γι’ αὐτό καί ἀντιμετωπίζομε μέ σχολαστικότητα τήν καθαριότητα τῆς Σχολῆς καί τήν διείσδυση στούς συνθετικούς ἱστούς τοῦ ὡραίου καί τῆς τέχνης. Εἶναι δέ αἰσθητική ἀγωγή ἡ ἀγωγή τῶν αἰσθήσεων καί τοῦ πνεύματος μέσα ἀπό ὄλες τίς μορφές τοῦ ὡραίου, ὅπως αὐτό τό ὡραῖο ἀποκαλύπτεται, τόσο στά ἔργα τέχνης, ὅσο καί στή φύση, ἑπομένως στό περιβάλλον πού ζοῦμε. Αὐτό θά ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα καί τήν εὐαισθησία τοῦ ἀτόμου νά διακρίνει τήν ποιότητα τῆς ἀνθρωπίνης πράξεως καί συνεπῶς τήν καλαισθητική προπαρασκευή καί τήν ἠθική τελείωση τοῦ ἀνθρώπου.

 

Δρ. Νικόλαος Ζέρβης

Παιδαγωγός, Θεολόγος, Οἰκονομολόγος

Σχολάρχης Πατριαρχικῆς Σχολῆς Ἱεροσολύμων.