Αἱ καθημεριναὶ ἀκολουθίαι τοῦ Ναοῦ ἤρχοντο κατὰ τὰς μεσονυκτίους ὥρας μετὰ τὴν πρώτην ἀλεκτρυοφωνίαν, ὁπότε αἱ πύλαι τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως, τοῦ Ναοῦ τοῦ Μαρτυρίου καὶ τοῦ Ναοῦ τοῦ Σταυροῦ, εἰσήρχοντο δὲ πάντες οἱ μοναχοὶ καὶ αἱ παρθένοι ὡς καὶ οἱ ἐκ τῶν λαϊκῶν ἐπιθυμοῦντες νὰ ἐπαγρυπνήσωσι μέχρι πρωΐας. Ψαλμοὶ καὶ ἀντίφωνα ἀδόμενα ὑπὸ τῶν μοναχῶν καὶ εὐχαὶ ἀπαγγελόμεναι ὑπὸ τῶν ἐφημερευόντων Πρεσβυτέρων ἀπήρτιζον τὴν μεταμεσονύκτιον τελετήν, ἅμα δὲ τῇ χαραυγῇ ἐψάλλοντο τὰ ἱερὰ ἄσματα τοῦ ὄρθρου, ἅτινα οὕτω μὲν ὀνομάζονται ὑπὸ τῆς Συλβίας, συνίσταντο δέ, ὡς τινὲς εἰκάζουσιν, ἐκ ψαλμῶν τοῦ Δαυΐδ, ὡς «Τὸ πρωὶ εἰσακούσει τῆς φωνῆς μου…τὸ πρωὶ παραστήσομαί σοι καὶ ἐπόψομαι» (ψαλμ.5) «ἐν τῷ φωτί σου ὀψόμεθα φῶς» (35) «ἐξαπόστειλον τὸ φῶς σου καὶ τὴν ἀλήθειάν σου» (42) «ἐξεγερθήσομαι ὄρθρου» (56) «τὸ πρωὶ ἡ προσευχή μου προφθάσει σε» (87), «ἐνεπλήσθημεν τὸ πρωὶ τοῦ ἐλέους σου καὶ ἠγαλλιασάμεθα καὶ εὐφράνθημεν» (89) καὶ ἄλλοι ψαλμοὶ σχετικὰς περιέχοντας ἐννοίας. Πάντως δὲ ἂν ἐψάλλοντο καὶ ἱερὰ τινὰ ἄσματα, ταῦτα περιεῖχον στίχους ἐκ τοῦ Δαυῒδ ψαλμῶν προφητικῶν περὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, τοῦ ἡλίου τῆς Δικαιοσύνης, ὡς «Λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, οὗτος ἐγεννήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας…, αὕτη ἡ ἡμέρα ἣν ἐποίησεν ὁ Κύριος…εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου (ψαλμ. 117). Κατὰ τὴν διάρκειαν τῶν ὀρθρινῶν τούτων ψαλμῶν κατήρχετο ἐκ τοῦ ἐπισκοπείου εἰς τὸν Ναὸν ὁ Ἐπίσκοπος Ἱεροσολύμων, ἄδηλον δ’ ἐκ τῶν ἐκφράσεων τῆς Συλβίας ἂν καθ’ ἑκάστην ἐτέλει τὴν λειτουργίαν ἢ μόνον κατὰ Τετάρτην, Παρασκευήν, Σάββατον, Κυριακὴν καὶ κατὰ τὰς ἡμέρας τῶν ἑορτῶν τῶν μαρτύρων, ἄδηλον δ’ ὠσαύτως ἐν τίνι κυρίως συνίστατο ἡ ὀρθρινὴ ἀκολουθία, καθ’ ἃς ἡμέρας δὲν ἐτελεῖτο ἡ Λειτουργία. Ἐτελεῖτο δὲ καθ’ ἑκάστην ἐν τῷ Ναῷ, πλὴν μεταμεσονυκτίου καὶ ὀρθρινῆς ἀκολουθίας, ἡ στ’ ὥρα περὶ τὴν μεσημβρίαν καὶ ἡ θ’ ὥρα τῇ 3 μ.μ. κατερχομένου τοῦ Ἐπισκόπου εἰς τὸν Ναὸν τῆς Ἀναστάσεως καὶ ἀπαγγέλοντος εὐχὰς τινὰς ὑπὲρ τῶν πιστῶν μετὰ τὰς ψαλμωδίας τῶν μοναχῶν. Περὶ δὲ ὥραν 4ην ἑκάστης ἡμέρας ἐτελείτο τὸ Λυχνικόν, ἠνάπτοντο ἐν τῷ Ναῷ φῶτα ἐκ τοῦ ἀσβέστου διατηρουμένου ἐπὶ τοῦ Παναγίου Τάφου φωτός, ἐψάλλοντο ἑσπερινοὶ ψαλμοὶ καὶ μακρὰ ἀντίφωνα, κατήρχετο ὁ Ἐπίσκοπος εἰς τὸν Ναὸν τῆς Ἀναστάσεως μετὰ τῶν πρεσβυτέρων καὶ ἵστατο, μετὰ τὴν λῆξιν τῶν ἱερῶν ἀσμάτων πρὸ τοῦ σπηλαίου τοῦ Ἁγίου Τάφου, εἷς δὲ τῶν διακόνων ἐμνημόνευε τῶν ὀνομάτων τῶν πιστῶν καὶ ὁ χορὸς τῶν παίδων ἔψαλλε «Κύριε ἐλέησον». Μετὰ τοῦτο ὁ Ἐπίσκοπος ἀπήγγελεν εὐχὰς πρῶτον ὑπὲρ πάντων τῶν χριστιανῶν, δεύτερον ὑπὲρ τῶν Κατηχουμένων καὶ τρίτον ὑπὲρ τῶν πιστῶν, ὕστερον δὲ ψάλλοντες καὶ λιτανεύοντες μετέβαινον πάντες εἰς τὸν Σταυρὸν ἐναλλὰξ καὶ εἰς τὰ δυὸ τμήματα τοῦ Ναοῦ ἐκείνου, καταπεφωτισμένου ὄντος τὴν ὥραν ἐκείνην, ἔνθα καθ’ ὅμοιον τρόπον ἀπηγγέλοντο ὑπὲρ τὲ τῶν Κατηχουμένων καὶ τῶν πιστῶν εὐχαί, πάντες δὲ ἠσπάζοντο τὴν δεξιάν τοῦ εὐλογοῦντος αὐτοὺς Ἐπισκόπου καὶ ἀπελύοντο. Τοιαῦται ἦσαν αἱ καθημεριναὶ τελεταὶ ἐν διαρκείᾳ ἁπάσης τῆς ἑβδομάδος, τῇ δὲ νυκτὶ τοῦ Σαββάτου συνηθροίζετο ὁ λαὸς εἰς τὴν παρὰ τὴν Ἀνάστασιν Βασιλικὴν πρὸ τῆς ἀλεκτρυφωνίας, ἐπειδὴ ὑπῆρχε συνήθεια αἱ πύλαι τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως νὰ μὴν ἀνοίγωσι πρὸ τῆς ὥρας ἐκείνης, ἕκαστος δ’ ἔσπευδε νὰ φθάσῃ πρὸ αὐτῆς. Ἱερὰ ἄσματα καὶ ἀντίφωνα διακοπτόμενα ὑπὸ σχετικῶν εὐχῶν τῶν ἱερῶν ἀνεμέλποντο ὑφ’ ὅλου τοῦ λαοῦ καὶ τῶν μοναχῶν κατὰ τὰς νυκτερινὰς ἐκείνας ὥρας, ἅμα δὲ τῇ πρώτῃ ἀλεκτρυοφωνίᾳ κατήρχετο ὁ Ἐπίσκοπος ἐκ τοῦ ἐπισκοπείου καὶ συνείρχετο μετὰ τῶν πιστῶν εἰς τὸν Ναὸν τῆς Ἀναστάσεως, ὅστις ἦτο ἤδη κατάφωτος. Εἷς τῶν πρεσβυτέρων ἔψαλλε ψαλμόν, ὑπηχοῦντος τοῦ λαοῦ τὰς ἀκροστιχίδας καὶ ἀπηγγέλετο εὐχή, τοῦτο ἐπανελαμβάνετο δὶς καὶ ἐμνημονεύοντο τὰ ὀνόματα τῶν πιστῶν. Καθ’ ὅλην τὴν διάρκειαν τῆς ἀκολουθίας ταύτης ὁ Ἐπίκοπος ηὑρίσκετο ἐντὸς τοῦ σπηλαίου τοῦ Παναγίου Τάφου, ἔνθα προσηύχετο, καὶ ἡ ὥρα δὲ καὶ ὁ τόπος ἐν ᾧ ταῦτα ἐτελοῦντο, πάντων δὲ μάλιστα ἡ κοινὴ τοῦ λαοῦ καὶ τῶν μοναχῶν ψαλμῳδία, ἀπερίγραπτον ἐνέπνεον τὴν συγκίνησιν, ὡς ἔλαβεν ἀφορμὴ καὶ ὁ ἅγιος Κύριλλος νὰ ὑποδείξῃ ἐν ταῖς Κατηχήσεσιν αὐτοῦ. Μετὰ τὸ τέλος τῶν ψαλμῶν καὶ τῶν εὐχῶν ἐκ τοῦ σπηλαίου τοῦ Παναγίου Τάφου ἀνεγίγνωσκεν ὁ Ἐπίσκοπος τὸ Εὐαγγέλιον τῆς Ἀναστάσεως ἐν βαθυτάτῃ κατανύξει, κλαίοντος τοῦ λαοῦ, εἰς τὸ θέαμα τοῦ ὁποίου οὐδαμῶς ἠδύνατο νὰ μείνῃ ἀπαθὴς καὶ ὁ μᾶλλον σκληροκάρδιος ἄνθρωπος. Ὕστερον δὲ τούτου ὁ Ἐπίσκοπος ἐν ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις συνοδευόμενος ὑπὸ τοῦ λαοῦ μετέβαινεν εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Σταυροῦ, ἔνθα ἐτέλει εὐχὴν ὑπὲρ τῶν πιστῶν καὶ ἀπέλυεν αὐτούς, ἀσπαζομένους τὴν δεξιὰν αὐτοῦ. Οἱ μοναχοὶ τοῦ Ἁγίου Τάφου καὶ οἱ ἀενάως ἀγρυπνοῦντες ἐν τῷ Ναῷ κληρικοὶ ἐξηκολούθουν μέχρι τῆς πρωΐας τὴν ἀγρυπνίαν ψάλλοντες ψαλμοὺς καὶ ἀντίφωνα πέριξ τοῦ ἁγίου μνήματος, παρέμενον δ’ ἐν τῷ Ναῷ καὶ ὅσοι τῶν λαϊκῶν ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν ἤθελον νὰ συναγρυπνήσωσι μέχρι τῆς πρωΐας. Περὶ ὥραν 8 ἢ 9 τῆς Κυριακῆς ἤρχετο μετὰ τῶν πρεσβυτέρων ὁ Ἐπίσκοπος εἰς τὸν Γολγοθᾶν, ἔνθα ἐτέλει τὴν λειτουργίαν τῶν Κατηχουμένων. Μετὰ τὴν ἀνάγνωσιν τῶν ἁγίων Γραφῶν καὶ τὸ κήρυγμα τοῦ θείου λόγου ὑπὸ τὲ τῶν πρεσβυτέρων καὶ τοῦ Ἐπισκόπου, ἤρχοντο πάντες ἐκ τοῦ Γολγοθᾶ εἰς τὴν Ἀνάστασιν, ἐκτὸς τῶν Κατηχουμένων, ἐπειδὴ ἐνταῦθα ἐτελεῖτο ἡ λειτουργία τῶν πιστῶν. Ἡ Συλβία δὲν περιέγραψε τὴν Λειτουργίαν, πάντως διότι πανταχοῦ καὶ ἐν τῇ Δύσει καὶ ἐν τῇ Ἀνατολῇ μία καὶ ἡ αὐτὴ ὑπῆρχε λειτουργία ἐλαχίστας κατὰ τόπους, ἐξωτερικὰς ἔχουσα διαφοράς. Ἐπίσης σημειοῖ τὰ διάφορα τμήματα τῆς Λειτουργίας ἅτινα πληρέστατα συμφωνοῦσιν πρὸς τὴν κατὰ τὸν 4ον αἰῶνα λειτουργίαν τῆς Ἐκκλησίας Ἱεροσολύμων, ἣν περιέγραψεν ὁ ἅγιος Κύριλλος καὶ ἥτις εἶναι ἡ ἀρχαιοτάτη ἀποστολικὴ λειτουργία τοῦ ἁγίου Ἰακώβου.

Ἀρχαιοτάτη ὑπῆρχεν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἑορτὴ ἡ Ἐπιφάνεια καλουμένη ἢ τὰ Ἐπιφάνεια, Θεοφάνεια ἢ τὰ Θεοφάνια, ὑποδηλοῦσα οὐ μόνον τὴν κατὰ σάρκα γέννησιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ Ἰορδάνῃ φανέρωσιν αὐτοῦ ὡς Θεοῦ, τούτου δ’ ἕνεκα συνεωρτάζοντο αἱ δύο ἑορταί, ἡ τῆς Χριστοῦ γεννήσεως καὶ ἡ τῶν Θεοφανείων, καὶ μόλις ἀπὸ τοῦ τέλους τοῦ Δ’ αἰῶνος ἐπῆλθεν ὁ χωρισμὸς τῶν δυὸ ἑορτῶν. Ἐν Ἱεροσολύμοις ἐπεβραδύνθη ὁ χωρισμὸς οὗτος, ὡς καταφαίνεται ἐκ τῆς κατὰ τὸν Στ΄ αἰῶνα εἰδήσεως Κοσμᾶ τοῦ Ἰνδικοπλεύστου λέγοντος ὅτι «οἱ Ἱεροσολυμίται…τοῖς Ἐπιφανείοις ποιοῦσιν τὴν γένναν», ὄντως δὲ καθ’ ὃν χρόνον ἔγραφεν ἡ Συλβία, ἐν Ἱεροσολύμοις συνεωρτάζετο ἔτι ἡ ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων μετὰ τῆς Ἐπιφανίας τοῦ Κυρίου τῇ 6 Ἰανουαρίου, πρώτην δὲ φορὰν ἀπὸ τῆς ἀνευρέσεως τοῦ χειρογράφου αὐτῆς ἐγνώσθη ἡ εἴδησις, ὅτι ἐπὶ 8 ἡμέρας ἐπανηγυρίζετο ἡ ἑορτὴ αὕτη ὡς καὶ ἡ τοῦ Πάσχα καὶ ἡ τῆς Πεντηκοστῆς. Ἐτελεῖτο δὲ ἡ πανήγυρις αὐτῆς ἐν Βηθλεέμ, ὅπου κατὰ τὴν νύκτα ἐν τῷ Σπηλαίῳ τῆς Γεννήσεως ἐτέλει ὁ Ἐπίσκοπος Ἱεροσολύμων, ἐπειδὴ λίαν μεταγενεστέρως εἶχεν ἴδιον ἐπίσκοπον, τὴν λειτουργίαν. Συγχρόνως ὅμως ἐπανηγυρίζετο ἡ ἑορτὴ καὶ ἐν τοῖς λοιποῖς προσκυνήμασι, κατὰ τὰς τρεῖς πρώτας ἡμέρας ἐν τῷ Γολγοθᾷ, τὴν τετάρτην ἡμέρα ἐπὶ τοῦ Ὄρους τῶν Ἐλαιῶν, τὴν πέμπτην ἐν Βηθανίᾳ, τὴν ἕκτην ἐν Σιῴν, τὴν ἑβδόμην ἐν τῷ Ναῷ τῆς Ἀναστάσεως καὶ τὴν ὀγδόην ἐν τῷ τοῦ Σταυροῦ, συνέρρεε δὲ κατὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας ἄπειρον πλῆθος ἐκ τῶν πέριξ εἰς Ἱερουσαλὴμ διὰ τὰς πανηγύρεις τῶν ὀκτὼ ἡμερῶν. Κατὰ τὴν διάρκεια αὐτῶν οἱ μοναχοὶ τῆς Βηθλεὲμ ἀδιαλείπτως ἐλιτάνευον ἐν τῷ Ναῷ αὐτῆς καὶ ἐτέλουν τὰς καθορισμένας τελετὰς ἐν τῷ ἱερῷ Σπηλαίῳ. Μετὰ τὴν ἀνωτέρω ἑορτήν, ἐν Ἱεροσολύμοις ἐωρτάζετο τῇ 14 Φεβρουαρίου ἡ τῆς Ὑπαπαντῆς ἑορτή, ἥτις ἦτο κατ’ ἀρχὰς ἐπιτόπιος Ἱεροσολυμιτικὴ ἑορτή, ἐπεκράτησε δ’ ἐν τῇ Δύσει τελευτῶντος τοῦ 5ου ἐν δὲ τῇ Ἀνατολῇ ἀρχομένου τοῦ 6ου αἰῶνος. Κατ’ αὐτὴν ἐν τῷ Ναῷ τῆς Ἀναστάσεως οἱ πρεσβύτεροι καὶ ὁ Ἐπίσκοπος ἡρμήνευον τὸ Εὐαγγέλιον τῆς ἡμέρας, ἐτέλουν δὲ τὴν θείαν λειτουργίαν μετὰ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς τάξεως ὁμοίας πρὸς τὴν τοῦ ἁγίου Πάσχα, ἥτις ἦτο ὅλως ἐξαιρετικῶς πανηγυρικὴ ὡς καὶ σήμερον.